Rechtbank Noord-Nederland, 03-06-2021, ECLI:NL:RBNNE:2021:2219, AWB - 19 _ 3199

1.1.

Eisers exploiteren middels maatschap [eisers 1 en 2] (de maatschap) een landbouwonderneming (pluimvee en akkerbouw). Eisers zijn eigenaar van landbouwgrond. De maatschap is gebruiker van die landbouwgrond. De winstverdeling is 60 % [eiser 1] , 40 % [eiser 2] .

1.2.

In een stuk landbouwgrond van eisers (de grond) heeft [nutsbedrijf] ( [nutsbedrijf] ) in 2015 een nieuwe (hoofd) [leiding] aangelegd.

1.3.

1. Indien het bedrijf na het sluiten van deze overeenkomst niet tot uitvoering van het werk overgaat, kan hij deze overeenkomst door schriftelijke opzegging aan de eigenaar beëindigen.

2. Geschiedt de beëindiging binnen een jaar na ondertekening van deze overeenkomst, dan zal de eigenaar, wanneer de vergoeding als bedoeld in artikel 4 reeds is uitbetaald, 75% van die vergoeding aan het bedrijf terugbetalen, met dien verstande dat een bedrag van € 115, -- of minder niet behoeft te worden terugbetaald.

1. De eigenaar verleent onherroepelijk last en volmacht met de bevoegdheid tot substitutie

2. De kosten van deze Overeenkomst, de notariële akte, de overdrachtsbelasting en de

overschrijving in de Openbare registers komen voor rekening van het bedrijf.”

1.4.

1.5.

1. De grondgebruiker is bekend

1. Het is de grondgebruiker bekend dat de overeenkomst betrekking heeft op een leiding en toebehoren voor het transport van [Z] , een nominale middellijn heeft van max. 500 mm (materiaal PVC), conform het op bijgaande fragmenttekening aangegeven tracé, ten behoeve van [nutsbedrijf] , gevestigd te [vestigingsplaats] ,

Artikel 2.

1. De grondgebruiker zal het in artikel 1 van deze overeenkomst bedoelde recht van opstal in alle opzichten eerbiedigen en het in de A.V.L. bepaalde naleven, voor zover hieruit verplichtingen voor de grondgebruiker voortvloeien.

2. Het bedrijf zal de verplichtingen jegens de grondgebruiker, zoals deze omschreven in deze overeenkomst en in de A.V.L. naleven.

Artikel 3.

1. Het bedrijf is aan de grondgebruiker vergoedingen verschuldigd overeenkomstig het protocol [nutsbedrijf] en [A] BV, waarin de te vergoeden bedragen voor ondergrondse leidingen zijn gebaseerd op de vastgestelde bedragen in het landelijke jaarlijkse overleg tussen [ondernemersorganisatie] en de Gasunie .

2. Het bedrijf is bij wijze van tegenprestatie aan de gebruiker verschuldigd een minimum vergoeding van € 100,00 per contract. Benevens wordt aan de gebruiker voor de behandeling van deze overeenkomst eenmalig een efficiëntie premie van 20% van de eigenaarsvergoeding betaald mits de gebruiker de overeenkomst binnen 6 weken na aanbieding tekent.”

1.6.

In de ‘Bijlage: t.b.v. overeenkomst tot het vestigen van recht van opstal’, ondertekend namens de maatschap en [nutsbedrijf] , is een berekening opgenomen voor de vergoeding aan de maatschap. Volgens deze berekening ontvangt de maatschap in totaal € 33.488,72.

1.7.

1.8.

Cijfermatig heeft de onder 1.7. vermelde afwijkingsbrief bij [eiser 1] tot de volgende correcties geleid:

1.9.

Cijfermatig heeft de onder 1.7. vermelde afwijkingsbrief bij [eiser 2] tot de volgende correcties geleid:

1.10.

Aan eisers zijn de aanslagen IB/PVV 2015 en ZVW 2015 met dagtekening 26 januari 2018 opgelegd. Op de aanslagbiljetten staat als adres van de Belastingdienst/kantoor Emmen vermeld: Postbus 30056, 7800 RC Emmen.

1.11.

