Rechtbank Gelderland, 18-04-2023, ECLI:NL:RBGEL:2023:2227, AWB - 18 _ 2764

1. In de periode van 2 maart 2016 tot en met 24 februari 2017 zijn op verzoek van eiseres teruggaven van bpm verleend op de voet van artikel 14a van de Wet op de belasting van personenauto's en motorrijwielen 1992 (Wet BPM) in verband met de uitvoer van 56 voertuigen (de voertuigen) waarvan de tenaamstelling in het kentekenregister is vervallen.

2. Verweerder is op 9 maart 2017 een boekenonderzoek gestart naar deze teruggaven. Van het onderzoek is een controlerapport opgemaakt. In het controlerapport zijn de volgende feiten opgenomen:

-

de voertuigen zijn in Duitsland geregistreerd;

-

het Duitse kentekenbewijs wordt per koerier bezorgd bij eiseres;

-

de voertuigen zijn verkocht aan afnemers buiten de EU of EER;

-

voor de export van de voertuigen is een douaneaangifte gedaan;

-

op de verkoopfactuur staat het buitenlandse adres vermeld;

-

op de verkoopfactuur is een vervoersverklaring opgenomen waarop de koper verklaart de voertuigen buiten de EU en EER te brengen;

-

de voertuigen zijn buiten de EU of EER gebracht.

3. Verweerder heeft met dagtekening 27 juni 2017 de naheffingsaanslag en de bijbehorende beschikkingen opgelegd.

4. In geschil is of de naheffingsaanslag en de boete terecht zijn opgelegd.

5. Eiseres stelt zich op het standpunt dat de naheffingsaanslag en de boete ten onrechte zijn opgelegd. Zij voert daarvoor onder meer aan dat geen sprake is van een tijdelijke inschrijving van het kenteken in Duitsland. Volgens eiseres heeft verweerder ook het vertrouwen gewekt dat zij recht had op de teruggaven en is het gelijkheidsbeginsel geschonden. Ook voert eiseres aan dat het niet verlenen van een teruggaaf in strijd is met het Unierecht. Daarnaast voert eiseres diverse stellingen van formeelrechtelijke aard aan. Zij stelt onder meer dat zij niet is gehoord in de bezwaarfase en dat het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel is geschonden omdat zij ook voorafgaand aan het opleggen van de naheffingsaanslag niet is gehoord. Eiseres verzoekt ook om vergoeding van immateriële schade wegens een overschrijding van de redelijke termijn. Ten slotte verzoekt eiseres om vergoeding van de werkelijke proceskosten en verzoekt zij om vergoeding van rente over het terug te betalen griffierecht.

6. Verweerder stelt zich op het standpunt dat de naheffingsaanslag en de boete terecht zijn opgelegd. Verweerder voert aan dat de registratie van het kenteken in Duitsland zelfstandige betekenis ontbeert. Volgens verweerder levert eiseres de voertuigen direct aan kopers buiten de Europese Unie en hebben de kopers geen weet van de registratie. De registraties houden geen verband met de werkelijke transacties. Verweerder heeft de overige stellingen van eiseres gemotiveerd bestreden.

7. Op 8 december 2017 heeft een gesprek plaatsgevonden tussen verweerder en afgevaardigden van eiseres, namelijk haar gemachtigde, [naam 7] en één van de vennoten van eiseres. Uit het verslag van dit gesprek kan worden opgemaakt dat de afgevaardigden tijdens het gesprek inhoudelijk zijn ingegaan op de naheffingsaanslag en de in het bezwaar aangevoerde gronden. Eiseres is daarmee in de gelegenheid gesteld om te worden gehoord en heeft hiervan ook gebruik gemaakt. Van een schending van de hoorplicht is daarom geen sprake.

