Parket bij de Hoge Raad, 08-08-2003, AF7866, 38230

Nr. 38.230

Mr Overgaauw

Derde Kamer A

Bindende Tariefinlichting

24 februari 2003

Conclusie inzake

X B.V.

Tegen

Staatssecretaris van Financiën

In de brief van TNO Industrie aan belanghebbende wordt naar aanleiding van de onderzoeksresultaten het navolgende geconcludeerd:

"De slijtweerstand van alle onderzochte zolen is voldoende voor het type schoen. Uit de resultaten blijkt, dat iedere textiellaag een verschillende duurzaamheid bezit en dus een bepaalde bijdrage levert aan de duurzaamheid van de schoenen. Indien de zolen alleen uit de textiellagen zouden bestaan, zou de praktische duurzaamheid onvoldoende zijn."

3.1. Artikel 4, aanhef en vijfde lid, van Verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad van 12 oktober 1992 tot vaststelling van het communautair douanewetboek (hierna: CDW), houdt in:(3)

"In de zin van dit wetboek wordt verstaan onder:

(...);

5. beschikking: elke administratieve beslissing verband houdend met de douanewetgeving die door een douaneautoriteit over een bepaald geval wordt genomen en die voor een of meer personen wier identiteit bekend is of kan worden vastgesteld, rechtsgevolgen heeft; hieronder vallen onder meer bindende tariefinlichtingen als bedoeld in artikel 12;"

3.2. Onder het begrip beschikking wordt ingevolge artikel 4, aanhef en vijfde lid, CDW, onder meer begrepen de bindende tariefinlichting(4) (hierna: BTI) als bedoeld in artikel 12, CDW. Het eerste lid van artikel 12, CDW bepaalt:(5)

"1. De douaneautoriteiten verstrekken op schriftelijk verzoek bindende tariefinlichtingen overeenkomstig de volgens de procedure van het Comité vastgestelde nadere regels."(6)

Reden voor de invoering van het BTI-systeem is geweest handelaars in de Gemeenschap eenzelfde mate van rechtszekerheid met betrekking tot de douane-indeling van goederen te bieden. Een verstrekte tariefinlichting bindt de douaneautoriteiten gedurende een termijn van zes jaar tegenover de rechthebbende van de BTI. Dat is anders in gevallen waarin de inlichting om een aantal bepaalde redenen haar geldigheid verliest. Artikel 12, vijfde lid, CDW, luidt dienaangaande voorzover van belang:(7)

"5. Een bindende inlichting verliest haar geldigheid wanneer zij:

a) op tariefgebied:

i) ten gevolge van de vaststelling van een verordening niet meer met het aldus vastgestelde recht in overeenstemming is;

ii) niet langer verenigbaar is met de uitlegging (...):

- op communautair niveau, door een wijziging in de toelichtingen op de gecombineerde nomenclatuur of door een arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen

(...)."

3.3. Artikel 6, derde lid, CDW, bepaalt voorzover van belang:(8)

"3. De schriftelijk genomen beschikkingen waarbij verzoeken niet worden ingewilligd of die ongunstige gevolgen hebben voor de personen tot wie zij zijn gericht, worden door de douaneautoriteiten met redenen omkleed. In deze beschikkingen dient melding te worden gemaakt van de mogelijkheid tot beroep als bedoeld in artikel 243."

3.4. Artikel 243, CDW, luidt voorzover van belang:(9)

"1. Iedere persoon heeft het recht beroep in te stellen tegen beschikkingen van de douaneautoriteiten die betrekking hebben op de toepassing van de douanewetgeving en die hem rechtstreeks en individueel raken.

(...).

Het beroep moet worden ingesteld in de Lid-Staat waar de beschikking is genomen of waar om een beschikking is verzocht.

2. Het recht op beroep kan worden uitgeoefend:

a) in een eerste fase (bezwaar), bij de daartoe door de Lid-Staten aangewezen douaneautoriteit;

b) in een tweede fase (beroep), bij een onafhankelijke instantie, die overeenkomstig de in de Lid-Staten geldende bepalingen, een rechterlijke instantie of een gelijkwaardig gespecialiseerd orgaan kan zijn."

3.5. Artikel 245, CDW, bepaalt:

"De bepalingen betreffende de tenuitvoerlegging van de beroepsprocedure worden vastgesteld door de Lid-Staten."

3.6. In de vaststelling van de bepalingen betreffende de tenuitvoerlegging van de beroepsprocedure is voorzien door middel van artikel 30a, AWR.(10) Artikel 30a, eerste lid, AWR, houdt voorzover van belang in:

"Een beslissing die door de inspecteur is genomen op grond van wettelijke bepalingen in de zin van de Douanewet is, indien deze, (...) is aan te merken als een beschikking in de zin van artikel 1:3, tweede lid, van de Algemene wet bestuursrecht, voor bezwaar vatbaar."

4.1. Artikel 23, EG-verdrag houdt voorzover van belang in:

"De Gemeenschap is gegrondvest op een douane-unie welke zich uitstrekt over het gehele goederenverkeer en welke (...) medebrengt (...) de invoering van een gemeenschappelijk douane-tarief (...)."

4.2. Het gemeenschappelijk douanetarief (GDT) berust thans op artikel 20, CDW. Deze bepaling luidt voorzover van belang:

"1. De bij het ontstaan van een douaneschuld wettelijk verschuldigde rechten zijn op het douanetarief van de Europese Gemeenschappen gebaseerd.

(...).

3. Het douanetarief van de Europese Gemeenschappen omvat:

a) de gecombineerde nomenclatuur van de goederen;

(...)

c) de percentages en andere heffingsgrondslagen die op goederen welke in de gecombineerde nomenclatuur zijn opgenomen normaal van toepassing zijn met betrekking tot:

- de douanerechten, (...).

(...).

6. Tariefindeling van goederen is de vaststelling, overeenkomstig de geldende bepalingen, van:

a) (...) de onderverdeling van de gecombineerde nomenclatuur, (...) waaronder de goederen moeten worden ingedeeld."