De gemachtigde van eisers heeft per aangetekende post op 7 maart 2018 een bezwaarschrift inzake de aanslagen IB/PVV 2015 en ZVW 2015 van eisers verstuurd naar het op de aanslagbiljetten vermelde adres.

1.12.

De gemachtigde van eisers heeft het onder 1.11. vermelde bezwaarschrift op 12 maart 2018 retour ontvangen, omdat het op de aanslagbiljetten vermelde postadres van de Belastingdienst/kantoor Emmen niet meer in gebruik was.

1.13.

De gemachtigde van eisers heeft opnieuw een bezwaarschrift inzake de aanslagen IB/PVV 2015 en ZVW 2015 van eisers met dagtekening 12 maart 2018 verzonden en nu naar een postadres van de Belastingdienst in Groningen, alwaar verweerder de bezwaarschriften op 13 maart 2018 heeft ontvangen.

1.14.

1.15.

Partijen hebben ieder een taxatierapport overgelegd van de grond waarin de [leiding] is aangelegd. Volgens de taxatie van eisers bedraagt de marktwaarde van de grond op waardepeildatum 10 april 2019 € 587.279 en na correctie (op basis van de omstandigheid dat een nieuwe koper geen gewasschade kan claimen) € 522.632. Volgens de taxatie van verweerder bedraagt de waarde in het economisch verkeer bij agrarische bestemming (WEVAB) van de grond per waardepeildatum 1 januari 2016 € 547.000. In het taxatierapport van verweerder is - onder meer – toegelicht: “Waardedaling op grond van de aanwezigheid van een recht van opstal en hiermee samenhangende belemmeringen in het gebruik van de gronden is ‘niet’ aanwezig.”

2.1.

In geschil is het antwoord op de vraag of verweerder de aanslagen IB/PVV en ZVW 2015 van eisers tot de juiste bedragen heeft opgelegd.

2.2.

Het geschil spitst zich toe op de vraag of de onder 1.4. vermelde vergoeding van [nutsbedrijf] aan eisers van € 11.180,16 per persoon ziet op de compensatie van de waardedaling van de landbouwgrond ten gevolge van de aanleg van een [leiding] .

2.3.

Voor het geval de rechtbank de onder 2.2. vermelde vraag positief zou beantwoorden, is tussen partijen niet in geschil dat deze vergoeding onbelast is voor de IB/PVV en de ZVW vanwege de landbouwvrijstelling.

2.4.

Voor het geval de rechtbank de onder 2.2. vermelde vraag negatief zou beantwoorden is tussen partijen in geschil of eisers ten gevolge van de aanleg van de [leiding] vermogensschade hebben geleden, die zou leiden tot een aftrekpost voor de fiscale winst vanwege een vermindering van de waarde in het economisch verkeer van de landbouwgrond van tenminste de ontvangen vergoeding van € 11.180,16 per persoon.

2.5.

Het geschil ziet mede op de verliesverrekeningsbeschikking van [eiser 1] en de beschikking inzake de niet gerealiseerde zelfstandigenaftrek van [eiser 2] . Ter zitting hebben partijen verklaard dat de uitkomst van het onder 2.2. tot en met 2.4. vermelde geschil evenzo heeft te gelden voor deze beschikkingen, in die zin dat als de aanslagen IB/PVV 2015 van eisers en de aanslag ZVW 2015 van [eiser 1] gelijk blijven, deze beschikkingen ook niet wijzigen en als voormelde aanslagen wel worden verminderd, deze beschikkingen dienovereenkomstig door verweerder zullen worden aangepast. Partijen verwachten hier overigens geen uitspraak over van de rechtbank.

2.6.

De gelijke toedeling van de vergoeding aan de beide maten is als zodanig niet (meer) in geschil.

3.1.

Ingevolge de artikelen 6:7 en 6:9 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) bedraagt de termijn voor het indienen van een bezwaarschrift zes weken en vangt deze aan met ingang van de dag na die van dagtekening van de beschikking, tenzij de dag van dagtekening is gelegen vóór de dag van de bekendmaking. Het bezwaar is tijdig ingediend indien het voor het einde van de termijn is ontvangen.

3.2.