8. Met ingang van 1 februari 2007 is de teruggaafregeling bpm van artikel 14a van de Wet BPM in werking getreden.³ Artikel 14a van de Wet BPM is als volgt toegelicht:⁴

9. Per 1 januari 2016 is de teruggaafregeling gewijzigd.⁵ Vanaf dat moment wordt een teruggaaf van bpm verleend indien:

-

de tenaamstelling van het motorrijtuig in het kentekenregister komt te vervallen omdat het motorrijtuig buiten Nederland wordt gebracht; en

-

het motorrijtuig overeenkomstig Richtlijn 1999/37/EG van de Raad van 29 april 1999 inzake de kentekenbewijzen van motorvoertuigen (de kentekenbewijzenrichtlijn) wordt ingeschreven in een andere lidstaat van de Europese Unie (EU) of een staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte (EER); en

-

als bewijs van die inschrijving door de bevoegde autoriteit een kentekenbewijs wordt afgegeven, met uitzondering van een kentekenbewijs dat is afgegeven op basis van een tijdelijke inschrijving van het motorrijtuig als bedoeld in artikel 1 van die richtlijn.

10. De wijziging van de teruggaafregeling is in de memorie van toelichting als volgt toegelicht:⁶

11. In het advies van de afdeling advisering van de Raad van State en het nader rapport is over wijziging van de teruggaafregeling onder meer het volgende vermeld:⁷

12. In de nota naar aanleiding van het verslag is over de wijziging van de teruggaafregeling het volgende opgenomen:⁸

13. Tijdens de behandeling in de Eerste Kamer zijn nadere vragen gesteld over een minimumperiode van een duurzame inschrijving:⁹

14. Eiseres heeft de in het controlerapport vermelde feiten niet betwist. De rechtbank gaat daarom uit van de juistheid van deze feiten. Op de zitting heeft verweerder erkend dat de voertuigen zijn geregistreerd in Duitsland en dat het gaat om reguliere (duurzame) inschrijvingen en geen tijdelijke inschrijvingen.

15. De rechtbank stelt vast dat daarmee aan de wettelijke voorwaarden voor het verlenen van een teruggaaf van bpm is voldaan:

-

de tenaamstelling van de voertuigen in het Nederlandse kentekenregister is komen te vervallen;

-

dit komt omdat de voertuigen buiten Nederland zijn gebracht;

-

de voertuigen zijn duurzaam ingeschreven in een andere lidstaat in de zin van de kentekenbewijzenrichtlijn, namelijk Duitsland; en

-

als bewijs van die inschrijvingen zijn kopieën van kentekenbewijzen bij indiening van het verzoek overgelegd.

16. Verweerder heeft zich echter op het standpunt gesteld dat geen recht op een teruggaaf van bpm bestaat, omdat de voertuigen buiten Nederland zijn gebracht met een bestemming buiten de EU of EER. Het overleggen van een kopie van het kentekenbewijs van de duurzame inschrijving is volgens verweerder geen doel op zich, maar slechts een middel om aan te tonen dat het voertuig is overgebracht in het kader van duurzaam gebruik in een andere lidstaat en dat de duurzame inschrijvingen daarvoor niet kunnen dienen omdat deze de feitelijke gang van zaken niet weergeven.

17. De rechtbank volgt verweerder niet in zijn stelling dat de registraties in Duitsland de feitelijke gang van zaken niet weergeven. Op grond van artikel 3, eerste lid, van de kentekenbewijzenrichtlijn geven lidstaten een kentekenbewijs af voor voertuigen waarvan de inschrijving volgens hun nationale wetgeving verplicht is. De Duitse autoriteiten hebben kentekenbewijzen afgegeven voor de voertuigen en niet gesteld of gebleken is dat dit op grond van het Duitse recht niet verplicht zou zijn geweest, of dat anderszins ten onrechte een inschrijving heeft plaatsgevonden. Daar komt bij dat eiseres op de zitting heeft gesteld dat de verkoop van auto’s aan een buitenlandse koper om commerciële redenen in wezen alleen mogelijk is met Duitse kentekenpapieren, omdat Nederlandse kentekenpapieren niet worden geaccepteerd. Verweerder heeft dit niet weersproken. Eiseres heeft de voertuigen in wezen om commerciële redenen in Duitsland geregistreerd en de registraties hebben voor haar wel degelijk een functie.

