Rechtbank Noord-Nederland, 27-07-2023, ECLI:NL:RBNNE:2023:3835, AWB - 21 _ 2902

1.1.

Eiseres is een sociaal verhuurbedrijf van woningen. In 2019 kwalificeren 18.262 van de woningen, die eiseres in volle eigendom heeft, als woning voor de verhuurderheffing in de zin van de Wet maatregelen woningmarkt 2014 II (tekst 2019).

1.2.

Op het verzoek van eiseres om ambtshalve vermindering heeft verweerder bij brief van 14 januari 2022 de verhuurderheffing over 2019 verder verminderd door dit te berekenen over 18.262 objecten tot een bedrag van € 11.080.052 en heeft hij een aanvullende teruggaaf van € 33.756 verleend.

1.3.

1.4.

1.5.

Eiseres is op 13 juli 2021 uitgenodigd voor een hoorgesprek, dat op 26 juli 2021 heeft plaatsgevonden.

2.1.

Het geschil spitst zich toe op de volgende vragen:

3.1.

3.2.

3.3.

3.4.

3.5.

3.6.

4.1.

4.2.

Eiseres heeft ten aanzien van de schending van het gelijkheidsbeginsel aangevoerd dat het gevolg van het rechtsherstel dat de Hoge Raad in het onder 2.1. vermelde arrest van 8 juni 2018 heeft geboden, is dat er een andere ongelijke behandeling tussen rechtens vergelijkbare gevallen ontstaat, namelijk de ongelijke behandeling van de belastingplichtigen die huurwoningen in vol eigendom hebben, zoals eiseres, ten opzichte van de belastingplichtigen die huurwoningen in mede-eigendom hebben. Dit leidt er volgens eiseres toe dat er een ongerechtvaardigd verschil in behandeling is ontstaan tussen twee groepen belastingplichtigen die vanuit de doelstelling van de verhuurderheffing met elkaar vergelijkbaar zijn. Volgens de wetgever dienen immers alle verhuurders van woningen in de gereguleerde sector aan de verhuurderheffing te worden onderworpen.

4.3.

4.4.

Zoals hiervoor onder 2.1 overwogen, gaat dit geschil over de vraag of het discriminatieverbod van artikel 26 IVBPR dan wel artikel 14 van het EVRM in verbinding met artikel 1 Eerste Protocol en artikel 1 Twaalfde Protocol bij dat verdrag geschonden is.

4.5.

De rechtbank stelt verder vast dat de discriminatie waar eiseres op wijst, is ontstaan nadat de Hoge Raad het onder 2.1. vermelde arrest heeft gewezen.

4.6.

Bij de toetsing aan de discriminatieverboden zoals hiervoor vermeld, dient te worden vooropgesteld dat niet iedere ongelijke behandeling van gelijke gevallen is verboden, maar alleen die welke als discriminatie moet worden beschouwd omdat een objectieve en redelijke rechtvaardiging voor de ongelijke behandeling ontbreekt. Aan de wetgever komt een ruime beoordelingsmarge toe en zolang geen onderscheid wordt gemaakt op basis van aangeboren kenmerken van een persoon, dient het oordeel van de wetgever te worden geëerbiedigd, tenzij dat van een redelijke grond is ontbloot².

4.7.

De rechtbank is van oordeel dat op basis van het doel van de wettelijke regeling (de Wet maatregelen woningmarkt 2014 II) moet worden beoordeeld of er sprake is van gelijke gevallen³. Het primaire doel van de verhuurderheffing is het realiseren van een budgettaire opbrengst⁴ door een heffing in te voeren voor verhuurders van woningen⁵. Gelet op dit doel is er naar het oordeel van de rechtbank inderdaad sprake van gelijke gevallen. Eigenaren die huurwoningen in volle eigendom hebben en eigenaren die huurwoningen in mede-eigendom hebben zijn voor de wet gelijk, omdat er in beide gevallen sprake is van verhuurders van woningen.

4.8.