4.3. Ten behoeve van een GDT(13) is vastgesteld Verordening (EEG) nr. 2658/87 van de Raad van 23 juli 1987 met betrekking tot de tarief- en statistieknomenclatuur en het gemeenschappelijk douanetarief (hierna: Vo. GDT).(14) Artikel 1 van Vo. GDT houdt in:

"1. Er wordt een goederennomenclatuur ingesteld, hierna 'gecombineerde nomenclatuur' of, afgekort, 'GN' te noemen, die zowel aan de vereisten van het gemeenschappelijk douanetarief als aan die van de statistieken van de buitenlandse handel van de Gemeenschap voldoet.

2. De gecombineerde nomenclatuur omvat:

a) de nomenclatuur van het geharmoniseerde systeem;

b) de communautaire onderverdelingen van deze nomenclatuur, die 'GN-onderverdelingen' worden genoemd wanneer daarnaast een invoerrecht wordt vermeld;

c) de inleidende bepalingen, aanvullende aantekeningen op afdelingen of op hoofdstukken en de voetnoten met betrekking tot de GN-onderverdelingen.

3. De gecombineerde nomenclatuur is in bijlage I opgenomen. In die bijlage zijn tevens de autonome en conventionele invoerrechten van het gemeeschappelijk douanetarief, de bijzondere statistische maatstaven alsmede de andere vereiste elementen vastgesteld."

4.4. De gecombineerde nomenclatuur (GN) voldoet aan de vereisten van het GDT. De GN is onder meer gebaseerd op de nomenclatuur van het geharmoniseerd systeem (GS). Het GS is gegrond op het onder auspiciën van de Internationale Douaneraad (IDR) gesloten Internationaal Verdrag betreffende het geharmoniseerde systeem inzake de omschrijving en de codering van goederen (hierna: GS-verdrag).(15) Als verdragssluitende partij heeft de Europese Gemeenschap onder meer gehouden aan het bepaalde in artikel 3, aanhef en tweede lid, GS-verdrag, welke bepaling inhoudt:

"Verplichtingen van de Verdragsluitende partijen

1. (...)

2. De algemene regels voor de interpretatie van het geharmoniseerde systeem, alsmede alle aantekeningen op de afdelingen en de hoofdstukken en de aanvullende aantekeningen op de onderverdelingen toe te passen en de draagwijdte van de afdelingen, hoofdstukken, posten of onderverdelingen van het geharmoniseerde systeem niet te wijzigen;"

"6403 Schoeisel met buitenzool van rubber, van kunststof, van leder of van kunstleder en met bovendeel van leder:

(...)

- ander schoeisel

6403 91 - - de enkel bedekkend:

6403 99 - - ander:

(...)

- - - ander, met een binnenzoollengte:

6403 99 91 - - - - van minder dan 24 cm

- - - - van 24 cm of meer:

6403 99 93 - - - - - schoeisel dat niet als heren- of damesschoeisel kan worden onderkend

- - - - - ander:

6403 99 96 - - - - - - voor heren

6403 99 98 - - - - - - voor dames"

"6405 Ander schoeisel:

6405 10 - met bovendeel van leder of van kunstleder:

6405 10 90 - - met buitenzool van andere stoffen"(17)

4.6. De bijlage bij Vo. GDT bevat voorts een zestal algemene regels voor de interpretatie van de gecombineerde nomenclatuur.(18) Deze zes indelingsregels van de GN stemmen overeen met de zes algemene indelingsregels uit het GS. Met deze zes regels wordt beoogd het risico van concurrentievervalsing te vermijden ingeval meer dan één post in aanmerking komt. Bij twijfel over de indeling van goederen in de GN, dient volgens deze beginselen te werk te worden gegaan.(19) De indelingsregels houden voorzover van belang in:

"1. De tekst van de opschriften van de afdelingen, van de hoofdstukken en van de onderdelen van hoofdstukken wordt geacht slechts als aanwijzing te gelden. Voor de indeling zijn wettelijk bepalend de bewoordingen van de posten en de aantekeningen op de afdelingen of op de hoofdstukken en - voor zover dit niet in strijd is met de bewoordingen van bedoelde posten en aantekeningen - de navolgende regels.

4.7. Hoofdstuk 64 van het GS bevat voorts een aantal voor onderhavige zaak relevante aantekeningen. Voorzover van belang houden de aantekeningen (GS) 3, onder a, en 4, onder b, in:

"3. Voor de toepassing van dit hoofdstuk worden:

a. als 'rubber' of 'kunststof' eveneens aangemerkt, textiel met een deklaag van rubber of van kunststof, die aan de buitenzijde zichtbaar is met het blote oog;

voor de toepassing van deze bepaling wordt de door de bedoelde bewerkingen veroorzaakte kleurveranderingen buiten toepassing gelaten;

(...).

4. Met inachtneming van het bepaalde in aantekening 3 op dit hoofdstuk:

(...).

b) wordt de aard van de buitenzool bepaald door het materiaal dat met het grootste oppervlak in aanraking komt met de grond; toebehoren en versterkingen, zoals punten, dwarsreepjes, nagels, schoenbeslag of soortgelijke voorzieningen worden daarbij buiten beschouwing gelaten."

4.8. Hoofdstuk 64 van de GN bevat voorts een voor onderhavige zaak van belang zijnde aanvullende aantekening. Aanvullende aantekening (GN) 2 betreft een nadere uitwerking van vorenvermelde aantekening (GS) 4, onder b. Aanvullende aantekening (GN) 2 houdt in:

"2. Voor de toepassing van aantekening 4, onder b, op dit hoofdstuk worden een of meer lagen van textielstoffen die niet de kenmerken bezitten die gewoonlijk zijn vereist voor normaal gebruik van een buitenzool (bijvoorbeeld duurzaamheid, sterkte, enz.), bij het bepalen van de aard van de zool buiten beschouwing gelaten."(20)

4.9. Voorts zij gewezen op navolgende toelichtingen op hoofdstuk 64. De GS-toelichting op hoofdstuk 64 luidt voorzover van belang:

"(...) dit hoofdstuk [omvat] onder de posten 64.01 tot en met 64.05 verschillende soorten schoeisel (...) ongeacht de vorm, afmetingen, gebruiksdoeleinden, wijze van vervaardiging en de stoffen waarvan zij zijn vervaardigd.

