Rechtbank Noord-Holland, 09-02-2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:1049, AWB - 15 _ 4677

12. Niet in geschil is dat op 22 januari 2014 de vennootschappen Maatschappij [D BEDRIJF] en [C BEDRIJF] kwalificeren als zogenoemde vastgoedvennootschappen als bedoeld in artikel 4, eerste lid, letter a, van de Wet BRV.

13. Eiseres beantwoordt de in geschil zijnde vragen bevestigend en stelt zich op het standpunt dat de verschuldigde overdrachtsbelasting moet worden gesteld op € 2.179.889.

14. Verweerder heeft de standpunten van eiseres weersproken en concludeert tot ongegrondverklaring van het beroep. Daartoe heeft verweerder – eveneens zakelijk weergegeven – het navolgende aangevoerd. Voor de toepassing van artikel 7 van de

15. Voor het overige verwijst de rechtbank naar de gedingstukken.

16. Overdrachtsbelasting wordt op grond van artikel 2, eerste lid, van de Wet BRV geheven ter zake van de verkrijging van in Nederland gelegen onroerende zaken of van rechten waaraan deze zijn onderworpen.

17. Op grond van artikel 4, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van de Wet BRV worden als zaken als bedoeld in artikel 2 mede aangemerkt aandelen in een rechtspersoon, waarvan de bezittingen op het tijdstip van de verkrijging of op enig tijdstip in het daaraan voorafgaande jaar grotendeels bestaan of hebben bestaan uit onroerende zaken en tegelijkertijd ten minste 30% van de bezittingen bestaat of heeft bestaan uit in Nederland gelegen onroerende zaken, mits de onroerende zaken, als geheel genomen, op dat tijdstip geheel of hoofdzakelijk dienstbaar zijn of waren aan het verkrijgen, vervreemden of exploiteren van die onroerende zaken (hierna ook: fictieve onroerende zaken).

18. Op grond van artikel 10 van de Wet BRV is, voor zover hier van belang, de maatstaf van heffing bij de verkrijging van fictieve onroerende zaken niet de waarde van de aandelen, maar de waarde van de onroerende zaak of onroerende zaken die door die aandelen wordt vertegenwoordigd.

19. De achtergrond van artikel 4, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van de Wet BRV is te voorkomen dat een heffing van het recht van overdracht werd ontgaan door de feitelijke beschikkingsmacht over een onroerende zaak over te dragen door middel van een verkoop van aandelen in een rechtspersoon waarin die onroerende zaak was ingebracht:

20. De redactie van artikel 4, eerste lid, aanhef en onderdeel a, van de Wet BRV is met ingang van 28 december 2000 aangepast. Blijkens de Memorie van Toelichting wordt daarmee recht gedaan aan de oorspronkelijke bedoeling van de bepaling (Kamerstukken II 1999/2000, 27 030, nr. 3, p. 2). Voorts wordt over de strekking van de bepaling opgemerkt:

21. Partijen houdt in de eerste plaats verdeeld of het complex van rechtshandelingen welke heeft geleid tot de feitelijke verdeling van de aandelen in diverse beleggingsvennootschappen kan worden geduid als een verdeling van een gemeenschap als bedoeld in de artikelen 7 en 12 van de Wet BRV. Daarbij wordt opgemerkt dat geen sprake is van een verdeling als omschreven in artikel 3:182 BW, nu geen sprake is van een rechtstreeks bezit van de onroerende zaken. Eiseres bepleit een economische benadering van de term verdeling van een gemeenschap zodat uit dien hoofde slechts overdrachtsbelasting dient te worden voldaan over hetgeen zij meer heeft ontvangen dan reeds feitelijk in haar bezit was. Verweerder heeft het vorenstaande gemotiveerd weersproken (zie onder 14).

22. De rechtbank stelt voorop dat de Wet BRV uitgaat van een civielrechtelijke benadering van de rechtshandelingen alsmede het begrip onroerende zaak. Dat oordeel vindt steun in het enkele gegeven dat de wetgever het nodig heeft gevonden om artikel 4 van de Wet BRV in te voeren teneinde een eenvoudige ontgaansmogelijkheid door het tussenschuiven van een besloten vennootschap uit te sluiten. Tevens verwijst de rechtbank naar de wijziging van de Wet BRV teneinde bepaalde varianten een economische eigendomsoverdracht van onroerende zaken onder de reikwijdte van de Wet BRV te brengen. Ook de hierna aan de orde te stellen zogenoemde doorkijkarresten (vergelijk 25 en volgende hierna) geven naar het oordeel van de rechtbank geen steun aan het standpunt van eiseres dat de Hoge Raad, zulks in afwijking van de wetsgeschiedenis van de Wet BRV, in het algemeen een meer economische benadering van rechtshandelingen en de daarop toe te passen vrijstellingen respectievelijk vermindering van de heffingsmaatstaf, voorstaat. De rechtbank verwerpt derhalve het standpunt van eiseres dat de wetgever ten principale uitgaat van een economische benadering in de Wet BRV.