De aanslag is gedagtekend op 26 januari 2018. Door eisers is niet gesteld en ook overigens is niet gebleken dat de aanslagen later dan 26 januari 2018 bekend zijn gemaakt. Hieruit volgt dat de bezwaartermijn was aangevangen op 27 januari 2018 en eindigde op 9 maart 2018. Het bezwaarschrift van eisers van 12 maart 2018 (1.13.) is op 13 maart 2018 door verweerder ontvangen. Dit is na het einde van de bezwaartermijn. Het bezwaar is zodoende niet tijdig ingediend en moet om die reden in beginsel niet-ontvankelijk worden verklaard.

3.3.

Op grond van artikel 6:11 van de Awb blijft niet-ontvankelijkverklaring wegens termijnoverschrijding echter achterwege indien redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat de indiener in verzuim is geweest. De rechtbank is van oordeel dat van een verschoonbare termijnoverschrijding sprake is. Het niet tijdig indienen van het bezwaarschrift door eisers is namelijk veroorzaakt doordat een onjuist adres van de Belastingdienst was vermeld op de aanslagbiljetten. De gemachtigde van eisers heeft onmiddellijk nadat hij het oorspronkelijke, tijdig ingediende bezwaarschrift (1.11.) retour had ontvangen (1.12.), opnieuw een bezwaarschrift ingediend. Gelet op het voorgaande kan redelijkerwijs niet worden geoordeeld dat eisers in verzuim zijn geweest. Verweerder heeft de bezwaarschriften inzake de aanslagen IB/PVV en ZVW 2015 van [eiser 1] en de aanslag IB/PVV 2015 van [eiser 2] dan ook terecht ontvankelijk verklaard.

4.1.

De rechtbank overweegt dat wat betreft de tijdigheid van het bezwaarschrift inzake de aanslag ZVW 2015 van [eiser 2] in beginsel hetzelfde heeft te gelden als hiervoor onder 3.1. tot en met 3.3. vermeld.

4.2.

De rechtbank stelt echter vast dat aan [eiser 2] voor 2015 een nihil-aanslag is opgelegd voor de ZVW. Dit betekent dat [eiser 2] met het instellen van bezwaar geen belang had, omdat hij niet in een gunstiger positie kon komen. Lager dan nihil kan in de ZVW niet. Het bezwaarschrift had daarom niet-ontvankelijk moeten worden verklaard bij gebrek aan procesbelang. Gelet op het voorgaande komt de rechtbank tot de conclusie dat verweerder het bezwaarschrift van [eiser 2] inzake de aanslag ZVW 2015 ten onrechte ongegrond heeft verklaard. Het beroep is ten aanzien van deze aanslag daarom gegrond en het bezwaarschrift dient alsnog niet-ontvankelijk te worden verklaard. Aan een inhoudelijke behandeling van het beroep inzake de aanslag ZVW 2015 van [eiser 2] komt de rechtbank niet toe.

5.1.

5.2.

Verweerder stelt dat eisers geen vermogensschade hebben geleden, althans dat de eigenaarsvergoeding daar niet op ziet. Eisers hebben volgens verweerder het tegendeel niet aannemelijk gemaakt. Ter betwisting voert verweerder aan dat de door eisers ontvangen vergoeding ziet op het meewerken aan het vestigen van een recht van opstal. Verweerder voert verder aan, onder verwijzing naar de AVL van [nutsbedrijf] , dat eisers voor geleden vermogensschade afzonderlijk om een vergoeding moeten vragen en dat zij een dergelijke claim niet hebben ingediend.

5.3.

De rechtbank stelt voorop dat vanwege het beroep op de landbouwvrijstelling de bewijslast op dit punt op eisers rust.

5.4.

5.5

De door eisers beschreven verklaring van notaris [ notaris 2] maakt voorgaande niet anders. Deze verklaring is door eisers ontvangen nadat zij navraag bij [nutsbedrijf] hebben gedaan over (het doel van) de eigenaarsvergoeding. De verklaring van de notaris bevat echter geen uit eigen waarneming bekende feiten of een weergave van hoe [nutsbedrijf] de eigenaarsvergoeding precies ziet, maar een opinie van de notaris over de vraag waarop de eigenaarsvergoeding zou zien (1.14.). De rechtbank hecht om die reden geen waarde aan die verklaring als bewijsmiddel.