18. Uit de parlementaire geschiedenis komt naar voren dat het de bedoeling van de teruggaafregeling is dat uitsluitend een teruggaaf van bpm wordt verleend bij export naar een EU-lidstaat of EER-land. In de wettekst is echter de voorwaarde opgenomen dat het voertuig buiten Nederland moet worden gebracht en sprake moet zijn van een duurzame inschrijving in een andere EU-lidstaat of een ander EER-land. In de wettekst is niet de voorwaarde opgenomen dat het voertuig buiten Nederland moet worden gebracht met de (duurzame) bestemming in een andere EU-lidstaat of een ander EER-land. De wetgever meende kennelijk dat het doel van de teruggaafregeling kon worden bereikt indien aan deze twee voorwaarden zou zijn voldaan. De wetgever heeft vervolgens onderkend dat het mogelijk is om een voertuig in een andere EU-lidstaat of een ander EER-land te registreren maar het voertuig daarbij toch te exporteren naar een land buiten de EU of EER. De wetgever heeft vervolgens de wettekst zodanig aangepast dat geen teruggaaf van bpm wordt verleend ingeval van een tijdelijke inschrijving. In de parlementaire geschiedenis is nadrukkelijk de situatie onder ogen gezien dat een teruggaaf van bpm nog steeds mogelijk is indien sprake is van een duurzame inschrijving gevolgd door export naar een land buiten de EU of EER. Ook is nadrukkelijk de invoering van een minimumperiode voor een duurzame inschrijving aan de orde gesteld. De wetgever heeft echter geen reden gezien de wettekst daarop aan te passen.

19. De wettekst biedt geen steun voor het standpunt van verweerder dat, ook indien aan de voorwaarden voor een teruggaaf van bpm is voldaan, toch een teruggaaf kan worden geweigerd omdat de voertuigen, ook al hebben deze een duurzame inschrijving in Duitsland, buiten Nederland zijn gebracht met een bestemming buiten de EU of EER. Alhoewel aan verweerder moet worden toegegeven dat de teruggaafregeling uitsluitend is bedoeld voor export naar een andere EU-lidstaat of een ander EER-land, is het niet mogelijk om met een beroep op de bedoeling van de wetgever te bereiken dat de wettekst moet worden uitgelegd zoals deze - kennelijk - welbewust niet is geformuleerd.¹⁰

20. Op de zitting heeft verweerder zich op het standpunt gesteld dat sprake is van fraus legis. Wil sprake zijn van fraus legis, dan dient te worden voldaan aan twee criteria: het objectieve criterium en het subjectieve criterium. Het objectieve criterium houdt in dat het door de belastingplichtige beoogde (fiscale) resultaat onverenigbaar is met doel en strekking van de (belasting)wet. Het subjectieve criterium houdt in dat het doorslaggevende oogmerk van de belastingplichtige was de verijdeling van volgens de bedoeling van de wetgever aangewezen belastingheffing. Het ligt op de weg van verweerder om de feiten te stellen en bij betwisting deze te bewijzen waaruit volgt dat aan deze criteria is voldaan.

21. Voor de beantwoording van de vraag of aan het subjectieve criterium is voldaan is in deze zaak doorslaggevend met welk doel eiseres de voertuigen in Duitsland heeft laten registreren. Verweerder heeft echter onvoldoende gesteld voor een oordeel dat het wezenlijke doel van de registraties in Duitsland het verkrijgen van de teruggaaf van bpm betreft. Zoals hiervoor reeds overwogen staat als onweersproken vast dat eiseres commerciële redenen had voor de registraties in Duitsland. Verweerder heeft daartegenover niets gesteld waaruit de conclusie getrokken kan worden dat het wezenlijke doel het verkrijgen van de teruggaven van bpm was. Verweerders beroep op fraus legis kan daarom niet slagen.

22. Eiseres heeft verzocht om vergoeding van Irimie-rente. Irimie-rente kan op grond van artikel 28c van de Invorderingswet 1990 worden vergoed in de vorm van invorderingsrente ingeval sprake is van een teruggaaf van eerder in strijd met het Unierecht geheven belasting. De rechtbank kan in deze zaak hierover geen oordeel geven omdat de ontvanger nog geen beschikking over de vergoeding van invorderingsrente heeft genomen.¹¹

23. Het voorgaande brengt met zich dat de naheffingsaanslag en de boete ten onrechte zijn opgelegd en dienen te worden vernietigd. Het beroep wordt geacht mede betrekking te hebben op de belastingrente. Omdat de naheffingsaanslag dient te worden vernietigd, dient ook de beschikking belastingrente te worden vernietigd.

