Rechtbank Zeeland-West-Brabant, 30-05-2022, ECLI:NL:RBZWB:2022:2874, BRE-19_83_ev

De inspecteur heeft in zijn reactie naar aanleiding van de HR-beslissing het volgende standpunt ingenomen voor de gevallen waarin rente is vergoed vanwege een teruggaaf van bpm die volgt uit een uitspraak op bezwaar. Volgens de inspecteur is ten onrechte op het bezwaar beslist, omdat het bezwaar als (onderdeel van een) beroep had moeten worden doorgezonden naar de rechtbank. De inspecteur verwijst daartoe naar rov. 5.3.2 van de HR-beslissing.

De rechtbank is het niet eens met de inspecteur. De inspecteur leest rov. 5.3.2 te ruim. Wat in die rechtsoverweging is vermeld ziet specifiek op de situatie waarin “de inspecteur bij uitspraak op bezwaar tegen een op aangifte voldaan bedrag aan belasting een rentebeschikking geeft” (onderstreping Rb). Naar de rechtbank begrijpt gaat het (dus) om de situatie waarin in hetzelfde document waarin de uitspraak op bezwaar is opgenomen tevens een rentebeschikking wordt gegeven. Steun voor deze lezing is ook te vinden in de analogie-argumentatie van de Hoge Raad, in diezelfde rov. 5.3.2, op basis van artikel 24a, lid 3, AWR. In dat artikellid wordt verwezen naar artikel 30j, tweede lid, eerste volzin, AWR. Die volzin luidt als volgt: “Het bedrag van de belastingrente wordt op het aanslagbiljet of op het afschrift van de uitspraak of bij de bekendmaking afzonderlijk vermeld.” Artikel 24a, lid 3, AWR verwijst niet naar de tweede volzin van artikel 30j, tweede lid, AWR, die als volgt luidt “Ingeval de eerste volzin geen toepassing vindt, blijkt het bedrag van de belastingrente uit het afschrift van de beschikking.”

Uit het dossier blijkt dat in de door de inspecteur bedoelde gevallen waarin rente is vergoed vanwege een teruggaaf van bpm die volgt uit een uitspraak op bezwaar, de inspecteur in de brieven met de uitspraak op bezwaar niet tevens een rentebeschikking heeft gegeven. Pas bij de kennisgeving teruggaaf is het concrete bedrag aan te vergoeden rente vermeld en is daarmee de rentebeschikking gegeven. De inspecteur heeft dit een en ander ook bevestigd op de laatste zitting. Gelet op wat hiervoor is overwogen, valt zo’n situatie dus niet onder de reikwijdte rov. 5.3.2.

De inspecteur heeft in zijn reactie voor enige zaken het standpunt ingenomen dat het bezwaar niet-ontvankelijk is omdat de rentevergoeding is geschied naar aanleiding van een uitspraak van de rechtbank daartoe waarin ook is beslist hoe de rentevergoeding berekend moet worden. Volgens de inspecteur is in zo’n geval de rentevergoeding door de inspecteur geen beschikking.

De rechtbank is het niet eens met de inspecteur. De opvatting van de inspecteur komt in de kern overeen met de voorlopige rechtsopvatting die de rechtbank in rechtsoverwegingen 3.11-3.12 van de Rb-beslissing had uiteengezet. Uit de HR-beslissing, rov. 5.1.3 volgt echter dat deze rechtsopvatting onjuist is in de gevallen – zoals in de door de inspecteur bedoelde zaken aan de orde – waarin de desbetreffende uitspraak van de rechter betrekking had op een procedure over de voldoening van bpm op aangifte en niet (ook) op een genomen rentebeschikking. In het geval van zo’n procedure mag de rechter niet beslissen over de hoogte van de belastingrente (rov. 5.1.3, tweede volzin). Dat neemt niet weg dat indien de rechter dat toch heeft gedaan en de uitspraak onherroepelijk is komen vast te staan, de inspecteur daaraan uitvoering moet geven door een rentebeschikking te nemen (rov. 5.1.3, derde tot en met vijfde volzin). Tegen die rentebeschikking staat bezwaar open (rov. 5.1.3, slotzin).

Bezwaarfase: weigering voormalig gemachtigde

Verder heeft de inspecteur in zijn reactie een relatief uitgebreide beschouwing over de bewijslast gegeven, aangevoerd dat de Hoge Raad meent dat het systeem van belastingrente in principe ‘EU-proof’ is, en betoogd dat belanghebbende moet aantonen dat de regeling van belastingrente in zijn geval niet voldoet. De rechtbank begrijpt dit een en ander niet goed in het kader van de onderhavige zaken.