5.6.

Uit het voorgaande volgt dat de primaire beroepsgrond niet slaagt. Om die reden zal de rechtbank het subsidiaire geschilpunt beoordelen.

6.1.

Eisers zijn van mening dat er een afwaardering op de landbouwgrond mag plaatsvinden, omdat de grond minder waard is geworden. Zij wijzen er in dit kader op dat de volle eigendom van de grond nu bezwaard is met een recht van opstal en dat de grond vanwege de daarin aangebrachte [leiding] structureel minder opbrengst zal geven. Eisers hebben ter onderbouwing een taxatierapport overgelegd.

6.2.

Verweerder weerspreekt het standpunt van eisers dat sprake is van een waardedaling van de landbouwgrond vanwege een mindere opbrengst door de aangelegde [leiding] . Verder is verweerder van mening dat de praktijk heeft uitgewezen dat landerijen waarop een recht van opstal is gevestigd voor dezelfde prijs worden verkocht als landerijen zonder opstalrecht. Ook verweerder heeft een taxatierapport overgelegd.

6.3.

De rechtbank stelt ook bij de beoordeling van dit geschilpunt voorop dat op eisers de bewijslast rust om de door hen bepleite waardedaling aannemelijk te maken.

6.4.

De rechtbank stelt voorop dat eisers naast de onder 1.4. vermelde overeenkomst geen notariële akte inzake het vestigen van een recht van op opstal hebben overgelegd. Op de zitting is toegelicht dat die akte er (nog) niet is gekomen, maar dat de [leiding] wel is aangelegd. De rechtbank is van oordeel dat het ontbreken van die notariële akte en dus van de daadwerkelijke vestiging van het recht van opstal de beoordeling van de vraag of sprake is van een waardedaling in dit geval niet anders maakt. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat de [leiding] wél daadwerkelijk is aangelegd en dat partijen de overeenkomst tot het vestigen van een recht van opstal met [nutsbedrijf] hebben gesloten, waarin eisers onherroepelijk last en volmacht met de bevoegdheid tot substitutie aan [nutsbedrijf] hebben verleend om voor en namens hen de inhoud van de overeenkomst te doen opnemen in een notariële akte, die akte te doen verlijden, de akte te doen betekenen en de akte te doen inschrijven in de openbare registers. Kortom, eisers hebben de aanleg van de [leiding] linksom of rechtsom moeten dulden. Voor de verdere beoordeling gaat de rechtbank ervan uit dat er feitelijk sprake is van een opstalrecht.

6.5.

De rechtbank is van oordeel dat eisers zijn geslaagd in hun bewijslast dat ten gevolge van het vestigen van een recht van opstal de landbouwgrond minder waard is geworden. De rechtbank overweegt daartoe als volgt. Eisers beschikten over de volle eigendom van de grond. Met het vestigen van een (feitelijk) recht van opstal op die grond zijn aan eisers beperkingen opgelegd wat betreft hun beschikkingsmacht ten aanzien van de grond. Zo omvat het opstalrecht blijkens artikel 2 van de toepasselijke AVL al hetgeen verband houdt met het aanbrengen, gebruiken, vervangen, instandhouden, inspecteren, verwijden en het ter vervanging verleggen van het werk in en/of op de strook. Verder mogen eisers blijkens artikel 5 van de toepasselijke AVL binnen de strook grond geen opstallen, zoals gebouwen, werken, opslagplaatsen, diepwortelende bomen en beplantingen aanbrengen of uitbreiden, noch ontgravingen plegen en voorwerpen in de grond drijven, geen boven- of ondergrondse kabels, buizen of leidingen aanbrengen, noch aan een derde toestemming tot zulk een handeling verlenen zonder schriftelijke toestemming van [nutsbedrijf] . Oftewel: eisers moeten [nutsbedrijf] soms op hun grond dulden voor allerlei (onderhouds)werkzaamheden en mogen binnen de strook waar de [leiding] onder ligt, niet meer alles met de grond doen wat zij willen. Dit rechtvaardigt naar het oordeel van de rechtbank het vermoeden dat er sprake is van een waardevermindering. Immers, zou een koper de theoretische keuze hebben tussen twee gelijksoortige percelen landbouwgrond met een gelijke vraagprijs, waarvan het ene wél bezwaard is met een recht van opstal en het andere niet, dan zal zijn keuze op het andere, onbezwaarde perceel vallen. De rechtbank acht het daarom op voorhand aannemelijk dat er door het feitelijke recht van opstal een waardevermindering heeft plaatsgevonden.