De rechtbank stelt vervolgens vast dat de wetgeving zoals die gold in het jaar 2019, na het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad van 8 juni 2018, zo uitgelegd moest worden dat eigenaren die huurwoningen in volle eigendom hadden wél belastingplichtig waren voor de verhuurderheffing en eigenaren die huurwoningen in mede-eigendom hadden niet. Volle en mede-eigendom van huurwoningen zijn feitelijk (civiel-juridisch) niet dezelfde gevallen, maar rechtens (fiscaal-juridisch) zijn zij dat wel (4.7.). Van een gelijke behandeling van deze gelijke gevallen is, naar het oordeel van de rechtbank, in het heffingsjaar 2019 door het arrest van de Hoge Raad dus geen sprake. De ongelijke behandeling (van de eigenaren die de huurwoningen in volle eigendom hebben) vloeit immers niet rechtstreeks uit de Wet maatregelen woningmarkt 2014 II voort, maar is het gevolg van het onder 2.1. vermelde arrest, dat de heffing bij mede-eigenaren van huurwoningen effectief heeft uitgesloten.

4.9.

Aldus kan naar het oordeel van de rechtbank niet worden gezegd dat er sprake is van een (welbewuste) keuze van de wetgever om onderscheid te maken tussen verhuurders met huurwoningen in volle eigendom en verhuurders met huurwoningen in mede-eigendom, zodat ook niet geoordeeld kan worden dat de wetgever (al dan niet) binnen de hem toekomende ruime beoordelingsvrijheid is gebleven om de gelijke gevallen toch verschillend te behandelen. De ongelijke behandeling is niet rechtstreeks terug te voeren op de wettelijke bepaling over de belastingplicht zelf, maar op de omstandigheid dat een andere wettelijke bepaling discriminatoir is verklaard en daarom in feite onverbindend is geworden door het arrest van 8 juni 2018. De ongelijke behandeling waar eiser (op zichzelf terecht) op wijst, is louter het gevolg van die onverbindendheid.

4.10.

De rechtbank kan dus niet zeggen dat de wetgever te ver is gegaan bij het maken van onderscheid tussen volle eigenaren en mede-eigenaren, eenvoudigweg omdat de wetgever een dergelijk onderscheid helemaal niet heeft aangebracht. Wat de rechtbank wél kan beoordelen, is of de wetgever, gegeven de ontstane rechtsongelijkheid tussen volle eigenaren en mede-eigenaren na het arrest van 8 juni 2018, voldoende heeft gedaan om die ongelijkheid binnen een redelijke termijn weg te nemen. Deze beoordeling ligt in feite veeleer op het vlak van het eigendomsrecht van artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM.

4.11

De rechtbank stelt in dit kader vast dat de wetgever het hiervoor door de Hoge Raad geconstateerde rechtstekort, dat ziet op de willekeur die ontstaat tussen mede-eigenaren onderling (en veroorzaakt wordt doordat het wel en niet belasten afhankelijk is van de min of meer toevallige omstandigheid wie van de mede-eigenaren op grond van het gemeentelijk beleid de WOZ-beschikking krijgt toegestuurd), heeft gerepareerd door de onder 3.6. vermelde nieuwe wettelijke bepaling. Het wetsvoorstel ‘Reparatie verhuurderheffing bij gedeeld genot huurwoningen’⁶ is op 10 maart 2020 ingediend. Dit wetsvoorstel is op 14 juli 2020 aangenomen, en werkt terug tot 1 januari 2020.

4.12.

De vraag die de rechtbank vervolgens dient te beantwoorden is of de wetgever daarmee tijdig heeft voorzien in het rechtstekort, hetgeen eiseres betwist. Eiseres is van mening dat de verhuurderheffing weliswaar een tijdstipbelasting (3.3. en 3.4.) is waarvoor de toestandsdatum op 1 januari van een kalenderjaar bepalend is voor de hoogte van de belastingschuld, maar dat daarover pas in september van een kalenderjaar aangifte (3.5.) hoeft te worden gedaan. De wetgever heeft dus in wezen vanaf 8 juni 2018, de datum van het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad, tot 30 september 2019 de tijd gehad om de wet te repareren zodat deze over 2019 eerlijk geheven had kunnen worden.

4.13.

