Rechtbank Arnhem, 01-11-2011, BU3380, AWB 07/5157 en AWB 07/5161

Registratienummers: AWB 07/5157 en AWB 07/5161

inzake

[X], wonende te [Z], eiser,

tegen

de heffingsambtenaar van de gemeente Nijmegen, verweerder.

1. Ontstaan en loop van het geding

Verweerder heeft met dagtekening 28 februari 2007 aan eiser met betrekking tot de onroerende zaak [A-straat 1] te [Z] voor het belastingjaar 2007 een aanslag rioolrecht van € 774,99 (aanslagnummer [000]) opgelegd.

Verweerder heeft met dagtekening 31 maart 2007 aan eiser met betrekking tot de onroerende zaak [A-straat 2] te [Z] voor het belastingjaar 2007 een aanslag rioolrecht van € 545,10 (aanslagnummer [001]) opgelegd.

Bij afzonderlijke uitspraken op bezwaar van 17 november 2007 heeft verweerder de aanslagen rioolrecht gehandhaafd.

Eiser heeft daartegen bij brief van 23 november 2007, ontvangen door de rechtbank op 22 november 2007, beroep ingesteld.

Bij brief van 19 oktober 2009 heeft de rechtbank eiser uitgenodigd om zijn beroepen nader toe te lichten en aan te vullen. Eiser heeft bij brief van 7 november 2009, door de rechtbank ontvangen op 10 november 2009, aan dat verzoek voldaan. Op 7 december 2010 heeft eiser nadere stukken ingediend.

Op 14 december 2010 heeft de rechtbank een comparitiezitting gehouden. Deze zaken zijn daar gelijktijdig behandeld met de beroepen van eiser betreffende de aanslagen rioolrecht voor de jaren 2008 en 2009 voor de beide onroerende zaken (08/2250, 09/718, 09/4983 en 09/4984). Daarvan is met dagtekening 24 december 2010 een proces-verbaal opgemaakt. Een afschrift daarvan is aan partijen verzonden.

Verweerder heeft met dagtekening 21 maart 2011, door de rechtbank ontvangen op 22 maart 2011, verweerschriften en op de zaak betrekking hebbende stukken ingediend.

Eiser heeft op 16 augustus 2011 nadere stukken ingediend. Afschriften daarvan zijn door de rechtbank bij brief van 17 augustus 2011 aan verweerder gezonden.

Bij brief van 25 augustus 2011, door de rechtbank ontvangen op 26 augustus 2011 heeft verweerder nadere stukken ingediend. Afschriften daarvan zijn verstrekt aan eiser.

Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 1 september 2011 te Arnhem. Eiser is daar in persoon verschenen vergezeld van zijn echtgenote en bijgestaan door zijn gemachtigde mr. [gemachtigde]. Namens verweerder is verschenen [gemachtigde]. De zaken zijn daar gelijktijdig behandeld met de zaken met de nummers 08/2250, 09/718, 09/4984 en 09/4983. Eiser heeft daar een pleitnota voorgedragen en afschriften daarvan overgelegd aan de rechtbank en de wederpartij.

2. Feiten

Eiser is eigenaar van de onroerende zaken, plaatselijk bekend als [A-straat 1] en [A-straat 2] te [Z] (hierna: de woningen). Beide woningen zijn aangesloten op de gemeentelijke riolering.

De gemeente Nijmegen heft sinds 2006 een rioolaansluitingsrecht van eigenaren van onroerende zaken. Van gebruikers-niet-eigenaren wordt sindsdien geen rioolrecht geheven.

Eiser heeft tegen de in verband met de woningen voor het jaar 2006 opgelegde aanslagen rioolrecht bezwaar en beroep ingesteld. De rechtbank heeft op dat beroep met kenmerk 06/4055 uitspraak gedaan op 27 november 2008. Hof Arnhem heeft op het door verweerder daartegen ingestelde hoger beroep uitspraak gedaan op 6 juli 2010 (kenmerk 08/00641). Eiser heeft tegen die uitspraak beroep in cassatie ingesteld. Daarop is nog niet beslist.