De Hoge Raad heeft immers overwogen dat het voor het vergoeden van belastingrente te hanteren rentepercentage aan het doeltreffendheidsbeginsel voldoet indien dat percentage gelijk is aan of hoger is dan het percentage van de, op de website van De Nederlandsche Bank (DNB-website) gepubliceerde gegevens betreffende, bancaire rente op consumptief krediet en overige leningen aan huishoudens (DNB-rentepercentage).¹⁴ In zoverre is de Hoge Raad dus teruggekomen op een eerder arrest.¹⁵ Er kan bovendien niet in het algemeen worden gezegd dat het AWR-belastingrentepercentage in beginsel in overeenstemming is met het Unierecht. Of het doeltreffendheidsbeginsel wordt geëerbiedigd, hangt immers af van de vergelijking van dat percentage met het DNB-rentepercentage. Dat is als zodanig overigens ook geen kwestie van bewijslast, maar een kwestie van opzoeken op de DNB-website. Aangezien de Hoge Raad heeft bepaald dat vergeleken moet worden met het DNB-rentepercentage dat gold aan het begin van de maand van de maand waarin de desbetreffende belasting is betaald, leert kennisname van de gegevens op de DNB-website direct dat voor onderhavige zaken – waarbij het gaat om betalingen in de periode 2011-2012 – het AWR-rentepercentage niet voldoet aan de maatstaf van de Hoge Raad. Het DNB-percentage ligt in die periode immers structureel hoger (rond 5%) dan het AWR-rentepercentage in de periode 2011-2018 dat hoogstens 4% is in die periode.

Schadevergoeding

Als uitgangspunt geldt een redelijke termijn van twee jaar. Voor de bezwaarfase is geen aanleiding voor verlenging van de redelijke termijn. Het niet-reageren op de brieven in verband met het horen is in dit geval onvoldoende. In de beroepsfase zijn wel een aantal procedurele gebeurtenissen geweest, die aanleiding zijn om de redelijke termijn te verlengen.

De onderhavige zaken hebben in beroep een gelijk procedureverloop gehad tot en met de zitting van 29 oktober 2020 als de zaak die aan de orde was in een uitspraak van 26 november 2020.¹⁸ In die uitspraak is het volgende overwogen:

“- Het eerste wrakingsverzoek leidt niet tot verlenging, ook omdat dat verzoek als zodanig niet heeft geleid tot uitstel van de zitting.

- De aanvankelijk ingeplande zitting op 5 februari 2020 moest worden uitgesteld. Als uitgangspunt leidt een eerste uitstel niet tot verlenging van de termijn. In dit geval had de zitting echter gewoon kunnen plaatsvinden ware het niet dat het taalgebruik van de gemachtigde in de kort voor de zitting toegezonden pleitnota zodanig was dat er aanleiding was om de gemachtigde te weigeren, waardoor de zitting moest worden uitgesteld om belanghebbende in de gelegenheid te stellen een nieuwe gemachtigde te vinden. Anders gezegd: het uitstel was toerekenbaar aan de gemachtigde en daarmee aan belanghebbende. Dit is daarom wel een bijzondere omstandigheid die aanleiding geeft tot verlenging van de redelijke termijn.

- De zitting zou vervolgens op 20 mei 2020 plaatsvinden, maar kon in verband met de maatregelen rondom het Corona-virus geen doorgang vinden. Deze omstandigheid komt niet voor rekening van belanghebbende en verlengt de redelijke termijn daarom niet.

- Het tweede wrakingsverzoek op de eerste zitting heeft ertoe geleid dat een tweede zitting nodig was. Dit is wel een bijzondere omstandigheid die voor rekening van belanghebbende komt, in aanmerking genomen dat het om een tweede wraking ging en dat de wrakingskamer heeft beslist dat belanghebbende misbruik heeft gemaakt van zijn recht om de rechter te wraken.

De voornoemde bijzondere omstandigheden brengen niet zonder meer mee dat de redelijke termijn moet worden verlengd met de gehele periode tussen de datum van de desbetreffende zitting die niet kon worden gehouden dan wel afgerond, en de desbetreffende nieuwe (geplande) zittingsdatum. Een deel van die periode heeft er immers mee te maken dat het om organisatorische redenen bij de rechtbank niet eerder lukte om een nieuwe zitting in te plannen. Alles bij elkaar genomen is er aanleiding om de redelijke termijn met zes maanden te verlengen.”

Deze overwegingen gelden ook hier, met dien verstande dat uit in de tussentijd gewezen jurisprudentie inmiddels volgt dat uitstel van een zitting wegens de maatregelen rondom het Corona-virus wel een reden is om de redelijke termijn te verlengen.¹⁹ Dit betekent dat de verlenging nog één maand extra is, aangezien de uitgestelde zitting één maand later alsnog heeft plaatsgevonden.

