Parket bij de Hoge Raad, 26-07-2024, ECLI:NL:PHR:2024:793, 23/03221

Belanghebbende houdt zich bezig met het vervaardigen van plantaardige en dierlijke oliën en vetten. De activiteiten van belanghebbende bestaan onder meer uit de import, raffinage, bewerking, vervaardiging, verkoop en distributie van oliën en andere landbouwproducten voor de voedselindustrie.

Belanghebbende beschikt sinds 2005 over een vergunning bijzondere bestemming. Op 20 augustus 2014 heeft de Inspecteur op verzoek van belanghebbende de vergunning verlengd van 11 augustus 2014 tot 10 augustus 2017. In de vergunning zijn de goederen vermeld die met gebruik van de vergunning onder de regeling bijzondere bestemming kunnen worden geplaatst. Per goederensoort vermeldt de vergunning de GN-code, de hoeveelheid en de waarde van de goederen.

De Inspecteur heeft een controle uitgevoerd naar de vergunning bijzondere bestemming van belanghebbende. Tijdens de controle heeft de Inspecteur geconstateerd dat de hoeveelheden die in de vergunning worden genoemd gedurende de controleperiode van 1 januari 2014 tot en met 31 december 2016 jaarlijks zijn overschreden. Op 21 juli 2017 heeft de Inspecteur een uitnodiging tot betaling uitgereikt (utb 1).

Belanghebbende heeft bezwaar gemaakt tegen utb 1. Bij uitspraak op bezwaar heeft de Inspecteur het bezwaar gedeeltelijk toegewezen en de utb verlaagd, omdat de Inspecteur bij de berekening van de douaneschuld ten onrechte was uitgegaan van kalenderjaren in plaats van vergunningjaren. Belanghebbende heeft beroep ingesteld tegen de uitspraak op bezwaar betreffende utb 1.

Bij brief van 16 maart 2018 heeft de Inspecteur zijn voornemen kenbaar gemaakt een nieuwe uitnodiging tot betaling uit te reiken (utb 2). Deze nieuwe utb ziet op het gedeelte van de douaneschuld waarmee utb 1 is verminderd na de uitspraak op bezwaar. Utb 2 heeft betrekking op de vergunningjaren 11 augustus 2014 tot en met 10 augustus 2015 en 11 augustus 2015 tot en met 10 augustus 2016. Utb 2 is op 26 april 2018 uitgereikt. De Inspecteur heeft het bezwaar van belanghebbende tegen deze utb ongegrond verklaard. Belanghebbende heeft beroep ingesteld tegen de uitspraak op bezwaar betreffende utb 2.

Op 12 september 2019 heeft de Inspecteur een derde uitnodiging tot betaling uitgereikt (utb 3). Deze utb heeft betrekking op de periode 11 augustus 2016 tot en met 10 augustus 2017. Bij uitspraak op bezwaar van 30 maart 2020 heeft de Inspecteur het bezwaar van belanghebbende gedeeltelijk toegewezen en utb 3 verminderd. Belanghebbende heeft beroep ingesteld tegen de uitspraak op bezwaar betreffende utb 3.