6.6.

Verweerder heeft onvoldoende aangevoerd om hiervoor bedoeld vermoeden te ontzenuwen. Zijn stelling dat landerijen waarop een recht van opstal is gevestigd voor dezelfde prijs worden verkocht als landerijen zonder een opstalrecht, heeft verweerder niet concreet onderbouwd. De rechtbank overweegt in dat kader dat in het door verweerder overgelegde taxatierapport (1.15.) geen onderscheid is gemaakt tussen landbouwgrond die wel bezwaard is met het recht van opstal en landbouwgrond die onbezwaard is. Verweerder heeft ook geen concrete situatie aangedragen waaruit zou kunnen worden afgeleid dat een opstalrecht geen invloed heeft (gehad) op de koopsom. Dit betekent dat verweerder het door de rechtbank aangenomen vermoeden dat er door het vestigen van het recht van opstal een waardevermindering heeft plaatsgevonden, niet heeft ontzenuwd. De niet onderbouwde bewering van verweerder is namelijk onvoldoende om dat vermoeden redelijkerwijs te betwijfelen.

6.7.

Tegen de omvang van de door eisers gestelde waardedruk heeft verweerder als zodanig geen verweer gevoerd. Gelet op de hoogte van de door eisers voorgestane waardedruk van € 11.180,16 per persoon ten opzichte van de door partijen getaxeerde waarde van de landerijen, uitgedrukt in procenten, komt de rechtbank die waardedruk ook niet onaannemelijk voor.

7. Uit het voorgaande volgt dat ook de beroepen inzake de aanslagen IB/PVV 2015 van [eiser 1] en [eiser 2] en de aanslag ZVW 2015 van [eiser 1] gegrond dienen te worden verklaard. De aanslagen dienen te worden verminderd tot de door hen aangegeven bedragen zoals vermeld onder 1.8. en 1.9., hetgeen tussen partijen verder niet in geschil is.

8. Het beroep wordt geacht mede betrekking te hebben op de belastingrente. Eisers hebben geen zelfstandige gronden tegen de in rekening gebrachte belastingrente aangevoerd. Nu de met de beschikking belastingrente samenhangende aanslagen zullen worden verminderd, verstaat de rechtbank dat verweerder de bedragen van de belastingrente, voor zover van toepassing, dienovereenkomstig zal verminderen.

immateriële schadevergoeding

9.1.

De gemachtigde van eisers heeft verzocht om een immateriële schadevergoeding. Daarbij gaat hij uit van een algehele samenhang tussen alle op de zitting behandelde zaken (zie procesverloop), zodat uiteindelijk niet meer dan één keer een immateriële schadevergoeding wordt toegekend, die wordt verdeeld over de procederende partijen. Ter zitting hebben partijen verklaard dat de volgende uitgangspunten voor de berekening van de hoogte van immateriële schadevergoeding akkoord zijn.

9.2.

Uitgangspunt is dat aanspraak bestaat op immateriële schadevergoeding indien de redelijke termijn voor de behandeling in de bezwaar- en beroepsprocedure is overschreden. Die termijn bedraagt voor de bezwaar- en beroepsprocedure tezamen niet meer dan twee jaar.¹

9.3.

De onder 9.1. vermelde samenhang brengt mee dat bij het bepalen van de mate van overschrijding van de redelijke termijn dient te worden gerekend vanaf het tijdstip waarop in deze zaken voor het eerst een rechtsmiddel is aangewend. In dit geval heeft verweerder het bezwaarschrift in onder andere de zaak 19/3199 het eerst ontvangen en wel op 13 maart 2018. Sindsdien zijn er (ongeveer) 39 maanden verstreken. Uitgaande van dit tijdsverloop is de redelijke termijn voor geschilbeslechting met (afgerond) 15 maanden overschreden.