A. (...). De volgende soorten schoeisel kunnen worden genoemd:

1. (...).

6. huisschoeisel (bijvoorbeeld pantoffels);

10. (...).

B. (...). De indeling van schoeisel onder de posten 64.01 tot en met 64.05 wordt bepaald door de aard van het materiaal waaruit de buitenzool en het bovendeel zijn samengesteld.

C. Onder de buitenzool in de zin van de posten 64.01 tot en met 64.05 wordt verstaan dat deel van het schoeisel (...) dat gedurende het gebruik in aanraking komt met de grond. Bij de indeling wordt de aard van de buitenzool bepaald door het materiaal dat met het grootste oppervlak met de grond in aanraking komt. Bij het bepalen van de aard van de buitenzool worden toebehoren of versterkingen die zijn aangezet (...) die de zool gedeeltelijk bedekken, buiten beschouwing gelaten (zie Aantekening 4 b IDR op dit hoofdstuk)."

De GN-toelichting op hoofdstuk 64 houdt onder meer in:

"1. Zie voor de toepassing van (...) (het; JO) begrip (...) 'buitenzool' (...) de toelichting IDR, letter (...) C (...) op hoofdstuk 64 (...)."

4.10. Vo. GDT bevat verder nog toelichtingen op de voor onderhavige zaak relevante GS-posten. Voor wat betreft GS-post 64.03, bepaalt de toelichting onder meer:

"Deze post omvat schoeisel met bovendeel (...) van leder en met buitenzool (...) vervaardigd van:

(...);

2. kunststof;

(...)."

De GS-toelichting op post 64.05, luidt voorzover van belang:

"Met inachtneming van de Aantekeningen 1 en 4 IDR op dit hoofdstuk omvat deze post al het schoeisel met een buitenzool en een bovendeel van een materiaal of een combinatie van materialen, niet genoemd in de voorgaande posten van dit hoofdstuk. (...)."

4.11. Krachtens artikel 9, eerste lid, onder a, Vo. GDT kan de Commissie na advies van het Comité douanewetboek indelingsverordeningen vaststellen. Achtergrond van deze bevoegdheid is het bereiken van een uniforme toepassing van de GN. Artikel 9, eerste lid, onder a, Vo. GDT, houdt in:

"1. De maatregelen betreffende de hierna volgende onderwerpen worden vastgesteld volgens de procedure van artikel 10:

a) de toepassing van de gecombineerde nomenclatuur (...), met name met betrekking tot:

- de indeling van goederen in de nomenclaturen (...)."

4.11.1 Verordening 2518/98 van de Commissie van 23 november 1998 tot indeling van bepaalde goederen in de gecombineerde nomenclatuur, in werking getreden op 16 december 1998, bevat een bijlage bestaande uit een tabel.(21) Punt 4 van die tabel, vermeldt in de kolommen 1 tot en met 3:(22)

"Omschrijving

Schoeisel met bovendeel van textiel en met buitenzool van kunststof waarop een 1 mm dikke laag weefsel van textiel is vastgeplakt die in geen enkel opzicht over de eigenschap van duurzaamheid of weerstandsvermogen beschikt. Het weefsel van textiel komt in aanraking met de grond.

Indeling GN-Code

6404 19 90

Motivering

De indeling is vastgesteld op basis van de algemene regels 1 en 6 voor de interpretatie van de gecombineerde nomenclatuur, aamtekening 4, onder b, op hoofdstk 64, alsmede de tekst van de GN-codes 6404, 6404 19 en 6404 19 90.

Het schoeisel kan niet worden ingedeeld onder GN-code 6405, omdat door toepassing van de vorengenoemde aantekening de buitenzool moet worden aangemerkt als zijnde van kunststof."

4.11.2. Verordening 1324/1999 van de Commissie van 23 juni 1999 tot indeling van bepaalde goederen in de gecombineerde nomenclatuur, bepaalt in de kolommen 1 tot en met 3 van de in de bijlage bij deze Verordening opgenomen tabel:(23)

"Omschrijving

Schoeisel, van het type mocassin, met bovendeel van leder en een buitenzool van kunststof bedekt met een laag textiel dat met de bodem in aanraking komt. (...).

Indeling GN-code

6403 99 91

Motivering

De indeling is vastgesteld op basis van de algemene regels 1 en 6 voor de interpretatie van de gecombineerde nomenclatuur, aantekening 4, onder b, op hoofdstuk 64, alsmede de tekst van de GN-codes 6403, 6403 99 en 6403 99 91.

De toepassing van bovengenoemde aantekening en rekening houdend met de kenmerken van de laag textiel, leidt ertoe dat de buitenzool dient te worden aangemerkt als kunststofzool. De laag textiel bezit niet de kenmerken van duurzaamheid en/of weerstandsvermogen gewoonlijk vereist voor een normaal gebruik van een buitenzool. Het artikel kan derhalve niet worden ingedeeld onder post 6405."

4.11.3. De kolommen 1 tot en met 3 van de bijlage bij Verordening (EG) nr. 292/2001 van de Commissie van 12 februari 2001 tot indeling van bepaalde goederen in de gecombineerde nomenclatuur, houden in:(24)

"Omschrijving

Pantoffels met een bovendeel van textiel (bad- of frotteerstof) en een buitenzool van kunststof waarvan het middengedeelte is bedekt met een dunne laag textiel. Op deze laag textiel, die 58% van het oppervlak van de buitenzool vertegenwoordigt, bevindt zich in reliëf een verzameling PvC-noppen. (...).

Indeling GN-code

6404 19 10

Motivering

De indeling is vastgesteld op basis van de algemene regels 1 en 6 voor de interpretatie van de gecombineerde nomenclatuur, aantekening 4, onder b, en aanvullende aantekening (GN) 2 op hoofdstuk 64 en de tekst van de GN-codes 6404, 6404 19 en 6404 19 10.

De kenmerken van de laag textiel leiden ertoe dat de buitenzool moet worden aangemerkt als een zool van kunststof. De laag textiel bezit niet de kenmerken van duurzaamheid en/of sterkte die gewoonlijk zijn vereist voor normaal gebruik van een buitenzool.

De goederen zijn derhalve uitgezonderd van post 6405."

