Parket bij de Hoge Raad, 07-04-2021, ECLI:NL:PHR:2021:354, 20/01343

Ik ga in deze conclusie alleen in op de vraag of u gaat over uitspraken van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) over beslissingen van de Svb om al dan niet in te gaan op een verzoek tot overleg met een andere Rijnoeverstaat over de vraag in welke Staat Rijnvarenden sociaal zijn verzekerd. Ik geef hier dan ook alleen de feiten weer die daarvoor van belang zijn. De andere vragen in deze procedure zijn mijns inziens reeds beantwoord in (de conclusies voorafgaand aan) uw arresten van 10 juli 2020 (HR BNB 2020/142⁴ enz.), althans stellen geen punten aan de orde waarop u uit een oogpunt van rechtsontwikkeling of rechtseenheid zou moeten ingaan.

De belanghebbende werkte van 1 januari 2010 t/m 31 oktober 2014 aan boord van het Rijnvaartschip ‘ [D] ’. Volgens hem werd [D] toen door vennootschappen in Luxemburg geëxploiteerd. In Luxemburg zijn in die periode premies volksverzekeringen voor hem afgedragen. De Sociale Verzekeringsbank (Svb) acht hem echter in Nederland verzekerd omdat de exploitant volgens de Svb in Nederland is gevestigd. Van de belanghebbende zijn daarom over dezelfde periode ook premies geheven in Nederland.

Bij brief van 1 juli 2016 heeft de belanghebbende de Svb verzocht om, voor zoveel nodig met toepassing van art. 13 Rijnvarendenverdrag⁵ (RVV) (c.q. art. 16 Vo. 833/2004, voor over het gaat om periodend ná 1 mei 2010, neem ik aan), te bepalen dat de belanghebbende van 1 januari 2010 t/m 31 oktober 2014 uitsluitend sociaal verzekerd was in Luxemburg en geen sociale verzekeringspremies verschuldigd was in Nederland. Voor 2010 en 2011 heeft de Svb dat verzoek opgevat als een verzoek om herziening van eerdere Svb-besluiten omtrent de verzekeringsplicht en heeft hij het afgewezen omdat geen feiten of omstandigheden zijn gebleken die niet bekend waren toen die eerdere besluiten werden genomen, terwijl evenmin is gebleken dat die besluiten onjuist waren. Het verzoek om een overlegprocedure te starten is (ook) voor de overige jaren afgewezen.

Over de herzieningsverzoeken heeft de Rechtbank Rotterdam⁷ geoordeeld dat een verzoek om een uitzondering op de toewijzingsregels van artt. 11 t/m 15 van Verordening (EG) 883/2004 (Vo. 883/2004) moet worden ingediend bij de bevoegde autoriteit of lidstaat waarvan de toepassing van socialezekerheidswetgeving wordt verzocht. Nu de belanghebbende toepassing van de Luxemburgse wetgeving wil, was de Svb niet bevoegd hat verzoek in behandeling te nemen; de Svb had het verzoek, voor zover ziende op de periode na 1 mei 2010 (toen Vo 883/2004 in werking trad), moeten doorzenden aan de Luxemburgse autoriteiten. Voor zover het beroep ziet op de periode na 1 mei 2010 is het dus gegrond. Voor wat betreft de tijdvakken vóór 1 mei 2010 heeft de Svb zich volgens de Rechtbank terecht op het standpunt gesteld dat zich geen nieuwe feiten of omstandigheden voordeden die herziening zouden rechtvaardigen. Belanghebbendes herzieningsverzoek voor de tijdvakken vóór 1 mei 2010 is op goede gronden afgewezen.

De rechtbank stelt ambtshalve vast dat op 1 mei 2010 Verordening (EG) nr. 883/2004 in werking is getreden, ter vervanging van Verordening (EG) nr. 1408/71. Artikel 16 van deze Verordening biedt lidstaten de mogelijkheid om – kort gezegd – uitzonderingen op de artikelen 11 tot en met 15 van de Verordening vast te stellen in het belang van bepaalde groepen of personen. De op 23 december 2010 tussen de autoriteiten van België, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en Duitsland vastgestelde “Overeenkomst krachtens artikel 16, eerste lid, van de Verordening (EG) 883/2004 betreffende de vaststelling van de op de Rijnvarenden toepasselijke wetgeving 883/2004” (de Rijnvarendenovereenkomst) bepaalt dat op de Rijnvarende de wetgeving van toepassing is van de Ondertekenende Staat op het grondgebied waarvan zich de zetel bevindt van de onderneming waartoe het schip behoort waarvan deze Rijnvarende zijn beroepsactiviteit verricht (artikel 1, aanhef, en onder c in samenhang met artikel 4, tweede lid, van de Rijnvarendenovereenkomst).

Artikel 18 van Toepassingsverordening (EG) nr. 987/2009 bepaalt dat een verzoek van de werkgever of een betrokkene om een uitzondering te maken op de artikelen 11 tot en met 15 van Verordening 883/2004 wordt ingediend bij de bevoegde autoriteit of lidstaat waarvan de toepassing van de sociale zekerheidswetgeving wordt verzocht.

Ter zake van het herzieningsverzoek heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) verwezen naar vaste rechtspraak inhoudende dat als een bestuursorgaan art. 4:6(2) Awb (herhaalde aanvraag) toepast, de bestuursrechter aan de hand van de aangevoerde beroepsgronden toetst of het bestuursorgaan zich zorgvuldig voorbereid, deugdelijk gemotiveerd en terecht op het standpunt heeft gesteld dat zich geen nieuwe feiten of veranderde omstandigheden voordoen. Maar ook als het bestreden besluit die toets doorstaat, kan de bestuursrechter op basis van de beroepsgronden oordelen dat afwijzing van het herzieningsverzoek evident onredelijk is.¹¹ De CRvB stelt vast dat de belanghebbende geen rechtsmiddelen heeft gebruikt tegen de besluiten ter zake waarvan hij herziening vraagt, hoewel hij dat had kunnen doen. De Svb heeft volgens de CRvB het herzieningsverzoek daarom op goede gronden afgewezen.

Ter zake van het verzoek om voor andere jaren dan 2010 en 2011 een uitzonderings-procedure met Luxemburg te starten (de CRvB heeft het over een verzoek om een “regularisatieovereenkomst”), onderkent de CRvB dat zo’n verzoek voor tijdvakken na 1 mei 2010 in Luxemburg moet worden ingediend (art. 18 Vo. (EG) 987/2009). Dit wil volgens de CRvB echter niet zeggen dat alleen de Luxemburgse autoriteiten bevoegd zijn om op het verzoek te beslissen. Aangezien het verzoek strekt tot het sluiten van een overeenkomst, moet ook de Nederlandse bevoegde autoriteit besluiten al dan niet mee te werken aan het verzoek. Zo’n besluit is op rechtsgevolg gericht, zodat de Rechtbank de desbetreffende Svb-besluiten ten onrechte wegens onbevoegdheid van de Svb heeft vernietigd. De CRvB vat de Svb-besluiten op als weigering om mee te werken aan een regularisatieovereenkomst, ook als het verzoek door de Luxemburgse autoriteiten in behandeling wordt genomen. Deze besluiten kunnen en zullen dus inhoudelijk worden getoetst.

Bij die inhoudelijke toetsing heeft de CRvB belanghebbendes stelling verworpen dat de Svb ten onrechte de procedure van artt. 16 en 73 Vo. 987/2009 niet heeft nageleefd: belanghebbendes verzoek strekt immers tot een overeenkomst over al verstreken tijdvakken en is daarom niet aan te merken als een verzoek de toepasselijke wetgeving vast te stellen zoals voorzien in art. 16 Vo 987/2009.

Op de periode 1 januari 2012 t/m 31 oktober 2014 is de Rijnvarendenovereenkomst¹² (RVO) van toepassing. Art. 4 RVO bepaalt dat op Rijnvarenden niet (gelijktijdig) de sociale-zekerheidswetgeving van meer dan één Staat van toepassing is. Verder is op grond van de in die bepaling opgenomen aanwijsregels de sociale-zekerheidswetgeving van toepassing van de Staat waar volgens de Rijnvaartverklaring de exploitant van het schip gevestigd is waarop de Rijnvarende arbeid verricht. Ingevolge art. 16(1) Vo 883/2004 kunnen de bevoegde autoriteiten van twee of meer lidstaten al dan niet op verzoek een overlegprocedure starten die erin kan uitmonden dat ten behoeve van bepaalde Rijnvarenden uitzonderingen worden gemaakt op de aanwijsregels in de RVO. Dat is een discretionaire bevoegdheid, waarin de bevoegdheid om een verzoek daartoe af te wijzen besloten moet worden geacht.

Over 2013 overwoog de CRvB dat de fiscale procedure over dat jaar ten tijde van de afwijzing het overlegverzoek nog niet was afgerond en dat de Svb in vaste praktijk afwijzend beslist op verzoeken om overleg te starten met het oog op een regularisatie-overeenkomst als bij de belastingrechter nog een procedure loopt over de toepasselijke wetgeving. De CRvB acht dit beleid niet onredelijk.¹³ In dit geding is niet gebleken van omstandigheden om in voor de belanghebbende gunstige zin af te wijken van het door de Svb gehanteerde beleid.

Voor wat betreft 2012 en de periode tussen 1 januari 2014 en 31 oktober 2014, constateert de CRvB dat de Svb de hem in art. 16 Vo. 883/2004 gegeven discretionaire bevoegdheid alleen pleegt te gebruiken als blijkt van bijzondere omstandigheden, waarbij niet omvattend is gedefinieerd wat daar onder moet worden verstaan. Duidelijk is wel dat de Svb bijzondere betekenis hecht aan de vraag vanaf welk moment de betrokkene op grond van besluiten of andere correspondentie van de Belastingdienst of de Svb er “meer dan voorheen” rekening mee moest houden dat hij in Nederland verzekerd zou worden geacht voor de sociale-zekerheidswetgeving. Ook dit beleid acht de CRvB niet onredelijk.¹⁴

Wat de Svb heeft aangevoerd, biedt volgens de CRvB geen aanknopingspunt voor het oordeel dat de belanghebbende in 2012 er rekening mee had moeten houden dat hij in Nederland verzekerd was. Het ligt dan in de rede dat de Svb alsnog de Luxemburgse autoriteiten benadert met een verzoek om medewerking aan een “regularisatieovereenkomst” over 2012. Dit kan echter anders worden als de Svb aannemelijk maakt dat er over dit tijdvak bijzondere omstandigheden zijn die reden zijn om van “regularisatie” af te zien. Voor de overige jaren moest de belanghebbende uit een in 2013 door hem ontvangen afwijzing van “regularisatie” voor 2010 opmaken dat hij aangemerkt zou worden als in Nederland verzekerd.