De rechtbank overweegt dat de verhuurderheffing naar zijn aard inderdaad een tijdstipbelasting is en dat deze op 1 januari van een kalenderjaar verschuldigd is (3.3. en 3.4.), zodat op dat moment de hoogte van de belastingschuld vast moet (kunnen) worden gesteld, ongeacht het moment waarop deze belastingschuld moet worden aangegeven en voldaan. De rechtbank is van oordeel dat van de wetgever niet verlangd kon worden dat hij het plotseling, door het onder 2.1. vermelde arrest, op 8 juni 2018 blootgelegde rechtstekort al vóór 1 januari 2019 zou hebben gerepareerd door middel van een wijziging van de formele wet. Een dergelijk rechtstekort mag enige tijd voortbestaan. Dit geldt te meer nu het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad niet ziet op deze situatie, maar op een al langer durende andere situatie van schending van het gelijkheidsbeginsel, en de Hoge Raad overweegt dat er diverse mogelijkheden zijn om de geconstateerde schending van het verbod van discriminatie op te heffen. Voor een dergelijke keuze mag de wetgever, naar het oordeel van de rechtbank, enige tijd nemen en door het onder 4.11. vermelde wetgevingstraject heeft hij daarmee niet (evident) onredelijk lang gewacht.

4.14.

Gelet op het voorgaande komt de rechtbank tot de conclusie dat ten gevolge van het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad weliswaar tijdelijk een onbedoeld rechtstekort is ontstaan, maar in de opheffing daarvan heeft de wetgever tijdig voorzien. Daarom is er volgens de rechtbank niet alleen geen sprake van schending van het gelijkheidsbeginsel, maar ook niet van schending van het eigendomsrecht. Het beroep van eiseres op dit punt slaagt niet.

5.1.

Eiseres is, naar de rechtbank begrijpt, van mening dat verweerder op de website van de Belastingdienst begunstigend beleid heeft gepubliceerd (1.3.). In dat beleid heeft verweerder een ruimere vrijstelling van de verhuurderheffing gegeven voor mede-eigenaren van huurwoningen dan de groep mede-eigenaren die in het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad worden genoemd. Eiseres noemt als voorbeeld huurwoningen die tot een onverdeelde boedel horen, waartoe meerdere erfgenamen zijn gerechtigd. Deze mede-eigenaren die niet zijn genoemd in het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad, worden onder verwijzing naar het begunstigend beleid door het vertrouwensbeginsel vrijgesteld van de verhuurderheffing en om die reden doet eiseres een beroep op het gelijkheidsbeginsel.

5.2.

Verweerder heeft op dit punt aangevoerd dat als gevolg van het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad er geen normale toepassing van de wet meer mogelijk was. De mededeling op de website van de Belastingdienst (1.3.) was een rechtstreeks gevolg van het arrest en daarom kan die niet worden aangemerkt als beleid, omdat die niet voortvloeide uit de invulling van enige beleidsruimte van de Belastingdienst.

5.3.

De rechtbank overweegt dat, daargelaten het antwoord op de vraag of de mededeling op de website van de Belastingdienst (1.3.) beleid is, verweerder met de door eiseres veronderstelde handelwijze dat bijvoorbeeld erfgenamen die mede-eigenaar zijn van een huurwoning geen verhuurderheffing verschuldigd zijn, zou afwijken van de wet en de uitleg daarvan in het onder 2.1. vermelde arrest van de Hoge Raad.

5.4.

Ervan uitgaande dat bijvoorbeeld eerder genoemde erfgenamen op grond van het veronderstelde beleid (1.3.) ten onrechte niet in de verhuurderheffing worden betrokken, kan dit er echter niet toe leiden dat ook eigenaren van huurwoningen in volle eigendom, zoals eiseres, buiten die heffing worden gehouden. Het veronderstelde, gevoerde beleid berust dan immers op een onjuiste rechtsopvatting ten aanzien van de verhuurheffing ten aanzien van een bepaalde groep belastingplichtigen, te weten de mede-eigenaren aan wie een WOZ-beschikking bekend is gemaakt. De rechtbank acht voorts aannemelijk dat – uitgaande van de Wet maatregelen woningmarkt 2014 II zoals die voor 2019 luidt – het beleid zonder die onjuiste rechtsopvatting achterwege zou zijn gebleven. Een ongelijkheid die wordt veroorzaakt door op een onjuiste rechtsopvatting berustend beleid kan niet leiden tot een geslaagd beroep op het gelijkheidsbeginsel door belastingplichtigen die niet tot de voormelde bepaalde groep behoren⁷. Het door eiseres onder verwijzing naar het begunstigend beleid gedane beroep op het gelijkheidsbeginsel faalt daarom.

