Parket bij de Hoge Raad, 28-12-2016, ECLI:NL:PHR:2016:1426, 16/04100

Deze zaak gaat over de toepassing van de Wet verhuurderheffing 2013 (Wvh) bij medegerechtigdheid. De belanghebbende is met twee compagnons voor gelijke delen mede-eigenaar van 20 gereguleerde huurwoningen in de zin van de Wvh. De WOZ-beschikkingen voor alle 20 woningen zijn aan hem bekend gemaakt, waardoor hij ingevolge artt. 3 en 4 Wvh als enige belastingplichtig is en heffing verschuldigd is over de gemiddelde waarde van (na aftrek van de heffingsvrije voet van 10 woningen) 10 huurwoningen. De belanghebbende heeft de verschuldigde verhuurderheffing (€ 193) op aangifte voldaan en daar vervolgens bezwaar tegen gemaakt.

De belanghebbende meent dat hij geen verhuurderheffing is verschuldigd omdat een derde mede-eigendom van 20 woningen beneden de heffingsvrijevoet van 10 woningen blijft. Door woningen in mede-eigendom uitsluitend in aanmerking te nemen bij degene aan wie de gemeente toevallig de WOZ-beschikking bekend maakt, ontstaan willekeurige en onredelijke uitkomsten, c.q. een voor de belanghebbende buitensporige last.

Zowel de Rechtbank-Zeeland/West-Brabant als in hoger beroep het Hof Den Bosch overwoog dat zij de innerlijke redelijkheid en billijkheid van formele wetgeving niet beoordelen. Het Hof vatte belanghebbendes (hogere) beroep op als een beroep op het discriminatieverbod ex art. 14 EVRM en het eigendomsgrondrecht ex art. 1 EP EVRM en oordeelde dat de keuze van de wetgever om aan te knopen bij de bekendmaking van WOZ-beschikkingen gebaseerd is op overwegingen van eenvoud en doelmatigheid. Hoewel niet is uitgesloten dat ongelijke behandeling kan optreden doordat verschillende gemeenten verschillend beleid voeren, achtte het Hof de keuze van de wetgever niet van redelijke grond ontbloot. Voor hetgeen de belanghebbende meer heeft voldaan dan overeenkomt met zijn medegerechtigdheid heeft hij volgens het Hof regres op zijn mede-eigenaren. Van een individuele en buitensporige last is geen begin van bewijs geleverd. Het Hof heeft het beroep ongegrond verklaard.

De belanghebbende stelt zes cassatiemiddelen voor, die ik als volgt samenvat: (i) en (ii) het systeem van de Wvh leidt tot willekeurige en onredelijke belastingheffing die in casu het gelijkheidsbeginsel schendt, (iii) er is geen regresmogelijkheid; (iv) en (v) niet-begrijpelijk is het oordeel dat geen sprake is van een individuele en buitensporige last; (vi) ten onrechte is geen vergoeding van proceskosten toegekend.

De wetgever heeft voor de verhuurderheffing aangesloten bij het stelsel van de Wet waardering onroerende zaken (Wet WOZ) uit een oogpunt van eenduidige en objectieve wetgeving en doelmatigheid voor alle betrokkenen. De Wvh wijst daarom in beginsel hetzelfde subject aan als de Wet WOZ en heeft als grondslag de som van de WOZ-waarden van de huurwoningen waarvan dat subject het genot heeft, minus 10 maal de gemiddelde WOZ-waarde van de woningen ter zake waarvan hij het genot heeft (voetvrijstelling verhuurderheffing).

Als er meer genothebbenden van een woning zijn, wordt die woning in aanmerking genomen bij degene aan wie de WOZ-beschikking is bekendgemaakt, ongeacht het aantal genothebbenden en ongeacht de omvang van hun deel- of huuropbrengstgerechtigdheid. Door de aansluiting bij art. 24(4) Wet WOZ bij medegerechtigdheid hangt het al dan niet ontstaan van belastingplicht voor de verhuurderheffing en de vraag wie (als enige) belastingplichtig is, af van het adresseringsbeleid van gemeenten.

Anders dan bij gemeentelijke belastingen, waarvoor medegerechtigden c.q. medegebruikers allen belastingplichtig zijn, zij het dat één van hen kan worden aangeslagen, is voor de verhuurderheffing slechts één medegerechtigde belastingplichtig en belastingschuldig (de WOZ-beschikkeling). En anders dan de Gemeentewet (art. 253) voor gemeentelijke heffingen, voorziet de Wvh niet in een regresregeling ter zake van de verhuurderheffing. Ook de Invorderingswet voorziet daar niet in. Het door de Staatssecretaris aangehaalde arrest HR BNB 2008/300 (drie belastingplichtige studenten in één studentenhuis van wie er één de aangewezen sigaar was voor de afvalstoffenheffing) is dus niet relevant. De wetgever heeft op dit punt niets geregeld. Hij heeft in wezen een WOZ-beschikkelingenbelasting ingevoerd. De medewetgever heeft bij de parlementaire behandeling van de Wvh slechts opgemerkt dat medegerechtigden ‘in een privaatrechtelijke verhouding tot elkaar staan,’ hetgeen zich laat horen. Art. 3:172 BW (draagplicht deelgenoten in eenvoudige gemeenschap) biedt mijns inziens echter geen gezichtspunten. De verhuurderheffingsschuld ontstaat immers zoals elke belastingschuld uit de wet, niet uit enige al dan niet bevoegdelijk namens enige gemeenschap verrichte handeling, en er is expliciet maar één belastingplichtige medegerechtigde, ongeacht de mate van diens waarde- of huuropbrengstgerechtigdheid. De verhuurderheffingsschuld komt evenmin ‘ingevolge de wet ten laste van de gezamenlijke deelgenoten,’ nu ‘ingevolge de wet’ (de Wvh) uitsluitend de WOZ-beschikkeling belastingplichtig en belastingschuldig is. Ook overigens zie ik geen rechtsbasis voor regres. Van ongerechtvaardigde verrijking lijkt mij geen sprake. Overigens blijven ook indien wél regres mogelijk zou zijn, willekeurige effecten bestaan, nog daargelaten dat als regres mogelijk zou zijn, de toerekening van de heffingsvrije voet zonder wettelijke regeling onoplosbare vragen oproept.

Het inconsistente uitdrukken van de heffingsgrondslag in een geldwaarde en van de (subjectgebonden) voetvrijstelling in een aantal woningen dat bovendien eveneens voorbijgaat aan de werkelijke eigendomsverhoudingen, leidt bovendien – naast de willekeur als gevolg van het ontbreken van regres - tot het willekeurig ontstaan of juist niet-ontstaan van belastingplicht, tot het willekeurig gelden van één of meer voetvrijstellingen, tot diametraal tegengestelde uitkomsten in feitelijk identieke situaties en tot verbijsterend eenvoudige mogelijkheden tot voorkoming van de heffing die niet als misbruik gekwalificeerd kunnen worden.

Mijns inziens is dit een dubbele schending van het gelijkheidsbeginsel, zowel bij het al dan niet ontstaan van belastingplicht en het al dan niet gelden van de voetvrijstelling, als bij het ontbreken van regres. Indien de desbetreffende gemeente(n) zijn/hun adresseringsbeleid baseren op leeftijd, zoals de wetgever aanneemt, zijn deze schendingen bovendien gebaseerd op een aangeboren kenmerk.

Dit had kunnen worden voorkomen door huurwoningen in medegerechtigdheid naar rato van die medegerechtigdheid aan de medegerechtigden toe te rekenen, bijvoorbeeld door belastingplicht te laten ontstaan als (i) de som van de medegerechtigdheidsbreukdelen van een persoon hoger is dan 10 of (ii) de totale waarde van de medegerechtigdheden van een persoon in gereguleerde huurwoningen 10 keer de landelijk gemiddelde waarde van gereguleerde huurwoningen overschrijdt. Alsdan corresponderen de heffingsgrondslag en de voetvrijstelling met (een redelijke benadering van) de werkelijke gerechtigdheid (in breukdeel c.q. in waarde), ontstaat belastingplicht voor iedere medegerechtigde op dezelfde wijze en op hetzelfde moment, en is geen regresregeling nodig.

Ik meen daarom dat gegrond zijn de middelen (ii) en (iii), die klagen over schending van het gelijkheidsbeginsel en het ontbreken van regres, en dat alsdan ook middel (vi) (proceskostenvergoeding) gegrond is.