In de Stadsbegroting 2007-2010, jaarsnede 2007, is onder meer het volgende opgenomen:

Toegerekende kosten via andere programma’s

TOTALE BATEN 0 0 15.733.000 0 15.733.000

3. Geschil

In geschil is of de aanslagen rioolrecht terecht aan eiser zijn opgelegd.

Eiser beantwoordt deze vraag ontkennend. Verweerder beantwoordt deze vraag bevestigend.

Eiser concludeert tot gegrondverklaring van het beroep en vernietiging van de uitspraken op bezwaar en de onderliggende aanslagen rioolrecht. Verweerder concludeert tot ongegrondverklaring van het beroep.

4. Beoordeling van het geschil

Wettelijk kader

In de Verordening Rioolrecht 2007 (hierna: de Verordening), door de raad van de gemeente Nijmegen vastgesteld op 6 december 2006, is voor zover hier van belang het volgende vastgesteld:

Strijd met artikel 219 van de Gemeentewet?

Eiser heeft in de eerste plaats aangevoerd dat de rioolheffing in strijd is met artikel 219 van de Gemeentewet. Volgens eiser is sprake van een heffing naar draagkracht omdat de heffing afhankelijk is van een wezenlijk onderdeel van het vermogen. Volgens eiser volgt uit de wetsgeschiedenis dat de WOZ-waarde als heffingsmaatstaf goed denkbaar is, niet dat die maatstaf ook geoorloofd is. De rechtbank verwerpt deze beroepsgrond. In artikel 219, tweede lid, van de Gemeentewet is bepaald dat het bedrag van een gemeentelijke belasting niet afhankelijk mag worden gesteld van het inkomen, de winst of vermogen. In de Memorie van Toelichting bij de Wijziging van de gemeentewet met betrekking tot de materiële belastingbepalingen is hierover onder meer het volgende opgenomen (Tweede Kamer, 1989/1990, 21.591, nr. 3, blz. 66):

“Het bepaalde in het tweede lid maakt duidelijk dat de gemeenten, behoudens het verbod op het hanteren van draagkracht als verdelingsmaatstaf en de in bijzondere wetten en de paragrafen 2 en 3 nader gegeven regelen, zelf invulling kunnen geven aan de in de belastingverordeningen op te nemen heffingsmaatstaven voor de gemeentelijke belastingen en rechten. Die heffingsmaatstaven kunnen binnen een verordening variëren. Het staat gemeenten dan ook vrij die heffingsmaatstaven op te nemen die zich het beste verstaan met het gemeentelijke beleid en de praktijk van de belastingheffing. In dit verband achten wij bijvoorbeeld de waarde in het economische verkeer van een op de riolering aangesloten object als heffingsmaatstaf voor een rioolaansluit- of rioolafvoerretributie goed denkbaar.”.

In r.o. 3.3.3. van het arrest van de Hoge Raad van 15 mei 2009, 07/13148, BNB 2009/208, LJN BD5477, heeft de Hoge Raad, onder verwijzing naar deze passage uit de wetsgeschiedenis, overwogen dat de WOZ-waarde in een geval als het onderhavige een geoorloofde heffingsmaatstaf is. Daarin ligt besloten dat het hanteren van de WOZ-waarde niet in strijd komt met het verbod van artikel 219, tweede lid, van de Gemeentewet om een gemeentelijke belasting afhankelijk te stellen van het inkomen, winst of vermogen. Deze beroepsgrond moet daarom worden verworpen.

Is sprake van een onredelijke en willekeurige belastingheffing?

Eiser heeft in de tweede plaats aangevoerd dat sprake is van een onredelijke en willekeurige belastingheffing. Eiser heeft in dat verband er allereerst op gewezen dat de tarieven enorm zijn gestegen doordat de vervanging- en verbeteringsinvesteringen door de gemeente Nijmegen ineens worden afgeschreven in plaats van periodiek.