Voor de periode na 29 oktober 2020 geldt daarnaast nog een extra verlenging van de redelijke termijn met één maand. De procedure (met name het sluiten van het onderzoek) is namelijk vertraagd met ruim een maand doordat de gemachtigde – anders dan de inspecteur – meldde wel een nadere zitting te willen en zich vervolgens enige dagen voor de zitting afmeldde. Daarbij is van belang dat een reden werd opgegeven, op grond waarvan niet duidelijk is waarom eerder dan wel om een zitting was verzocht.

De redelijke termijn bedraagt dus twee jaar en acht maanden.

Uit het voorgaande volgt dat de redelijke termijn is overschreden met veertien maanden. Belanghebbende heeft dan recht op een VIS van € 1.500. Voor zover belanghebbende stelt dat het Unierecht noopt tot een hogere vergoeding, is dat onjuist dan wel niet aannemelijk gemaakt. Er is op dit punt geen sprake van Unierechtelijke harmonisatie, zodat de Unierechtelijke toets beperkt blijft tot de beoordeling of het juridisch kader van de Hoge Raad en de toepassing daarvan in dit geval voldoen aan het gelijkwaardigheids- en doeltreffendheidsbeginsel. Dat eerste is zonder meer het geval (het toetsingskader voor VIS bij internrechtelijke geschillen is hetzelfde); het tweede als uitgangspunt ook en er zijn geen concrete feiten waaruit kan volgen dat dit in dit specifieke geval anders is.

In aanmerking genomen dat de laatste uitspraak op bezwaar is gedaan op 12 december 2018, is de aan de bezwaarfase toerekenbare overschrijding van de redelijke termijn (16 min 6 is) 10 maanden. Dit betekent dat 10/14 deel van de VIS, dus € 1.071, voor rekening van de inspecteur komt en de rest (dus € 429) voor rekening van de Minister. De Minister is daarom in zoverre mede aangemerkt als partij in dit geding.

Wat betreft de beroepsfase ziet de rechtbank aanleiding om de voormelde uitspraak van het gerechtshof niet toe te passen en de kosten vast te stellen op basis van het forfaitaire systeem. Daarbij is in aanmerking genomen dat de procedure in beroep een afwijkend verloop heeft gehad doordat de rechtbank prejudiciële vragen heeft voorgelegd aan de Hoge Raad. De kosten worden vastgesteld op € 4.554, gebaseerd op het volgende:

- wat betreft het proces bij de rechtbank: 1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen op de zitting van 29 oktober 2020;

- wat betreft de prejudiciële procedure bij de Hoge Raad: 1 punt voor de schriftelijke opmerkingen naar aanleiding van de voorgelegde prejudiciële vragen en 1 punt voor de schriftelijke reactie op de conclusie van de advocaat-generaal;

- een waarde per punt van € 759, een wegingsfactor 1 en factor 1,5 wegens samenhang.

Daarbij is het volgende in aanmerking genomen.

Er is naar het oordeel van de rechtbank, gelet op de aangevoerde beroepsgronden en de gezamenlijke behandeling, sprake van samenhangende zaken.

Er wordt geen procespunt toegekend voor het verschijnen op de zitting van 24 juni 2020 naast het punt voor het verschijnen op de zitting van 29 oktober 2020. Zoals uit het proces-verbaal van die zitting blijkt heeft de gemachtigde vrijwel direct een wrakingsverzoek gedaan. De wrakingskamer heeft dat wrakingsverzoek afgewezen en bepaald dat een volgend wrakingsverzoek niet in behandeling wordt genomen. Daarbij heeft de wrakingskamer overwogen dat “door het doen van wrakingsverzoeken op de wijze waarop dat is gedaan, de verzoeker (…) misbruik [heeft] gemaakt van het recht om de rechter te wraken.” Onder deze omstandigheden acht de rechtbank het gepast – zo nodig met toepassing van artikel 2, lid 3, van het Besluit – geen procespunt toe te kennen voor het verschijnen op de genoemde zitting. Dat een sanctie gepast is, vindt ook steun in een uitspraak van Gerechtshof ’s-Hertogenbosch betreffende een andere zaak met een op dit punt identiek procesverloop (ook dezelfde gemachtigde en dezelfde zittingsdag). Het gerechtshof heeft daarin geoordeeld dat de wijze waarop gebruik is gemaakt van het recht om te wraken, onredelijk gebruik van procesrecht behelst dat aanleiding vormt om die belanghebbende te veroordelen in een deel van de proceskosten van de inspecteur.²¹

Bij het procesverloop na beantwoording van de prejudiciële vragen heeft geen proceshandeling plaatsgevonden die voor vergoeding in aanmerking komt op grond van het Besluit. De e-mail van 18 maart 2022 betreft geen reactie op de HR-beslissing maar een reactie op de schriftelijke reactie van de inspecteur op de HR-beslissing, bovendien zonder dat belanghebbende daartoe was uitgenodigd.