24. De stellingen van eiseres over het vertrouwensbeginsel, het gelijkheidsbeginsel, de strijdigheid met het Unierecht en de schending van de Unierechtelijke verdedigingsbeginsel behoeven daarom geen behandeling. De rechtbank gaat daarom ook voorbij aan de stelling van eiseres dat verweerder heeft verzuimd een tussen de Belastingdienst en een autohandelaar gesloten overeenkomst als een op de zaak betrekking hebbend stuk over te leggen. Eiseres heeft deze stelling namelijk ingenomen in het kader van een beroep op het gelijkheidsbeginsel.

25. Eiseres heeft verzocht om een vergoeding voor immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn. De rechtbank gaat bij de beoordeling van dit verzoek uit van de regels die de Hoge Raad hiervoor heeft gegeven in het overzichtsarrest van 19 februari 2016.¹²

26. Op grond van een beleidsregel van de Minister van Justitie en Veiligheid¹³ is het niet nodig de Staat om een reactie te vragen op het verzoek om schadevergoeding.

27. Verweerder heeft het bezwaarschrift van eiseres ontvangen op 3 juli 2017. De periode tussen deze datum en de uitspraak van de rechtbank is (afgerond) drie jaar en tien maanden langer dan twee jaar. De rechtbank ziet redenen om de redelijke termijn in dit geval langer vast te stellen dan twee jaar. Tussen de gemachtigde en verweerder heeft in alle lopende BPM-zaken overleg plaatsgevonden om te proberen een compromis te bereiken. De gemachtigde heeft toegezegd zich niet te beroepen op overschrijding van de redelijke termijn vanaf 19 november 2019 voor de duur van het overleg. Dit overleg is op 17 februari 2020 geëindigd, het betreft dus een periode van drie maanden. De eerste zitting in deze zaak was gepland op 9 april 2020. Dit is in de periode tussen 17 maart 2020 tot en met 10 mei 2020 dat de gerechtsgebouwen gesloten waren in verband met de uitbraak van het coronavirus. Dit is een bijzondere omstandigheid die verlenging van de redelijke termijn rechtvaardigt.¹⁴ Ook blijft buiten beschouwing de tijd die is gemoeid geweest met het afwachten van een prejudiciële beslissing van de Hoge Raad. De rechtbank zal de redelijke termijn van twee daarom verlengen met een periode van 12¹⁵ maanden. De redelijke termijn is dus met 34 maanden overschreden. Naar boven afgerond is dat 6 keer een half jaar. Dit betekent een schadevergoeding van € 3.000. De uitspraak op bezwaar van verweerder dateert van 23 april 2018. Dit is (afgerond) 3 maanden langer dan zes maanden. Verweerder moet daarom van de totale schadevergoeding een bedrag betalen van € 265 (3/34 x € 3.000). De Staat moet de rest betalen, dus € 2.735. De rechtbank zal verweerder en de Staat veroordelen om deze bedragen aan eiseres te betalen.

28. De rechtbank vindt aanleiding verweerder te veroordelen in de kosten die eiseres in verband met de behandeling van het bezwaar en het beroep redelijkerwijs heeft moeten maken. Deze kosten zijn op de voet van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vastgesteld op € 4.358,50 (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift, 1 punt voor het verschijnen ter hoorzitting met een waarde per punt van € 296, 1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 2 punten voor het indienen van schriftelijke opmerkingen over de prejudiciële vragen aan de Hoge Raad, 1 punt voor het verschijnen ter zitting en 0,5 punt voor het verschijnen op de nadere zitting, met een waarde per punt van € 837 en een wegingsfactor 1). Van overige voor vergoeding in aanmerking komende kosten is de rechtbank niet gebleken. Niet is gesteld of gebleken dat sprake is van bijzondere omstandigheden op grond waarvan moet worden afgeweken van het forfaitaire tarief dat op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht wordt toegekend. De toepassing van het forfaitaire tarief is ook niet in strijd met de mensenrechtenverdragen of het Europees recht.¹⁶

29. Omdat het beroep gegrond wordt verklaard, bepaalt de rechtbank dat verweerder aan eiseres het door haar betaalde griffierecht vergoedt.