Verweerder heeft daartegenover gesteld dat wanneer de kosten van de vervanging- en verbeteringsinvesteringen zouden worden uitgesmeerd over meerdere jaren in plaats van die uitgaven ten laste van het resultaat te brengen van het jaar waarin de uitgave is gedaan, dat de gemeente Nijmegen financieringsrente kost en dat de belastingplichtigen daardoor uiteindelijk meer belasting verschuldigd zijn.

De rechtbank stelt voorop dat de belastingrechter niet bevoegd is te oordelen over de hoogte van in de verordening bepaalde tarieven, tenzij sprake is van een zodanig onredelijke en/of willekeurige heffing, dat moet worden geoordeeld dat de wetgever deze niet op het oog kan hebben gehad. Voor het antwoord op de vraag of daarvan sprake is, acht de rechtbank het volgende van belang.

In de Memorie van Antwoord bij de Wet limitering onroerend-goedbelastingen, leges en rechten (Tweede Kamer 1989-1990, 20 565, nr. 5, blz. 16-17) is in verband met artikel 277 van de Gemeentewet, de voorloper van artikel 229 Gemeentewet zoals dat in het betrokken jaar luidde, onder meer het volgende opgemerkt:

In artikel 59 van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten, Staatsblad 2003, 27 (BBV) is, voor zover hier van belang, het volgende bepaald:

In artikel 62 van het BBV is voor zover hier van belang bepaald:

De gemeente Nijmegen heeft een Richtlijn waardering en afschrijving activa (hierna: de Richtlijn) vastgesteld. Daarin is onder meer het volgende bepaald:

In Bijlage 2 bij de Richtlijn staat onder meer het volgende vermeld:

Uit het hiervoor onder 2. bij de feiten opgenomen deel van de Stadsbegroting 2007-2010 blijkt dat in 2007 ter zake van vervangingen € 2.800.000 en ter zake van verbetering van het rioolstelsel € 1.975.000 ten laste van het resultaat is gebracht.

De rechtbank acht in verband met het voorgaande het volgende van belang. Rioleringen hebben een maatschappelijk nut. De daarin gedane investeringen zijn dus investeringen met een maatschappelijk nut. De rechtbank heeft geen reden om aan te nemen dat zich daaronder investeringen bevinden met een economisch nut als bedoeld in het tweede lid van artikel 59 van het BBV. Derhalve kan niet worden aangenomen dat verweerder verplicht was deze uitgaven te activeren in plaats van deze ineens ten laste van het resultaat te brengen. Hieraan doet ook niet af de omstandigheid dat in Bijlage 2 van de Richtlijn staat vermeld dat de riolering in 40 jaar wordt afgeschreven, nu daarin tevens is bepaald dat dat voor andere dan economische investeringen een maximumtermijn is. Ook is dit niet in strijd met de wetsgeschiedenis. Die verwijst immers uitdrukkelijk naar de gemeentelijke comptabiliteitsvoorschriften. Deze beroepsgrond moet daarom worden verworpen.

Volgens eiser is ook sprake van een onredelijke en willekeurige heffing, omdat het wegvallen van het gebruikersdeel van de onroerende zaaksbelasting door verweerder is gecompenseerd door een rioolaansluitingsrecht. Volgens eiser vloeide dat voort uit een onzuiver oogmerk. In dat verband acht de rechtbank het volgende van belang. Het is gemeenten toegestaan om het rioolrecht deels uit de algemene middelen te financieren of uitsluitend via een aansluitrecht (zie Tweede Kamer, 1988-1989, 20 565, nr. 5, blz. 11). In de jaren vóór 2006 heeft de gemeente Nijmegen een deel van de kosten van het riool op de gebruikers verhaald via de onroerende zaakbelasting. Gelet op genoemde keuzevrijheid had verweerder ook kunnen kiezen voor een heffingssystematiek waarbij alle kosten van de riolering worden verhaald via een rioolaansluitingsrecht. Het stond verweerder daarmee ook vrij om zijn heffingssystematiek in een later jaar te wijzigen. Deze beroepsgrond kan daarom niet slagen. Voor zover eiser bedoelt te stellen dat het verweerder niet vrij stond om alleen de zakelijk gerechtigden/gebruikers en niet de niet-zakelijk gerechtigden/gebruikers als belastingplichtigen in de heffing te betrekken, verwijst de rechtbank naar r.o. 3.3.2. van het arrest HR 15 mei 2009, 07/13148, BNB 2009/208, LJN BD 5477. Daarin heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het een gemeente vrij staat om alleen zakelijk gerechtigden als belastingplichtigen in de heffing van rioolrecht te betrekken. Ook in zoverre kan deze beroepsgrond niet slagen.