4.11.4. Verordening (EG) nr. 347/2001 van de Commissie van 19 februari 2001 tot indeling van bepaalde goederen in de gecombineerde nomenclatuur, in werking getreden op 14 maart 2001, vermeldt in de kolommen 1 tot en met 3 van punt 4 van de bijlage:(25)

"Omschrijving

Huisschoeisel met een bovendeel van poolbrei- of poolhaakwerk, met een aangezette ribboord, de enkel bedekkend, met een opgevuld dierenkopje (aapje) gemaakt van dezelfde stof als de rest van het bovendeel en vastgenaaid aan de voorschoen. De zool bestaat uit een laag soepele kunststof met celstructuur, gevat tussen twee lagen textiel. De buitenste laag textiel is vervaardigd van een slijtvast soort textiel waarop PVC-nopjes zijn aangebracht. Het textiel aan de buitenzijde (ongeveer 80% van het oppervlak van de buitenzool) en de PVC-nopjes (ongeveer 20% van het oppervlak van de buitenzool) komen in aanraking met de grond. (...).

Indeling GN-code

6405 20 91

Motivering

De indeling is vastgesteld op basis van de algemene regels 1 en 6 voor de interpretatie van de gecombineerde nomenclatuur, aantekening 4, onder b, op hoofdstuk 64, aanvullende aantekening (GN) 2 op hoofdstuk 64 en de tekst van de GN-codes 6405, 6405 20, 6405 20 91.

De buitenste laag textiel bezit de kenmerken van duurzaamheid en/of sterkte die over het algemeen voor een normaal gebruik van een buitenzool zijn vereist.

Gelet op de kenmerken moet de buitenzool worden aangemerkt als een zool van textiel."

5.5. Bijzondere aanwijzingen of omstandigheden kunnen overigens andere criteria dan de objectieve kenmerken en eigenschappen impliceren.(33) In dat verband merkt Possen op:(34)

"Rondom de leer van de objectieve eigenschappen komst steeds weer de vraag aan de orde of voor de indeling in de nomenclatuur ook naar de bestemming van de goederen mag worden gekeken. In beginsel mag dat niet; maar de bestemming kan wel een onderdeel van de beoordeling naar de objectieve kenmerken uitmaken(35), of kan in de post zelf met zoveel woorden zijn genoemd.(36)"

Punt en Van Vliet schrijven dienaangaande:(37)

"Normaal gesproken zijn, voor wat betreft de goederen zelf, echter de objectieve kenmerken daarvan, zoals ze zich aandienen bij de aangife voor het vrije verkeer, beslissend en doen zaken als de wijze van vervaardigen of het gebruik van de goederen er niet toe.(38) Uiteraard biedt dit de meeste zekerheid voor de douaneadministratie. De douane kan uitgaan van de eigenschappen van het product zoals dat voorligt en behoeft geen onderzoek te doen naar historische feiten, zoals de vervaardiging die bovendien in een ander land heeft plaatsgehad, of toekomstige, zoals de aanwending van het product. Met vervaardiging of gebruik wordt dus alleen rekening gehouden, als de tekst van de posten of aantekeningen dit uitdrukkelijk voorschrijft.(39)"

5.6. Een voorbeeld van een zaak waarbij met de bestemming van de in te delen goederen rekening werd gehouden is het arrest Wiener.(40) Het arrest handelde over uit Thailand ingevoerde kleding, welke kleding Wiener had aangegeven als zijnde 'nachthemden voor dames' in de zin van postonderverdeling 60.04 B IV b 2 bb van het GDT. De Duitse douaneautoriteit meende evenwel dat de het betrof 'japonnen van synthetische textielvezels' zoals bedoeld in postonderverdeling 60.05 A II b 4 cc 22 van het GDT. Aan het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen werd uiteindelijk de prejudiciële vraag voorgelegd of onder het begrip 'nachthemden' in de zin van post 60.04 van het GDT, uitsluitend moest worden verstaan 'andere' onderkleding, die op grond van haar kenmerken klaarblijkelijk bestemd is om uitsluitend als nachtkleding te worden gedragen, of dat dit begrip tevens omvatte producten die vanwege hun voorkomen niet uitsluitend, doch hoofdzakelijk bestemd zijn om in bed te worden gedragen. Dienaangaande werd onder meer overwogen:

"20. (Dat; JO) onder (...) [het begrip nachthemden] gewoonlijk niet alleen onderkleding (is; JO) te verstaan die uitsluitend bestemd is om in bed te worden gedragen, maar ook onderkleding die hoofdzakelijk voor een dergelijk gebruik is bestemd.

21. (...) dat het in elk geval de taak van de nationale rechter is om in het kader van het bij hem aangebrachte geschil te beoordelen, of de kledingstukken dergelijke objectieve kenmerken bezitten, gelet op hun model, samenstelling en voorkomen en de modetrends in de betrokken Lid-Staat, dan wel of zij evengoed in bed als op bepaalde andere plaatsen kunnen worden gedragen."

5.6.1. Punt en Van Vliet merken over dit arrest, meer in het bijzonder over de zinsnede 'de modetrends in de betrokken Lidstaat' op:(41)

"Een dergelijke benadering lijkt ons in principe onjuist, aangezien deze leidt tot verschillen binnen de Gemeenschap."

5.7. Met betrekking tot de betekenis van de productiekostenverhouding van de verschillende bestanddelen van een product voor de tariefindeling van goederen, wijs ik op het arrest Schickedanz.(42) Deze zaak handelde over de tariefindeling van uit de Volksrepubliek China ingevoerd sportschoeisel. Het bovendeel van het schoeisel bestond in principe uit textiel. Het voorblad, de hiel, de omlijsting van de vetergaten alsmede de buiten- en binnenkant van de wreef waren echter verbonden met stukken leder. In geschil was het antwoord op de vraag of bij de tariefindeling van het schoeisel ervan moest worden uitgaan dat het bovendeel bestond uit leder, dan wel uit textiel. (post 64.02 B, resp. 64.02 A). Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen overwoog voorzover van belang:

"12. Het Hof is van oordeel dat, wanneer de buitenlaag van het bovendeel geheel bestaat uit textiel waarop op verschillende plaatsen stukjes leder zijn aangebracht die het textiel voor slechts ongeveer 70% bedekken, zodat de rest van de buitenlaag zichtbaar blijft, het bovendeel zijn wezenlijke karakter aan het textiel ontleent. De hogere intrinsieke waarde van de stukjes leder ten opzichte van het textiel vormt onvoldoende grond voor de stelling, dat het bovendeel zijn wezenlijke karakter aan het leder ontleent."

