Hoge Raad, 03-02-2023, ECLI:NL:HR:2023:134, 21/03856

In art. 4:17 lid 1 Awb is bepaald dat het bestuursorgaan aan de aanvrager een dwangsom verbeurt indien een beschikking op aanvraag niet tijdig wordt gegeven. Onder een aanvraag moet ingevolge art. 1:3 lid 3 Awb worden verstaan een verzoek tot het nemen van een besluit. Het bestuursorgaan dient de verschuldigdheid en hoogte van de dwangsom bij beschikking vast te stellen (art. 4:18 Awb). De bestuursrechter kan over die beschikking oordelen in het (hoger) beroep tegen het besluit ten aanzien waarvan de toekenning van een dwangsom is verzocht (art. 4:19 Awb).

In het stelsel van de AWR leidt niet elk verzoek tot een besluit waartegen een rechtsmiddel openstaat. Volgens art. 26 lid 1, aanhef en onder b, AWR kan tegen een ingevolge de belastingwet genomen besluit, in afwijking van art. 8:1 Awb, slechts beroep bij de bestuursrechter worden ingesteld, indien het gaat om een voor bezwaar vatbare beschikking. Het door [X] verzochte besluit om ambtshalve vermindering van een belastingaanslag met toepassing van art. 65 AWR, is geen voor bezwaar vatbare beschikking.

De dwangsomregeling van art. 4:17 e.v. Awb is van toepassing op iedere beschikking op een aanvraag in de zin van art. 1:3 lid 3 Awb. Het verzoek van [X] van 15 oktober 2019 is zo’n aanvraag. Uit art. 4:17 Awb volgt niet dat deze bepaling alleen betrekking heeft op besluiten in de vorm van een voor bezwaar vatbare beschikking. De wetsgeschiedenis geeft ook geen aanwijzing dat de wetgever een dergelijke beperking heeft gewenst. In dit verband komt geen betekenis toe aan de in het vonnis van de kantonrechter genoemde ‘Circulaire Wet dwangsom’.¹ Dit document, dat tot stand is gekomen na de inwerkingtreding van de art. 4:17 tot en met 4:20 Awb, kan niet worden geacht uitdrukking te geven aan hetgeen de wetgever bij de totstandkoming van die artikelen voor ogen heeft gestaan.

Aangezien de kantonrechter heeft vastgesteld dat [X] BsGW na het verstrijken van de in art. 4:13 lid 2 Awb genoemde termijn schriftelijk in gebreke heeft gesteld (zie art. 4:17 lid 3 Awb), had hij moeten oordelen dat BsGW nalatig is gebleven de in art. 4:18 Awb voorgeschreven beslissing te nemen, en aldus jegens [X] onrechtmatig heeft gehandeld.

De burgerlijke rechter is bevoegd kennis te nemen van vorderingen waaraan de eiser ten grondslag legt dat jegens hem een onrechtmatige daad is gepleegd, ook indien deze daad bestaat in handelen of nalaten van de overheid. Aan deze in art. 112 lid 1 Grondwet aan de burgerlijke rechter toegekende bevoegdheid tot kennisneming van het geschil staat de omstandigheid dat ook de bestuursrechter daartoe bevoegd is niet in de weg. Wel brengt die omstandigheid mee dat de burgerlijke rechter de eiser of verzoeker in diens vordering of verzoek niet-ontvankelijk moet verklaren indien de bestuursrechtelijke procedure ter zake van het geschil voldoende rechtsbescherming biedt.²

Voor niet-ontvankelijkverklaring op de hiervoor in 3.2.5 bedoelde grond was in de door [X] aanhangig gemaakte procedure geen plaats. Aangezien haar verzoek om toekenning van een dwangsom betrekking had op een niet voor bezwaar vatbare beschikking, brengt art. 4:19 lid 1 Awb mee dat de bestuursrechter geen oordeel kon geven over het niet-nemen van een dwangsombeschikking.³

De kantonrechter had de vordering van [X] derhalve op de primair aangevoerde grond moeten toewijzen, door BsGW te veroordelen tot betaling van een overeenkomstig art. 4:17 Awb vast te stellen dwangsom.