7.1.

Eiseres heeft verzocht om een immateriële schadevergoeding. Uitgangspunt is dat aanspraak bestaat op immateriële schadevergoeding indien de redelijke termijn voor de behandeling in de bezwaar- en beroepsprocedure is overschreden. Die termijn bedraagt, behoudens bijzondere omstandigheden, voor de bezwaar- en beroepsprocedure tezamen twee jaar. Deze termijn vangt aan op het moment dat verweerder het bezwaarschrift ontvangt.

7.2.

De rechtbank is van oordeel dat vanwege het uitstel van het hoorgesprek (1.4. en 1.5.) vanwege de coranapandemie, waarmee eiseres heeft ingestemd, de bezwaarprocedure vertraging heeft opgelopen. Dit is naar het oordeel van de rechtbank een bijzondere situatie die een verlenging van de termijn met vier maanden rechtvaardigt, zodat – nu van overige omstandigheden die nopen tot verlenging van de redelijke termijn niet is gebleken – de redelijke termijn in dit geval eindigt na verloop van 28 maanden.

7.3.

Verweerder heeft op 7 oktober 2019 het bezwaarschrift ontvangen. Sindsdien zijn er (afgerond) 46 maanden verstreken. Uitgaande van dit tijdsverloop is de redelijke termijn voor geschilbeslechting van 28 maanden met (afgerond) 18 maanden overschreden. Dat leidt in beginsel tot een immateriële schadevergoeding van € 1.500 (3 maal een half jaar à € 500).

7.4.

De bezwaarfase heeft, uitgaande van de uitspraak op bezwaar van 30 juli 2021 en rekening houdend met de verlenging wegens bijzondere omstandigheden (zie 7.2.), bijna 12 maanden langer in beslag genomen dan de daarvoor redelijk te achten termijn van een half jaar. Van de aan eiseres toegekende schadevergoeding zal daarom € 1.000 ten laste van verweerder komen en € 500 ten laste van de Minister. Omdat het bedrag van de schadevergoeding minder dan € 5.000 beloopt, behoeft de Minister niet in de gelegenheid te worden gesteld hierop verweer te voeren⁸.

8.1.

De rechtbank ziet aanleiding tot toekenning aan eiseres van een vergoeding voor door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand in de beroepsprocedure op grond van de forfaitaire bedragen van het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb). Reden daarvoor is uitsluitend de aan eiseres toegekende immateriële schadevergoeding. Voor een vergoeding van de in bezwaar gemaakte proceskosten bestaat geen aanleiding.

8.2.

Hierbij merkt de rechtbank op dat eiseres wat betreft de onder het procesverloop en onder 1.2. vermelde verminderingen van de verhuurderheffing heeft afgezien van een vergoeding van proceskosten. Eiseres heeft op de zitting gezegd dat als verweerder in deze procedure inhoudelijk gelijk zou krijgen, zoals het geval is, zij geen verzoek doet om een vergoeding van de proceskosten en het griffierecht.

8.3.

Verder merkt de rechtbank op dat uitsluitend de toekenning van immateriële schadevergoeding geen aanleiding is voor toekenning van een proceskostenvergoeding in bezwaar⁹. Gelet daarop stelt de rechtbank de proceskostenvergoeding voor de beroepsfase op grond van het Bpb vast op € 837 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift, en 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 837 en een wegingsfactor 0,5)¹⁰.

8.2.

Ook het griffierecht van € 360 moet, gelet op de toekenning van een immateriële schadevergoeding, aan eiseres worden vergoed.

8.3.

Nu zowel verweerder als de Minister worden veroordeeld tot het betalen van een deel van de immateriële schadevergoeding moeten het griffierecht en de proceskostenvergoeding door ieder voor de helft worden vergoed¹¹. Dit betekent dat verweerder en de Minister aan proceskostenvergoeding elk € 418,50 verschuldigd zijn. Aan griffierecht zijn verweerder en de Minister elk € 180 verschuldigd.