5.8. In aantekening (GS) 3, onder a, op hoofdstuk 64 wordt voorgeschreven dat hetgeen aan de buitenzijde (van het bovendeel of de buitenzool) 'zichtbaar is met het blote oog', bepalend is voor de aard van het materiaal. Veroorzaakte kleurveranderingen worden daarbij buiten toepassing gelaten. Voor de uitleg van het criterium 'zichtbaar met het blote oog' zij gewezen op het arrest Howe & Bainbridge.(44) In deze zaak, die handelde over de tariefindeling van een zeildoek, werd met betrekking tot de vraag wat onder het criterium 'met het blote oog waarneembaar' moest worden verstaan, overwogen:

"14. (...) dat de uitdrukking 'met het blote oog waarneembaar' (...) aldus is te verstaan, dat (het; JO) bij eenvoudige visuele controle onmiddellijk zichtbaar moet zijn (...)."

Deze door het Hof van Justitie gegeven uitleg werd mede gebaseerd op de idee dat de vaststelling, in communautair opzicht en in internationaal kader, van dergelijke tariferingscriteria voor bijzondere gevallen, voornamelijk is ingegeven door het streven tot een snelle verificatie bij de inklaring te komen. Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen ging vervolgens in op de vraag of voor de uitlegging en de toepassing van de onderhavige aantekening moest worden uitgegaan van het subjectieve waarnemingsvermogen van een willekeurig beoordelaar, van de gemiddelde of van een bijzonder ervaren douanebeambte of van een deskundige. Dienaangaande werd overwogen:

"17. (...), dat het aan de lid-staten staat, de met de tariefindeling der goederen belaste instanties en personen zo aan te wijzen en ervoor te zorgen dat deze personen zo worden opgeleid, dat zij hun taak naar behoren kunnen vervullen."

Ten slotte ging het Hof in op de vraag of de aantekening, voorzover het de uitdrukking 'waarneming met het blote oog' betrof, wel geldig was vanwege de moeilijkheden die de met de indeling van het betreffende goed belaste personen bij de toepassing ervan konden ondervinden. Dienaangaande werd voorzover van belang door het Hof overwogen:

"19. Opgemerkt zij, dat de moeilijkheden die zich bij de toepassing van een bepaling van gemeenschapsrecht kunnen voordoen, weliswaar van belang kunnen zijn voor de uitlegging van die bepaling, doch niet kunnen afdoen aan de geldigheid ervan.

20. Hieraan kan nog worden toegevoegd, dat de toepassing van de onderhavige aantekening, bij de uitlegging die er zojuist aan is gegeven, niet de moeilijkheden kan veroorzaken waarvan de vraag uitgaat. Zouden degenen die door de lid-staten met deze zaak zijn belast, niet in staat zijn door een eenvoudige visuele controle de bewerking van het weefsel vast te stellen, dan volgt uit de aantekening dat deze bewerking, zelfs indien zij daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, niet voldoende is om het weefsel in te delen onder de specifieke post 59.08 in plaats van onder de post waartoe een dergelijk weefsel normaliter behoort. Zo sluit de aantekening juist uit dat bij de controle of het weefsel een dergelijke behandeling heeft ondergaan, onderzoeken moeten worden verricht die de bekwaamheid van de betrokkenen te boven gaat."

5.9.1. Eveneens vaste rechtspraak van het Hof is dat indelingsverordeningen constitutief zijn van aard en géén terugwerkende kracht hebben.(47) Juist lijkt mij evenwel wanneer Possen betoogt:(48)

"De uitvoeringsverordeningen van de Commissie ex. Vo. 97/69 zijn constitutief van aard en hebben geen terugwerkende kracht. De verordeningen mogen niet in strijd komen met de bewoordingen van het GDT, omdat wijzigingen daarvan aan de Raad zijn voorbehouden. In de praktijk hebben de hiervoor bedoelde verordeningen toch een bepaald effect op geschillen die reeds aanhangig waren ten tijde van de inwerkingtreding van een verordening; een dergelijke 'vaststellende tekst' bepaald nl. hoe een indeling altijd al had moeten zijn; de latere verordening is op zijn minst een inspiratiebron voor de administratie en rechter (...)."(49)

5.9.2. Aan op een concreet product betrekking hebbende verordeningen kan overigens wel een algemene strekking toekomen. In dat verband zij gewezen op de zaak Hewlett Packard.(50) De Commissie stelde zich in deze zaak op het standpunt dat concrete indelingsverordeningen een toepassing zijn van een algemene regel op een specifiek geval. Dergelijke verordeningen vormden naar de mening van de Commissie derhalve een aanwijzing over de uitlegging van die regel, waarvan de instantie die is belast met de indeling van een identiek of soortgelijk product, gebruik kan maken. De Commissie rechtvaardigde deze benadering met navolgende argumenten: (51)

"- Er moet absoluut een coherente uitlegging van de gecombineerde nomenclatuur veilig worden gesteld en de redenering naar analogie vormt een bijdrage daartoe.

- Het is wenselijk de gelijke behandeling van de marktdeelnemers te waarborgen, waarmee het slecht zou zijn gesteld indien aan marktdeelnemers die in soortgelijke omstandigheden verkeerden, uiteenlopende antwoorden zouden worden verstrekt.

- Zou de redenering naar analogie ten slotte zich niet uitstrekken tot soortgelijke goederen als die waarop de verordening van de Commissie rechtstreeks het oog heeft, dan zou dat de marktdeelnemers ertoe kunnen aanzetten de aldus vastgestelde indeling te ontduiken door sommige kenmerken van hun producten marginaal te wijzigen uitsluitend met het doel om zich te onttrekken aan een indeling waarvan de gevolgen economisch ongunstig zouden blijken te zijn."