23. Eiseres heeft zich in het verlengde van het vorenstaande op het standpunt gesteld dat sprake is van indirecte eigendom van gezamenlijk gehouden onroerende zaken en dat uit dien hoofde de artikelen 7 en 12 van de Wet BRV in onderling verband en samenhang bezien de aandelenpakketten een zelfde behandeling dienen te krijgen als een verdeling van een gemeenschap welke niet uit aandelen maar uit de onroerende zaken zelf bestaat.

24. De rechtbank is van oordeel dat dit standpunt van eiseres geen steun vindt in de tekst van voormelde bepalingen noch in doel en strekking van deze bepalingen. In het bijzonder is de rechtbank van oordeel dat niet kan worden gesproken van een of meerdere gemeenschap(pen) zoals omschreven in artikel 3:182 BW, welke zijn verdeeld. Immers, de verkregen aandelen zijn evenzovele (genummerde) vermogensrechten die voorafgaand aan het complex van rechtshandelingen niet onderdeel van enige gemeenschap vormden en nadien in een daarop gevolgde verdeling zijn betrokken. Dat oordeel vindt mede steun in de titel van overdracht van de verkregen aandelenpakketten zoals die blijkens de notariële akten van levering (koop/verkoop) door de onderscheiden rechthebbenden zijn verkregen. In zoverre faalt het beroep.

25. Eiseres heeft voorts een beroep gedaan op de zogenoemde doorkijkarresten

– de arresten van de Hoge Raad van 23 februari 2007, nr. 41594, ECLI:NL:HR:2007:AU8559 en van 10 juni 2011, nr. 10/00498, ECLI:NL:HR:2011:BQ7580 – welke arresten, zo stelt zij, ook in het voorliggende geschil van overeenkomstige toepassing moeten worden geacht te zijn. Verweerder heeft dat standpunt gemotiveerd bestreden (zie onderdeel 14 hiervoor).

26. De rechtbank heeft zich rekenschap gegeven van deze arresten alsmede de nadien gewezen jurisprudentie van lagere rechters, te weten de uitspraak van het Hof

Arnhem-Leeuwarden van 15 augustus 2017, nr. 16/01058, ECLI:NL:GHARL:2017:6787, en de rechtbank Noord-Holland van 26 juni 2017, nr. 15/4224, ECLI:NL:RBNHO:2017:5723. In deze uitspraken is de toepassing van de vrijstelling van artikel 15, eerste lid, onderdeel b, van de Wet BRV (de overdracht van een materiële onderneming en de met het drijven van de onderneming verbonden onroerende zaken) onderwerp van geschil. Bij dit laatste merkt de rechtbank op dat beide uitspraken thans nog niet onherroepelijk zijn, zodat een voorbehoud omtrent de daaraan te geven uitleg geboden is.

27. Voorts is de rechtbank van oordeel dat, nu niet kan worden gesproken van een te verdelen gemeenschap, het beroep op deze arresten strandt. Het via de gemeenschappelijke vennootschappelijke structuur met al haar kruisverbanden gehouden indirecte belang in onroerende zaken kan niet als een gemeenschap worden aangemerkt. Dit betekent dat eiseres bij een rechtstreekse verkrijging van de onroerende zaken ook overdrachtsbelasting zou zijn verschuldigd. Ook heeft naar het oordeel van de rechtbank te gelden dat de doorkijkarresten niet zover gaan dat de volledige structuur van vennootschapen louter voor de toepassing van de Wet BRV moet worden genegeerd. De aan deze arresten te geven uitleg gaat naar het oordeel van de rechtbank ook overigens niet zover dat in beginsel een volkomen transparantie aan (het complex van) de rechtspersonen moet worden toegekend. Een zodanige interpretatie van deze arresten komt de rechtbank als onjuist voor. Daarbij merkt de rechtbank op dat de tot op heden gewezen jurisprudentie in alle gevallen betrekking heeft op de mogelijke toepassing van een vrijstelling. In het onderhavige geval is sprake van een vermindering van de heffingsmaatstaf. Naar het oordeel verzetten de voormelde arresten zich in beginsel niet tegen toepassing in het voorliggende geval, alwaar sprake is van een vermindering van de heffingsmaatstaf. Gelet op de duiding van het complex van vennootschappen aan het begin van de rechtshandelingen en de bereikte eindstructuur mist artikel 15, eerste lid, onderdeel b, van de Wet BRV toepassing. Ook in zoverre faalt het beroep.