Eiser klaagt ook over de aftopping van het tarief. Volgens eiser werkt de tariefstelling mede door de aftopping volstrekt willekeurig uit. Volgens eiser betaalt een eigenaar van een grote villa op deze wijze net zoveel als de eigenaar van een groot bedrijf. Volgens eiser kan door de koppeling aan de WOZ-waarde het gevolg ook zijn dat eenzelfde aansluiting tot een verschillend tarief leidt.

Artikel 5 van de Verordening Rioolrecht 2007 van de gemeente Nijmegen, als hiervoor geciteerd, voorziet in een maximumtarief van € 2.844 per eigendom per belastingjaar. Er is geen rechtsregel op grond waarvan het tarief gelijke tred zou moeten houden met de door de lozingen opgeroepen kosten (zie HR 24 september 2004, nr. 36.874, BNB 2004/399, LJN AF7511). Dat geldt niet alleen voor het zich in dat arrest voordoende geval van een vast tarief aan de voet, maar ook voor een vast tarief aan de top. Deze beroepsgrond kan daarom niet slagen.

Overschrijding van de opbrengstnorm?

Artikel 229b, eerste lid, van de Gemeentewet luidt als volgt:

“In verordeningen op grond waarvan rechten als bedoeld in artikel 229, eerste lid, onder a en b, worden geheven, worden de tarieven zodanig vastgesteld dat de geraamde baten van de rechten niet uitgaan boven de geraamde lasten ter zake.”

De rechtbank onderschrijft het standpunt van verweerder dat uit de overgelegde stukken niet blijkt dat de baten uitgaan boven de geraamde kosten. Daarbij neemt de rechtbank in aanmerking dat verweerder, zoals hiervoor is overwogen, geen verplichting had om de betrokken investeringen in het riool te activeren. Ook de hierop betrekking hebbende beroepsgrond moet daarom worden verworpen.

Strijd met de Europese Kaderrichtlijn Water?

Eiser klaagt er voorts over dat een kostendekkende eigenarenheffing zich niet verdraagt met de Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid, Pb EG 2000 L327/1, in de Nederlandse wetgeving geïmplementeerd bij wet van 27 april 2005, Stbl. 2005, 303. Volgens eiser is de eigenarenheffing in strijd met het beginsel ‘de vervuiler betaalt’. De rechtbank verwerpt die beroepsgrond. In artikel 9 van genoemde richtlijn (tekst voor het betrokken jaar), staat onder meer het volgende vermeld:

Voor het betrokken jaar is hierin geen beperking als door eiser bedoeld, te lezen.

Gelet op het voorgaande dient de het beroep ongegrond te worden verklaard.

5. Proceskosten

De rechtbank ziet geen aanleiding voor een proceskostenveroordeling.

6. Beslissing

De rechtbank verklaart het beroep ongegrond.

Deze uitspraak is gedaan door mr. E.C.G. Okhuizen, mr.drs. L.B.M. Klein Tank, voorzitter, en mr. G.H.W. Bodt, rechters, in tegenwoordigheid van mr. G. Schokker, griffier.

De griffier, De voorzitter,

Uitgesproken in het openbaar op: 1 november 2011

Afschrift aangetekend verzonden aan partijen op:

Rechtsmiddel

Tegen deze uitspraak kunnen partijen binnen zes weken na de verzenddatum hoger beroep instellen bij het gerechtshof te Arnhem (belastingkamer), Postbus 9030, 6800 EM Arnhem.