Het Hof van Justitie overwoog dienaangaande:(52)

"19. (...) een indelingsverordening die niet een bepaalde marktdeelnemer geldt, doch van toepassing is op het gros van de producten die identiek zijn aan het door het Comité douanewetboek onderzochte product, [heeft] een algemene strekking.

20. Voor de vaststelling van de werkingssfeer van een indelingsverordening in het kader van de uitlegging ervan moet onder meer rekening worden gehouden met de motivering van die verordening, (...)."

6.1. Vooropgesteld zij dat de tariefindeling van het onderwerpelijke schoeisel in de door belanghebbende voorgestane GS-post 64.05 eerst aan de orde is indien het schoeisel niet onder GS-post 64.03 kan worden ingedeeld.(53) Het Hof heeft het schoeisel voorzover van belang omschreven als:

"een witte damesschoen, voorzien van een vetersluiting, met een buitenzool van kunststof en een bovendeel van leder. (...). Op de buitenzool van kunststof is, binnen de rand van de zool, een laag textiel met een dikte van minder dan 1 mm aangebracht."

6.2. Voorts zij erop gewezen dat het Hof heeft overwogen:

"6.3. Aan de (...) verordeningen mag geen ruimere draagwijdte worden toegekend dan uit de tekst ervan blijkt, namelijk dat een bepaald schoeisel met een bepaalde omschrijving onder een bepaalde post wordt ingedeeld; daarmee wordt geen standpunt ingenomen over de tariefindeling van schoeisel met een andere omschrijving, zoals het onderhavige."

6.4. Voor de tariefindeling van het litigieuze schoeisel dient het beslissende criterium in beginsel te worden gezocht in hun objectieve kenmerken en eigenschappen, zoals deze in de tekst van de post van het GDT en in de aantekeningen bij de afdelingen of hoofdstukken zijn omschreven. Het Hof heeft onder meer overwogen:

"6.2. (...) Belanghebbende heeft onweersproken gesteld dat de laag textiel op de buitenzool een modegril betreft, waarvan de productiekosten f 0,10 (€ 0,05) van in totaal f 5,00 (€ 2,27) per paar schoeisel bedragen. Naar het oordeel van de douanekamer kwalificeert de laag textiel op de buitenzool, mede gelet op deze stelling, als toebehoren in de zin van aantekening 4, onder b, op hoofdstuk 64 van het GDT.

Uit aanvullende aantekening (GN) 2, op hoofdstuk 64, volgt verder dat voor de vraag of de textiellaag buiten beschouwing moet blijven bij de tariefindeling, bepalend is of deze laag textiel de objectieve kenmerken en eigenschappen bezit die gewoonlijk zijn vereist voor normaal gebruik van die buitenzool. Het Hof heeft voorts overwogen:

"6.2. Gelet op het getoonde monster acht de Douanekamer niet aannemelijk dat de laag textiel, die op de buitenzool is aangebracht, de kenmerken bezit die gewoonlijk zijn vereist voor normaal gebruik van een buitenzool in de zin van aantekening 4, onder b, en aanvullende aantekening 2 GN op hoofdstuk 64 van het GDT. De conclusie van het TNO dat iedere textiellaag een verschillende duurzaamheid bezit en een bijdrage levert aan de duurzaamheid van de betreffende schoenen, doet niet aan dit oordeel af."

Voorts zij erop gewezen dat de aantekening aanvangt met de zinsnede 'voor de toepassing van aantekening 4, onder b, op dit hoofdstuk'. Gelet op die zinsnede komt het mij voor dat ook ter zake van de toepassing van aanvullende aantekening (GN) 2 een belangrijke rol moet worden toegekend aan de door het Hof door middel van eenvoudige visuele controle waargenomen kenmerken van het schoeisel. Maar zelfs indien voor de toepassing van aanvullende aantekening (GN) 2 wel nader onderzoek nodig zou zijn, dan nog meen ik dat in het onderhavige geval de laag textiel niet dergelijke kenmerken bezit. In dit verband wijs ik nog op de in 2.2.2. aangehaalde passage uit het door belanghebbende ingebrachte TNO rapport. De conclusie van het TNO houdt immers onder meer in:

"Indien de zolen alleen uit de textiellagen zouden bestaan, zou de praktische duurzaamheid onvoldoende zijn."

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

1 Wet van 14 september 2001, Stb. 2001, 419.

2 Vgl. het tot de gedingstukken behorende Proces-Verbaal van de zitting.

3 Publicatieblad 19 oktober 1992, nr. L302, blz. 1. De bepaling is opgenomen onder Titel I (Algemene bepalingen), Hoofdstuk 1 (Toepassingsgebied en basisdefinities).

4 In Titel II van de Verordening (EEG) nr. 2454/93 van de Commissie van 2 juli 1993 houdende vaststelling van enkele bepalingen ter uitvoering van Verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad tot vaststelling van het communautair douanewetboek (hierna: TCDW), Publicatieblad van 11 oktober 1993, nr. L 253, blz. 1 e.v., is nadere toepassingsregelgeving opgenomen aangaande 'Bindende tariefinlichtingen'.

5 Laatstgenoemde bepaling is opgenomen in Titel I, Hoofdstuk II, Afdeling 3 (Inlichtingen).

6 De 'procedure van het Comité' is geregeld in artikel 4, lid 24, CDW, in verbinding met artikel 249, eerste en vierde lid, CDW en artikel 10 van Verordening nr. 2658/87 van de Raad van 23 juli 1987 met betrekking tot de tarief- en statistieknomenclatuur en het gemeenschappelijk douanetarief (Publicatieblad van 7 september 1987, nr. L 256, blz. 1 e.v.).

7 Verordening (EG) nr. 82/97 van het Europees Parlement en de Raad van 19 december 1996 tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad tot vaststelling van het communautair douanewetboek, PB van 21 januari 1997, nr. L 017, blz. 1 e.v.

8 Opgenomen onder Titel I, Hoofdstuk 2 (Diverse algemene bepalingen betreffende met name de rechten en verplichtingen van personen ten aanzien van de douanewetgeving), Afdeling 2 (Beschikkingen betreffende de toepassing van de douanewetgeving).

9 Titel VIII (Recht op beroep).

10 Vgl. Tweede Kamer, vergaderjaar 1993 - 1994, 23.806, nr. 3 (MvT), blz. 7.

11 Artikel 1:3 tweede lid, in verbinding met het eerste lid, AWB. Overigens voorziet artikel 30a, tweede lid, AWR, er overigens in dit verschil weg te nemen.

12 Zie ook het 'Voorschrift Bindende Tariefinlichtingen' zoals opgenomen in het Besluit van 1 augustus 1994, nr. DGM94/2000, zoals gewijzigd bij de besluiten van 29 december 1994, nr. DGM94/3144, 23 juli 1996, nr. DGM96/1262, 3 september 1997, nr. DGM97/1654 en 25 september 1998, nr. 98/74/1402. Verwezen zij in dit verband naar Handboek Douane, Deel 1/Bindende tariefinlichtingen, 4.10.00 (1 september 1998), blz. 13. Zie ook Handboek voor in- en uitvoer, Deel B2, Gecombineerde nomenclatuur, Suppl. 141 (januari 1998), IIIA - 221.

13 In de zin van artikel 20, CDW 'Het douanetarief van de Europese Gemeenschappen'.

14 Publicatieblad 1987, nr. L. 256. Blijkens de considerans heeft Vo. GDT onder meer ten doel (i) het verzamelen en uitwisselen van gegevens betreffende de statistieken van de buitenlandse handel van de Gemeenschap, en (ii) een nomenclatuur op te stellen op basis van het Internationaal Verdrag betreffende het geharmoniseerde systeem inzake de omschrijving en de codering van goederen.

15 Trb. 1985, nr. 108.

16 Voor onderhavige zaak Verordening (EG) nr. 2261/98 van de Commissie van 26 oktober 1998 tot wijziging van bijlage I van Verordening (EEG) nr. 2658/87 van de Raad met betrekking tot de tarief- en statistieknomenclatuur en het gemeenschappelijk douanetarief, PB van 30 oktober 1990, nr. L 292, blz. 1 e.v., gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 1372/1999 van de Commissie van 25 juni 1999 tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 2658/87 van de Raad met betrekking tot de tarief- en statistieknomenclatuur en het gemeenschappelijk douanetarief, PB van 26 juni 1999, nr. L 162, blz. 46.

17 De uit acht cijfers bestaande codenummers als vermeld hiervoor, zijn de zogeheten GN-onderverdelingen. De eerste zes cijfers volgen uit de codenummers van de posten en van de onderverdelingen van de nomenclatuur van het geharmoniseerde systeem (GS). Het zevende en het achtste cijfer dienen ter identificatie van de GN-onderverdelingen. Vgl. artikel 3, eerste lid, Vo. GDT.

18 Opgenomen in Bijlage I, Eerste deel: Inleidende bepalingen, Titel I: Algemene regels, onder A. Algemene regels voor de interpretatie van de gecombineerde nomenclatuur.

19 Vgl. bijvoorbeeld HvJ EG 12 april 1994, C-150/93 (Superior France), Jurispr. 1994, blz. I-1161.

20 De aanvullende aantekening (GN) 2 is bij Verordening (EG) nr. 1372/1999 van de Commissie van 25 juni 1999 tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 2658/87 van de Raad met betrekking tot de tarief- en statistieknomenclatuur en het gemeenschappelijk douanetarief, aan hoofdstuk 64 van de GN toegevoegd (Publicatieblad van 26 juni 1999, nr. L 162, blz. 46). Ingevolge artikel 2 is deze verordening in werking getreden op de eenentwintigste dag volgende op die van haar bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen, dat wil zeggen op 18 juli 1999.

21 Zie Publicatieblad van 25 november 1998, nr. L 315, blz. 3 e.v. en In- en uitvoernieuws, 1998, 25/390, blz. 1489.

22 Voor een analoge toepassing van deze verordening verwijs ik naar TC 18 april 2000, nr. 0005/99, UTC 2000/26.

23 Zie Publicatieblad van 24 juni 1999, nr. L 157, blz. 31 en In- en uitvoernieuws, 1999, 14/239, blz. 1085 en 1086. Ter illustratie is van het betreffende goed een foto onder nr. 591 opgenomen.

24 Publicatieblad van 14 februari 2001, nr. L 043, blz. 7 e.v. en In- en uitvoernieuws, 2001, 6/138, blz. 523. Van het betreffende goed zijn ter indicatie foto's onder nummer 603 A en B opgenomen.

25 Publicatieblad van 22 februari 2001, nr. L 052, blz. 8 e.v. en In- en uitvoernieuws, 2001, 7/169, blz. 583. De ter illustratie bijgevoegde foto's zijn genummerd 608 A en B.

26 Vgl. o.m. HvJ EG 19 mei 1994, C-11/93 (Siemens Nixdorf), Jurispr. 1994, blz. I-1945, HvJ EG 18 december 1997, C-382/95 (Techex), Jurispr. 1997, blz. I-7363 en HvJ EG 19 oktober 2000, C-339/98 (Peacock), Jurispr. 2000, blz. I-08947.

27 Vgl. Punt en Van Vliet, Douanerechten, FM. 90, Kluwer - Deventer 2000, blz. 136.

28 Vgl. HvJ EG 19 november 1975, 38/75 (Douaneagent), Jurispr. 1975, blz. 1439.

29 Vgl. HvJ EG 22 oktober 1987, 314/85 (Foto-Frost), Jurispr. 1987, blz. 4199.

30 Vgl. o.m. HvJ EG 6 november 1997, C-201/96 (LTM), Jurispr. 1997, blz. I-6147, HvJ EG 10 december 1998, C-328/97 (Glob-Sped), Jurispr. 1998, blz. I-8357, HvJ EG 9 februari 1999, C-280/97 (ROSE), Jurispr. 1999, blz. I-00689, HvJ EG 28 april 1999, C-405/97 (Mövenpick) Jurispr. 1999, blz. I-2397, HvJ EG 28 maart 2000, C-309/98 (Holz Geenen), Jurispr. 2000, blz. I-1975.