In de eerste plaats is in geschil of de overschrijding van de hoeveelheid in de vergunning bijzondere bestemming leidt tot het ontstaan van een douaneschuld. De Rechtbank stelt voorop dat aan belanghebbende een vergunning bijzondere bestemming is verleend. Volgens de Rechtbank worden de voorwaarden voor gebruik van een vergunning in de vergunning vastgesteld. De Rechtbank overweegt dat de vergunning bijzondere bestemming wordt verleend overeenkomstig het in bijlage 67 UCDW opgenomen model. Volgens dit model en de daarop gegeven toelichting wordt de hoeveelheid van de onder de regeling te plaatsen goederen in de vergunning opgenomen. Art. 293(3) UCDW sluit naar het oordeel van de Rechtbank niet uit dat andere gegevens in de vergunning worden opgenomen dan vermeld in deze bepaling. Volgens de Rechtbank moeten de verplichtingen die voortvloeien uit de regeling bijzondere bestemming strikt worden nagekomen, vanwege de risico’s die deze regeling met zich brengt voor de juiste toepassing van de douanevoorschriften van de Unie en voor de inning van de douanerechten. Aan de voorwaarden voor plaatsing van goederen onder de regeling bijzondere bestemming is slechts voldaan indien en voor zover deze goederen binnen de in de vergunning opgenomen hoeveelheid vallen, aldus de Rechtbank. Op grond hiervan is de Rechtbank van oordeel dat belanghebbende de voorwaarden van haar vergunning heeft geschonden voor zover zij de hoeveelheid in de vergunning heeft overschreden. Het gevolg hiervan is, aldus de Rechtbank, dat voor deze goederen een douaneschuld is ontstaan op de voet van art. 204(1)b CDW dan wel art. 79(1)c DWU.

De stelling van belanghebbende dat de afgegeven vergunningen niet overeenstemmen met de door haar aangevraagde hoeveelheid en de met de Inspecteur besproken ramingen, kan haar volgens de Rechtbank niet baten. De Rechtbank overweegt dat belanghebbende in dit geval bezwaar had moeten maken tegen de afgegeven vergunning. De Rechtbank gaat voorts voorbij aan de stelling van belanghebbende dat de vergunning nog met terugwerkende kracht kan worden gewijzigd. Ter zitting hebben partijen bevestigd dat de behandeling van het bezwaar tegen de geweigerde wijziging van de vergunning is aangehouden, zodat het wijzigingsverzoek thans niet ter beoordeling door de Rechtbank voorligt.

De Rechtbank verwerpt voorts enkele andere stellingen van belanghebbende. Zo acht de Rechtbank het niet mogelijk de gunstige tariefbehandeling uit hoofde van de bijzondere bestemming van de goederen alsnog toe te passen op de voet van art. 212 bis CDW dan wel art. 68(6) DWU. Volgens de Rechtbank kan met een beroep op deze artikelen niet voorbij worden gegaan aan het ontbreken van een vergunning, aangezien een dergelijke uitleg tot gevolg zou hebben dat het vereiste van een voorafgaande vergunning iedere betekenis verliest. Ook verwerpt de Rechtbank de stelling dat navordering achterwege moet blijven op grond van art. 220(2)b CDW. Naar het oordeel van de Rechtbank maakt belanghebbende niet aannemelijk dat in het onderhavige geval is voldaan aan de voorwaarden voor toepassing van deze bepaling.

De Rechtbank stelt belanghebbende wel in het gelijk voor zover zij betoogt dat het niet mogelijk is rente op achterstallen in rekening te brengen over douaneschulden die zijn ontstaan onder vigeur van het CDW. Nu het CDW geen regeling kende voor rente op achterstallen, acht de Rechtbank het slechts mogelijk rente op achterstallen in rekening te brengen over douaneschulden die zijn ontstaan onder vigeur van het DWU, dat wil zeggen na 1 mei 2016.

In geschil is of de Inspecteur het verzoek van belanghebbende om wijziging van een zestal aangiften terecht heeft afgewezen. Belanghebbende stelt dat het op grond van art. 173(3) DWU mogelijk is een aangifte na vrijgave van de goederen te wijzigen. Volgens belanghebbende stelt deze bepaling geen beperkingen ten aanzien van de aspecten van de aangiften die voor wijziging in aanmerking kunnen komen, zodat het mogelijk is de aangegeven douaneregeling achteraf te wijzigen.

Belanghebbende en de Inspecteur hebben beiden hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof Amsterdam (het Hof).⁵ Het Hof heeft de uitspraken op de hoger beroepen tegen de vier uitspraken van de Rechtbank opgenomen in één geschrift. Voor zover in cassatie van belang oordeelt het Hof als volgt.