28. Niet in geschil is dat de redelijke termijn van twee jaar waarbinnen geschillen over de heffing van belastingen behoren te worden beslecht, is overschreden. In belastingzaken wordt, indien de redelijke termijn is overschreden, behoudens bijzondere omstandigheden, verondersteld dat de belanghebbende immateriële schade heeft geleden in de vorm van spanning en frustratie.

29. De in aanmerking te nemen termijn begint als regel te lopen op het moment waarop de inspecteur het bezwaarschrift ontvangt. De termijn eindigt op het moment waarop de rechter uitspraak doet.

30. In het onderhavige geval is het bezwaarschrift op 26 maart 2014 door verweerder ontvangen. Op 14 augustus 2015 heeft verweerder uitspraak op bezwaar gedaan. Het

(pro-forma) beroepschrift hiertegen is op 23 september 2015 door de rechtbank Gelderland ontvangen. Per brief van 22 oktober 2015 heeft eiseres verzocht om gevoegde behandeling met de zaak van [A BEDRIJF] N.V. (zaaknummer HAA 15/5067). De rechtbank Gelderland heeft zich op grond van artikel 8:7 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) onbevoegd geacht het beroep te behandelen en heeft het beroepschrift op 23 oktober 2015 doorgestuurd naar de rechtbank Noord-Holland, daar is het ontvangen op 26 oktober 2015. De rechtbank doet op 9 februari 2018 uitspraak.

31. Tussen het moment van ontvangst van het bezwaarschrift op 26 maart 2014 en de uitspraak van de rechtbank op 9 februari 2018 zit, afgerond, vier jaar. De redelijke termijn van twee jaar is met twee jaar overschreden. Er is niet gesteld noch gebleken dat sprake is van bijzondere omstandigheden die deze overschrijding rechtvaardigen, zodat eiseres recht heeft op een immateriële schadevergoeding.

32. Bij overschrijding van de redelijke termijn dient voor de schadevergoeding als uitgangspunt een tarief te worden gehanteerd van € 500 per half jaar waarmee die termijn is overschreden, waarbij het totaal van de overschrijding naar boven wordt afgerond.

33. In gevallen waarin de bezwaar- en de beroepsfase tezamen zo lang hebben geduurd dat de redelijke termijn is overschreden, dient de rechter met het oog op toekenning van een vergoeding voor immateriële schade vanwege dat tijdsverloop te beoordelen op welke wijze de termijnoverschrijding moet worden toegerekend aan de bezwaar- en aan de beroepsfase. Daardoor wordt immers bepaald in hoeverre de immateriële schade is toe te rekenen aan het bestuursorgaan respectievelijk de rechter. Bij deze toerekening heeft als regel te gelden dat de bezwaarfase onredelijk lang heeft geduurd voor zover de duur daarvan een half jaar overschrijdt, en de beroepsfase voor zover zij meer dan anderhalf jaar in beslag neemt.

34. In het onderhavige geval is de periode tussen het moment van ontvangst van het bezwaarschrift op 26 maart 2014 en het doen van uitspraak op bezwaar op 14 augustus 2015, één jaar en vijf maanden. Daarmee is de duur van de bezwaarfase met elf maanden overschreden. De rechtbank Gelderland heeft het beroepschrift ontvangen op 23 september 2015 en de rechtbank doet uitspraak op 9 februari 2018. Daarmee is de duur van de beroepsfase ook met elf maanden overschreden.

35. Gelet op het voorgaande is de overschrijding van de redelijke termijn met, afgerond, een jaar toe te rekenen aan de bezwaarfase en ook met, afgerond, een jaar toe te rekenen aan de beroepsfase. De rechtbank zal daarom verweerder en de Staat der Nederlanden (de Minister van Rechtsbescherming) veroordelen tot betaling, ieder, van een vergoeding voor immateriële schade van € 1.000.

36. Gelet op hetgeen hiervoor onder 16 tot en met 27 is overwogen dient het beroep ongegrond te worden verklaard.