NTFR 2012/1202 - Draaien

De fracties van VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie hebben onlangs overeenstemming bereikt over de manier waarop de overheidsfinanciën op orde worden gebracht. Onderdeel van dat pakket – zoals dat mij via de pers heeft bereikt – is het vervallen van de voorgenomen maatregel om het griffierecht te verhogen. Hoewel ik dit voornemen toejuich, zal de Rechtspraak zich voelen als een kalkoen die na Kerst tot de ontdekking komt dat hij de feestdagen heeft overleefd. De blijdschap van het in leven zijn zal snel plaatsmaken voor de ontnuchterende constatering dat er in feite niets veranderd is – ook niet ten positieve – en dat hij in feite blij is met een dode mus. Dat en de wetenschap dat de volgende Kerst nooit ver weg is.

Wat voor een opinie in een fiscaal blad verder opvalt zijn de maatregelen in verband met de hypotheekrenteaftrek. De politiek vindt de aflossingsvrije hypotheek onwenselijk. Voor zover ik de plannen heb begrepen, bestaat voor nieuwe gevallen slechts nog recht op aftrek van betaalde hypotheekrente indien lineair of via een annuïteit wordt afgelost. Dit zal ongetwijfeld een hoogst noodzakelijke en fantastisch vindingrijke oplossing zijn voor het probleem van de hypotheekrenteaftrek in Nederland. Desalniettemin een paar kleine kanttekeningen voor de betrokken dame en heren politici. In 1999 schreef ik dat door de invoering van de kapitaalverzekering eigen woning de spaarhypotheek gepromoveerd was tot de fiscale norm. Voor zover met (hypothecair) geleend geld een kapitaalverzekering financieren fiscaal trapezewerk (fraus legis) opleverde, is vanaf 2001 de uitnodiging om mee te doen aan het circus verzonden door de wetgever. Ik schreef verder dat het feit dat de vrijstelling nooit hoger is dan de eigenwoningschuld die nog openstaat¹– een maatregel die moet tegengaan dat meer wordt gespaard dan noodzakelijk is voor de hypotheekschuld – paradoxaal genoeg ook effectief voorkomt dat een belastingplichtige zijn schuld zal aflossen. Immers, aflossen is welhaast prohibitief, aangezien – anders dan in het oude stelsel – niet alleen de aftrek van rente verloren gaat, maar nu ook de vrijstelling evenredig kleiner wordt. En ik was beslist niet de enige die dit opmerkelijk vond. Het kan derhalve geen verwondering wekken dat de aflossingsvrije hypotheek vanaf 2001 de regel is. Wat wel verwondering kan wekken is het feit dat – nog voordat de eerste kapitaalverzekering eigen woning op 15 september 2014 regulier tot uitkering kan komen – de politiek 180 graden is gedraaid. Nee, niet aflossingsvrij lenen en fiscaal gefaciliteerd sparen en daarmee na uiterlijk 30 jaar aflossen! Hoe kom je daar nu bij? Je moet je hypotheek via een annuïteit aflossen! Eenieder zou deze opmerkelijke draai licht beschaamd toelichten, maar zo niet politiek Den Haag. Politiek Den Haag, in ieder geval in de vorm van de VVD en D66. Zij steunen de thans voorgestelde maatregelen en zij waren ook politiek verantwoordelijk voor de invoering van de Wet IB 2001. De PvdA was dat ook zeer nadrukkelijk in de vorm van Willem Vermeend, de belichaming van politiek opportunisme waaraan we zoveel fiscaal moois te danken hebben. De PvdA doet niet mee met het ‘fractieakkoord’. Hoewel mij onduidelijk is waarom niet denk ik niet dat het te maken heeft met het feit dat de voorgestelde maatregelen een draaikontgehalte hebben waar Koot en Bie trots op zouden zijn. Het CDA zat in 1999 weliswaar niet in het Paarse kabinet, maar deze partij zou ik graag herinneren aan het enige breekpunt dat hun toenmalig politiek leider tijdens de laatste verkiezingscampagne formuleerde. De levensduur van een CDA-breekpunt is blijkbaar niet veel langer dan die van een politiek CDA-leider na een verloren verkiezing. Mark Rutte had dergelijke ‘stoere taal’ niet nodig; de kiezer wist wel wat hij aan hem had. Voor zover dat na het geflirt met de SGP nog niet duidelijk was, weet de kiezer dat nu inderdaad.

Voor zover het bovenstaande niet leidt tot enige introspectie bij de betrokkenen, nog het volgende. In 1999 was sprake van hoogconjunctuur. Minister Zalm had een begrotingsoverschot. De huizenmarkt was booming. Banken gingen leningen en risico’s aan die uiteindelijk (via de Verenigde Staten) zouden leiden tot de meltdown van de financiële sector in 2008. Zou dat niet een mooi moment zijn geweest voor maatregelen zoals die thans zijn voorgesteld? En, in verband met een goede timing, tot slot het volgende. De btw is voor de schatkist blijkbaar een gemakkelijke knop om aan te draaien. Je zet de thermostaat een paar graden warmer, van 19 naar 21, en de miljarden stromen binnen. Vergeet niet, als economisch het zonnetje weer gaat schijnen, de thermostaat weer naar beneden te draaien.