31 Vgl. o.m. HvJ EG 17 oktober 1995, gevoegde zaken C-59/94 en C64/94, (Pardo & Fils en Camicas), Jurispr. 1995, blz. I-3159, HvJ EG 6 november 1997, C-201/96 (LTM), Jurispr. 1997, blz. I-6147 en HvJ EG 10 december 1998, C-328/97 (Glob-Sped), Jurispr. 1998, blz. I-8357, HvJ EG 9 februari 1999, C-280/97 (Rose), Jurispr. 1999, blz. I-689 en HvJ EG 19 oktober 2000, C-339/98 (Peacock), Jurispr. 2000, blz. I-8947.

32 Vgl. o.m. HvJ EG 20 november 1997, C-338/95 (Wiener), Jurispr. 1997, blz. I-06495. Zie ook R.J.M. Bosch, Karakteristieken van de materiële douanerechtspraak van de Tariefcommissie, opgenomen in Prinsengrachtreeks 2002-I, Van Tariefcommissie naar Douanekamer, Ars Aequi Libri, blz. 90.

33 Vgl. HvJ EG 18 februari 1976, gevoegde zaken nrs. 98 en 99/75 (Carstens Keramik en August Hoff), Jurispr. 1976, blz. 241.

34 F.H.M. Possen, Het Hof van Justitie als douanerechter, opgenomen in Prinengrachtreeks 1999-2, Amsterdam - Brussel; Luxemburg - Straatsburg, Ars Aequi Libri, blz. 37.

35 HvJ 1 april 1993, C-256/91, Jur. 1982, blz. 3257.

36 HvJ 4 december 1990, C-218/89, Ju. 1990, blz. I-4391, en 18 april 1991, C-219/89, Jur. 1991, blz. I-1895.

37 Punt en Van Vliet, Douanerechten, FM. 90, Kluwer - Deventer 2000, blz. 137.

38 Geformuleerd in vele arresten van het HvJ, voorzover valt na te gaan voor het eerst in HvJ 23 maart 1972, nr. 36/71 (Günter Henck), Jur. 1972, blz. 187, meer recent 17 juni 1997 (Codiesel), nr. C-105/96, Jur. 1997, blz. I-3465 en 17 juni 1997 (Era Portuguesa) (Bedoeld zal zijn: Eru Portuguesa; JO), C-164/95, Jur. 1997, blz. I-3441.

39 Vergelijk in dit verband HvJ 28 november 1973, nr. 149/73 (otto Witt KG), Jur. 1973, blz. 1587, en HvJ 16 februari 1984, nr. 46/83 (Gerlach & Co, BV), Jur. 1984, blz. 841. In het arrest TC 27 februri 1996, nr. 13230, UTC 1996/28 ging het om de vraag of sprake was geweest van een 'bereiding' in de bewoording van post 23.09 (diervoeder).

40 HvJ EG 20 november 1997, C-338/95 (Wiener), Jurispr. 1997, blz. I-06495

41 Punt en Van Vliet, Douanerechten, FM. 90, Kluwer - Deventer 2000, blz. 136, voetnoot 94.

42 HvJ EG 5 april 1984, 298/82 (Schickedanz), Jurispr. 1984, blz. 1829.

43 Toepassing van algemene indelingsregel 3 b komt overigens pas aan de orde nadat de indeling van het product niet mogelijk is met toepassing van algemene regel 3a.

44 HvJ EG 30 september 1982, 317/81 (Howe & Bainbridge), Jurispr. 1982, blz. 03257.

45 Vgl. o.m. HvJ EG 18 september 1990, nr. C-265/89 (Vismans Nederland), Jurispr. 1990, blz. I-3411 en HvJ EG 13 december 1994, nr. C-401/93 (Gold Star Europe), Jurispr. 1994, blz. I-5587. Possen noemt deze bevoegdheid een 'constitutioneel monstrum'. Zie in dat verband Possen, Communautair douanerecht in het licht van de rechtspraak van het Hof van Justitie I, SEW 1984, nr. 9, blz. 517.

46 HvJ EG 14 december 1995, nr. C-267/94 (Frankrijk/Commissie), Jurispr. 1995, blz. I-04845.

47 Zie bijvoorbeeld HvJ EG 28 maart 1979, nr. 158/78 (Biegi), Jurispr. 1979, blz. 01103.

48 Possen, Communautair douanerecht in het licht van de rechtspraak van het Hof van Justitie I, SEW 1984, nr. 9, blz. 518.

49 Possen verwijst naar de arresten HvJ EG 18 februari 1976, gevoegde zaken nrs. 98 en 99/75 (Carstens Keramik en August Hoff), Jurispr. 1976, blz. en de zgn. 'Kersenarresten' HvJ EG 11 november 1975, nr. 37/75 (Bagusat), Jurispr. 1975, blz. 01339, HvJ EG 20 maart 1980, gevoegde zaken nrs. 87, 112 en 113/79 (Gebr. Bagusat, Packhof en Waltershof), Jurispr. 1980, blz. 01159 en HvJ EG 8 juli 1981, nr. 170/80 (Einkaufgesellschaft), Jurispr. 1981, blz. 01865.

50 HvJ EG 17 mei 2001, C-119/99 (Hewlett Packard), Jurispr. 2001, blz. I-03981.

51 Vgl. Conclusie van advocaat-generaal Mischo van 18 januari 2001, C-119/99 (Hewlett Packard), punt 23, Jurispr. 2001, blz. I-03981.

52 HvJ EG 17 mei 2001, C-119/99 (Hewlett Packard), Jurispr. 2001, blz. I-03981.

53 Vgl. de GS-toelichting op post 64.05, aangehaald in onderdeel 4.10 van de conclusie.

54 De Douanekamer van het Hof heeft de productiekosten van de laag textiel overigens afgezet tegen de productiekosten van het totale schoeisel. Die maatstaf komt mij, gelet op aantekening (GS) 4, onder b, op hoofdstuk 64, onjuist voor. Immers, blijkens de tekst van de aantekening gaat het om de vraag of sprake is van een toebehoren van de buitenzool en dus niet om een toebehoren van het totale schoeisel. Het afzetten van de productiekosten van de laag textiel tegen de productiekosten van de buitenzool ligt derhalve veel meer in de rede.

55 Zie in dat verband onderdeel 2.2 van de uitspraak van de Douanekamer.