9.4.

Partijen zijn ter zitting met elkaar tot overeenstemming gekomen dat de redelijke termijn met zes maanden dient te worden verlengd in verband met de complexiteit van de zaak en omdat eisers in de bezwaarprocedure diverse malen om uitstel hebben verzocht waardoor de bezwaarprocedure werd vertraagd. De overschrijding is dus (afgerond) 9 maanden. Dit leidt tot een immateriële schadevergoeding van € 1.000.

9.5.

9.6.

De onder 9.1. vermelde zaken zien op drie procederende maatschappen. De toe te kennen schadevergoeding van € 1.000 zal in gelijke delen aan die maatschappen worden toegekend, zodat aan eisers – in deze te beschouwen als één maatschap – in totaal een bedrag van afgerond € 333 zal worden toegekend, in gelijke delen onder hen te verdelen.

11.1.

De rechtbank veroordeelt verweerder in de door eisers gemaakte proceskosten. Ter zitting hebben partijen verklaard dat de volgende uitgangspunten voor de berekening van de hoogte van de proceskosten akkoord zijn.

11.2.

Voor de toekenning van een proceskostenvergoeding gaat de rechtbank ervan uit dat sprake is van samenhang met de onder het procesverloop vermelde zaken die tegelijk op de zitting zijn behandeld.

11.3.

De in totaal te vergoeden kosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op afgerond € 3.000 (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift met een waarde van € 265, 1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 534, vermeerderd met een wegingsfactor 1,5 vanwege de zwaarte van de zaken en nogmaals vermeerderd met een wegingsfactor van 1,5 omdat sprake is van 4 of meer samenhangende zaken).

11.4.

De onder 11.2. vermelde zaken zien op drie procederende maatschappen. De totaal toe te kennen proceskostenvergoeding van € 3.000 zal in gelijke delen aan die maatschappen worden verdeeld. Dit betekent dat aan eisers – in deze wederom te beschouwen als één maatschap – in totaal € 1.000 zal worden toegekend, hetgeen voor iedere eiser neerkomt op een proceskostenvergoeding van totaal € 500 in beide beroepen.

- verklaart de beroepen gegrond;

- vernietigt de uitspraken op bezwaar;

- vermindert de aanslag IB/PVV 2015 tot een aanslag berekend naar uitsluitend een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 6.550;

- vermindert de aanslag ZVW 2015 tot een aanslag berekend naar een bijdrage-inkomen van € 11.838;

- vermindert de belastingrente dienovereenkomstig;

- bepaalt dat deze uitspraak in de plaats treedt van de vernietigde uitspraken op bezwaar;

- veroordeelt verweerder tot het betalen van een immateriële schadevergoeding aan [eiser 1] tot een bedrag van € 83,25;

- veroordeelt de Minister tot het betalen van een immateriële schadevergoeding aan [eiser 1] tot een bedrag van € 83,25;

- draagt verweerder op het betaalde griffierecht van € 47 te vergoeden;

- veroordeelt verweerder in de proceskosten van [eiser 1] tot een bedrag van € 500;

- verklaart de beroepen gegrond;

- vernietigt de uitspraken op bezwaar;

- vermindert de aanslag IB/PVV 2015 tot een aanslag berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 5.565 en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 2.678;

- vermindert de belastingrente dienovereenkomstig;

- verklaart het bezwaar inzake de aanslag ZVW 2015 niet-ontvankelijk;

- bepaalt dat deze uitspraak in de plaats treedt van de vernietigde uitspraken op bezwaar;

- veroordeelt verweerder tot het betalen van een immateriële schadevergoeding aan [eiser 2] tot een bedrag van € 83,25;

- veroordeelt de Minister tot het betalen van een immateriële schadevergoeding aan [eiser 2] tot een bedrag van € 83,25;

- draagt verweerder op het betaalde griffierecht van € 47 te vergoeden;

- veroordeelt verweerder in de proceskosten van [eiser 2] tot een bedrag van € 500.

Afschrift verzonden aan partijen op: