Parket bij de Hoge Raad, 25-10-2024, ECLI:NL:PHR:2024:1118, 24/01942

Ik concludeer vandaag ook in de bpm-zaak met nr. 24/00575 die op uw verzoek voor conclusie is geselecteerd omdat het de eerste is waarin u de Wet herwaardering proceskostenvergoedingen WOZ en bpm (WHpkv) zult moeten toepassen. Deze WOZ-zaak is daarnaast geselecteerd omdat (i) de gemachtigde niet alleen de houdbaarheid van de verlaging van de proceskostenvergoeding (pkv) in WOZ- en bpm-zaken bestrijdt, maar ook de uitbetaalregel (uitsluitend aan de belastingplichtige) en het verbod op cessie en verpanding van de voorwaardelijke pkv-vordering en omdat (ii) de belastingplichtige in deze cassatieprocedure niet de eiser maar de verweerder is, zodat diens gemachtigde niet verweten kan worden (al heeft hij dat niet aangevoerd) dat hij materieel zinloos en alleen voor de pkv of ISV cassatieberoep heeft ingesteld, en tenslotte omdat (iii) het goed is om naast een bpm-zaak ook een WOZ-zaak te hebben, onder meer omdat in WOZ-zaken ook onderzoek van de Waarderingskamer voorhanden is en de WOZ-procesmarkt (nog) niet helemáál beheerst wordt door no cure no pay (ncnp) gemachtigden (80,6% van de beroepen; 79% van de hogere beroepen) zoals wel de bpm-procesmarkt (97% van de beroepen; 73% van de hogere beroepen).

De belanghebbende is eigenaar-bewoner van een woning in [Z] . In de bezwaarfase is de WOZ-waarde 2022 van die woning verlaagd van € 567.000 naar € 535.000; de aanslag OZB 2022 is dienovereenkomstig verminderd. De Rechtbank heeft belanghebbendes beroep ongegrond verklaard, maar het Hof heeft in hoger beroep de WOZ-waarde verder verlaagd en in goede justitie vastgesteld op € 500.000. De zaak heeft voor de belanghebbende een gering financieel belang ondanks de WOZ-waardeverlaging met uiteindelijk € 67.000. Zijn OZB-last is met slechts € 51,05 verlaagd. Ervan uitgaande dat zich dan ook een belastingbesparing in box 1 van de inkomstenbelasting bevindt (het eigenwoningforfait), bedraagt de inkomstenbelastingbesparing maximaal € 149,24. Het totale financiële belang (OZB-, watersysteemheffing- en IB-besparing) van de belanghebbende kan dan op maximaal € 210 geschat worden. Daartegenover is in casu tot nu toe al € 4.166,26 aan pkv uit gemeenschapsgeld betaald aan een verdienmodel van een ncnp-bureau.

Het college van B&W Utrecht heeft cassatieberoep ingesteld waarin hij ’s Hofs (motivering van de) waardebepaling bestrijdt. De gemachtigde heeft geen (incidenteel) cassatieberoep ingesteld. Met de belanghebbende acht ik het cassatieberoep ongegrond omdat de cassatierechter niet over feitelijke (bewijs)oordelen gaat. De belanghebbende komt dan in aanmerking voor vergoeding van de in cassatie gemaakte rechtsbijstandskosten. Sinds 1 januari 2024 bepaalt de WHpkv (art. 30a(2)(b) Wet WOZ) die vergoeding op 10% van de reguliere pkv volgens het Bpb. Verder wordt die pkv sinds die datum uitsluitend uitbetaald aan de belastingplichtige; niet aan de gemachtigde (art. 30a(4) en (5) Wet WOZ). De gemachtigde bestrijdt beide nieuwe regels en verzoekt om uitbetaling aan hem.

Ad de uitbetaalregel: de gemachtigde verzoekt uitbetaling van de pkv aan hem kennelijk omdat hij meent dat art. 30a(4) en (5) Wet WOZ rechtstreeks werkend internationaal recht zou schenden. Dit verzoek is identiek aan het verzoek in de zaak HR BNB 2016/105 en er valt nog steeds niets af te dingen van uw constatering dat op geen wettelijke bepaling gebaseerd kan worden dat de bestuursrechter op zo’n verzoek zou moeten beslissen. Het eigendomsrecht of een discriminatie van de gemachtigde kan mijns inziens trouwens überhaupt niet aan de orde gesteld worden in een procedure voor de belastingrechter naar aanleiding van een uitsluitend op naam van de belastingplichtige luidende beschikking van de belastingdienst. Een beweerdelijke schending van WOZ/bpm-gemachtigden of van dier eigendomsrechten zullen die gemachtigden bij de burgerlijke rechter aan de orde moeten stellen. Die schending is er mijns inziens overigens niet: de voorwaardelijke pkv-vordering is ten tijde van de cessie nog geen possession in de zin van het eigendomsrecht (geen legitimate expectation) omdat de voorwaarde niet vervuld is en de structurele overcompensatie van ncnp-gemachtigden in WOZ/bpm-zaken is eerder een privilege voor zowel die gemachtigden als hun klanten dan een discriminatie ten opzichte van gemachtigden die niet structureel overgecompenseerd worden en zelf hun debiteurenrisico moeten betalen en ten opzichte van belastingplichtigen die niet gratis op kosten van de belastingbetaler kunnen procederen om flutbedragen. Ook de belastingplichtige wordt dus niet gediscrimineerd. Hem wordt evenmin een possession afgenomen, want die is er nog niet zolang de voorwaarde niet vervuld is. Zijn pkv-vorderingsrecht wordt overigens feitelijk juist versterkt door het cessie- en verpandingsverbod en dat is ook de bedoeling van de wetgever, en niets belet hem om de hem eventueel toekomende en uitbetaalde pkv door te betalen aan zijn gemachtigde. De term ‘cessieverbod’ lijkt mij ook misplaatst. Het gaat om een cessiedwangverbod: belastingplichtigen worden door de WHpkv juist beschermd tegen de contractuele dwang tot cessie bij voorbaat van alles wat hen kan toekomen, ongeacht hoeveel méér hen blijkt toe te komen dan de waarde van de verleende diensten.

Zelfs als van enige grondrechtenbeperking zou kunnen worden gesproken, bestaat er een zwaarder wegende dwingende reden van algemeen belang die die – mijns inziens nonexistente – beperking rechtvaardigt en die geschikt en proportioneel is voor het bereiken van het gerechtvaardigde maatschappelijke doel van beëindiging van structurele overcompensatie van proceskosten in WOZ- en bpm-zaken om de woekering van ncnp-verdienmodellen ten koste van de algemene middelen te stoppen die de rechtspraak verstopt en daarmee de rechtsbescherming van anderen schaadt zonder daartegenover significant bij te dragen aan de rechtsbescherming, maar vooral aan het verdienmodel.

Ad de hoogte van de cassatie-pkv: als u het cassatieberoep van B&W ongegrond verklaart, waar ik van uitga, leidt dat niet tot vernietiging of wijziging van het (nader door de feitenrechter vastgestelde) WOZ-besluit, maar tot geen ander gevolg dan dat de Hofuitspraak blijft staan. Op basis van art. 30a(2) Wet WOZ wordt dan de reguliere cassatie-pkv ex het Bpb verlaagd tot slechts 10% daarvan. Die uitkomst staat haaks op het doel van de WHpkv (tegengaan van nodeloos (door)procederen door gemachtigden om pkv’s en ISV’s uit te lokken). In ons geval zijn het immers eerder B&W die nodeloos doorprocederen. In het licht van het doel van de WHpkv is verlaging tot 10% van de normale pkv in casu onverklaarbaar en mijns inziens onredelijk en onevenredig.

De parlementaire behandeling van de WHpkv bevat geen aanwijzingen dat de wetgever heeft onderkend dat een (ncnp-)gemachtigde in WOZ- en bpm-zaken in hoger beroep en cassatieberoep niet alleen in eisende positie kan optreden (zoals in bezwaar en beroep), maar ook in verwerende positie. In verwerende positie kan hem niet verweten worden dat hij materieel zinloos en alleen maar voor eigen gewin doorprocedeert en kan de belastingplichtige niet verweten worden dat hij voor een flutbedrag een loterij zonder nieten voortzet op hoge kosten van de gemeenschap. Doordat juist de Inspecteur of de gemeente doorprocedeert, wordt de belanghebbende gedwongen zich te verweren en is het in beginsel niet onredelijk om verweerkosten te maken. Dat de pkv-verlaging naar 10% van het Bpb-bedrag zich ook – en contrarationeel – kan voordoen als niet de gemachtigde maar de overheid vruchteloos doorprocedeert, is kennelijk niet verdisconteerd door de wetgever.

Ik meen daarom dat de gemachtigde op deze – niet door hem gestelde – grond een punt heeft waar hij betoogt dat het evenredigheidsbeginsel en het gelijkheidsbeginsel worden geschonden. Verlaging tot 10% staat in winnende verweer-posities haaks op het doel van de wet en is daarmee mijns inziens in zijn voor de burger nadelige gevolg per definitie onevenredig aan het op zichzelf honorabele maatschappelijke doel van de WHpkv. Als partij die in vorige instantie (deels) gewonnen heeft en zelf niet doorprocedeert, kan een zich in hogere instantie slechts verwerende belanghebbende met (ncnp-)gemachtigde niet gelijkgesteld worden met een belanghebbende die een ncnp-gemachtigde machtigt om voor kleine bedragen een loterij zonder nieten te beginnen of voort te zetten op hoge kosten voor de gemeenschap. Daarmee zouden twee – in het licht van het doel van de regeling – manifest onvergelijkbare gevallen ongerechtvaardigd over één kam worden geschoren; ook dat is discriminatoir en ik zie er geen rechtvaardiging voor.

Ik meen dat de rechter deze onrechtmatigheid eenvoudig kan verhelpen, nu het rechtskundig juiste resultaat bereikt kan worden door teleologische interpretatie of desgewenst ‘een redelijke wetstoepassing’ en Verdragsconforme interpretatie van de WHpkv. De wetgever wilde immers, als de belastingplichtige niet uitsluitend op formele gronden, maar materieel in het gelijk wordt gesteld, niet de factor 0,1 toepassen, maar de factor 0,25. Als u het cassatieberoep van B&W ongegrond verklaart, wordt de belanghebbende in cassatie materieel in het gelijk gesteld en moet mijns inziens aangenomen worden dat de wetgever, als hij er aan gedacht zou hebben, ook in dit geval de vermenigvuldigingsfactor op 0,25 bepaald zou hebben. Dat volgt mijns inziens onmiskenbaar uit zijn WHpkv-logica en daarmee wordt ook eventuele strijd met het EVRM vermeden. Waarom factor 0,25 en niet de volle Bpb-vergoeding? Omdat naast het tegengaan van rechtspraakverstoppend nodeloos doorprocederen om verdienmodelredenen, het belangrijkste doel van de WHpkv is het neerwaarts aanpassen van de vergoedingen in WOZ- en bpm-zaken aan de werkelijkheid van veel lagere proceskosten in die zaken dan in andere fiscale zaken, dus om de pkv ook in die zaken weer slechts een ‘tegemoetkoming’ in de kosten te doen zijn. Beide doelen kunnen voor de zegevierende-verweerderpositie bereikt worden door niet de WHpkv-factor 0,1 of de volle Bpb-vergoeding te gebruiken, maar de wettelijke factor 0,25.

Ik meen daarom dat indien (i) een hoger beroep of cassatieberoep uitsluitend door de belastingheffer is ingesteld dat ertoe strekt dat de WOZ- of bpm-beschikking zoals vastgesteld door de eerdere rechter materieel anders moet luiden en (ii) dat beroep ongegrond wordt verklaard, de zich met beroepsmatige bijstand succesvol verwerende belastingplichtige recht heeft op 0,25 in plaats van 0,1 maal de reguliere Bpb-vergoeding van proceskosten.

Ik geef u in overweging (i) u onbevoegd te verklaren op het uitbetalingsverzoek van de gemachtigde te beslissen, (ii) het cassatieberoep van B&W ongegrond te verklaren en (iii) de belanghebbende met toepassing van de factor 0,25 ex art. 30a Wet WOZ de proceskostenvergoeding toe te kennen die overigens uit het Bbp voortvloeit.