Met betrekking tot de vergunningoverschrijding stelt het Hof voorop dat aan belanghebbende een vergunning is verleend voor de plaatsing van palmolie, palmpitolie en kokosolie onder de regeling bijzondere bestemming. Voor de vaststelling wat belanghebbende precies is vergund zijn volgens het Hof de bewoordingen van de vergunning bepalend. Het Hof overweegt dat op grond van art. 292(1) UCDW een schriftelijke vergunning is vereist voor gebruik van de regeling bijzondere bestemming. De vergunning bijzondere bestemming dient te voldoen aan het in bijlage 67 UCDW vastgestelde model. Het Hof overweegt dat in dit vergunningmodel onder meer is voorzien in een vak 7 getiteld ‘onder de regeling te plaatsen goederen’, waar de hoeveelheid en de waarde van de goederen kunnen worden vermeld. Het Hof leidt uit de toelichting op en de algemene opmerkingen bij het vergunningmodel af dat dit vak dient te worden ingevuld, zodat de daarin vermelde hoeveelheid ook een wettelijk verplicht onderdeel is van de door de douaneautoriteiten te verlenen vergunning. Hieruit volgt, aldus het Hof, dat het de vergunninghouder slechts is vergund goederen met gebruik van de vergunning onder de regeling bijzondere bestemming te plaatsen tot de hoeveelheid als in de vergunning vermeld. Voor het gedeelte van de goederen waarmee de hoeveelheid wordt overschreden, beschikt belanghebbende volgens het Hof niet over een vereiste vergunning, zodat voor dit gedeelte een douaneschuld ontstaat op de voet van art. 204(1)b CDW respectievelijke art. 79(1)c DWU. Dat belanghebbende een e-mailbericht van een medewerker van de Europese Commissie en de opmerkingen van een Zweedse professor heeft overgelegd waaruit een andere opvatting volgt, maakt dit niet anders. Naar het oordeel van het Hof kunnen dergelijke opinies niet worden aangevoerd tegen een duidelijke bepaling van Unierecht.

Ook voor het overige stelt het Hof belanghebbende in het ongelijk. Zo kan het ontbreken van de vereiste vergunning niet worden hersteld door de toepassing van art. 212 bis CDW dan wel art. 86(6) DWU. Voorts komt belanghebbende geen beroep op het vertrouwensbeginsel van art. 220(1)b CDW toe, aangezien geen sprake is van navordering maar van primaire boekingen. Het Hof verwerpt voorts de stelling van belanghebbende dat de douaneschuld in utb 2 teniet is gegaan door kwijtschelding. Naar het oordeel van het Hof blijkt uit de uitspraak op bezwaar duidelijk de intentie van de Inspecteur een nieuwe utb uit te reiken, zodat de douaneschuld opnieuw verschuldigd wordt op grond van art. 116(7) DWU. Tot slot oordeelt het Hof dat het niet mogelijk is de douaneregeling in de aangifte te wijzigen op de voet van art. 173(3) DWU. Dit is, aldus het Hof, recent ook bevestigd door het Hof van Justitie in het arrest Zes Zollner Electronic.⁶ Het Hof verklaart het hoger beroep van belanghebbende ongegrond.

De Inspecteur stelt in de hoger beroepen dat het mogelijk is rente op achterstallen op de voet van art. 114(2) DWU in rekening te brengen over douaneschulden die zijn ontstaan onder vigeur van het CDW. Het Hof stelt de Inspecteur in het gelijk. Volgens het Hof is een nieuwe rechtsregel vanaf de invoering ervan van toepassing op de toekomstige gevolgen van de onder vigeur van de oude wettelijke regeling ontstane rechtsposities die niet definitief zijn verworven. Dit ligt volgens het Hof anders indien de invoering gepaard gaat met bijzondere bepalingen die specifiek de voorwaarden voor de toepassing ervan in de tijd vastleggen, maar deze uitzondering doet zich hier niet voor, aldus het Hof. Het Hof verklaart de hoger beroepen van de Inspecteur gegrond.