NTFR 2017/386 - Financiën grijpt naar paardenmiddel van naming en shaming
NTFR 2017/386 - Financiën grijpt naar paardenmiddel van naming en shaming
In tijden dat je zelf onder vuur ligt is het altijd prettig de aandacht te kunnen verleggen naar een gemeenschappelijke vijand. De Belastingdienst beleeft op dit moment geen gemakkelijke tijden, staatssecretaris Wiebes van Financiën in het bijzonder. Mede met het oog op de aankomende verkiezingen verkeert hij in een weinig benijdenswaardige positie. Zijn informele manier van werken breekt hem intern kennelijk op, om met de woorden van de staatssecretaris zelf te spreken. Gelukkig voor de uitstraling is er die gemeenschappelijke vijand waarbij de staatssecretaris zich ook van zijn ferme en formele kant kan laten zien: de belastingontduiker. Dat is altijd raak. De adviseur moet het daarbij nu ook nadrukkelijk gaan ontgelden.
De brief van de staatssecretaris
Op 17 januari 2017 heeft Wiebes een brief aan de Tweede Kamer gestuurd waarin hij in zijn strijd tegen belastingontduiking een aantal ingrijpende maatregelen voorstelt. Het gaat om maatregelen in zowel internationaal als om nationaal verband. Nationaal betreft het onder meer voorstellen op het gebied van de invordering, het afschaffen van de inkeerregeling, een inperking van het verschoningsrecht voor advocaten en het openbaar maken van boetes voor belastingadviseurs. Het laatste onderdeel is onderwerp van deze opinie.
Openbaarmaking boetes revolutie in het fiscale
Geheimhouding is al sinds jaar en dag een van de kernwaarden van ons fiscale stelsel. In het bijzonder via art. 67 AWR. De Belastingdienst kan en mag zich nimmer uitlaten over dossiers van individuele adviseurs. Het ministerie van Financiën wil dat doorbreken voor vergrijpboetes die aan adviseurs worden opgelegd. Het doorbreken van de geheimhouding in het fiscale mag beslist een revolutie genoemd worden. Toch komt het niet uit de lucht vallen. Het voorstel lijkt te passen binnen een maatschappelijke trend waarbij justitiabelen die punitief handelen verantwoording hebben af te leggen aan de maatschappij. Het openbaar maken van – alleen al – het boetebesluit met naam en toenaam hoort daarbij. Het heeft op ander gebieden binnen het bestuursrecht al intrede gedaan, zoals binnen de Wet op het financieel toezicht. Een justitiabele die publiekelijk al wordt veroordeeld voordat de rechter eraan te pas is gekomen. Een ongewenste ontwikkeling vind ik. Misschien past het in deze tijd van ‘judgement by Twitter’. Ik kan er niet aan wennen, integendeel.
Het is de staatssecretaris menens
Wiebes onderkent dat zijn voorgestelde maatregel een ingrijpend middel is. Dat lijkt mij een understatement. Toch wil Financiën ditmaal doorzetten, zo lijkt het. Financiën heeft twee grote accountantskantoren al eens eerder laten weten dat zij mogelijk aansprakelijk gehouden worden wegens onrechtmatige daad in de btw-constructies voor superjachten. Kennelijk is dat niet haalbaar gebleken. De Panama Papers worden nu aangegrepen om naar een ander middel te grijpen. Politici springen zelden op de bres voor de bescherming van de rechten van belastingplichtigen, laat staan belastingontduikers. Daarmee scoor je niet. Dat maakt de baan vrij voor maatregelen als deze. Financiën heeft het tij mee en dat maakt dat de plannen hoe dan ook serieus genomen moeten worden.
Hoe ernstig is de situatie?
Wat in mijn ogen ontbreekt is de publicatie van een analyse van de resultaten van de Panama Papers. Wat is de impact voor de Nederlandse heffing, wie zijn erbij betrokken en wat zijn de huidige mogelijkheden om de Nederlandse belangen van de Staat veilig te stellen? Gaat het om een enkele rotte appel of hebben we een mand vol? De Belastingdienst of de overheid in het algemeen beschikt met en naast het bestuursrecht al over een fors arsenaal aan wapens. Naast de in fiscalibus reeds bestaande deelnemingsboetes kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het tuchtrecht en het beroepsverbod. Is dat niet afdoende voor die mogelijk enkele gevallen of is (het initiëren van) zo’n procedure te veel gedoe? Een aantal van deze procedures is nota bene al openbaar, dus via die weg kan hetzelfde resultaat bereikt worden. Zonder een nadere onderbouwing drijft het voorstel vooralsnog op sentimenten. Dat lijkt mij een slechte raadgever. Vooral omdat de maatregelen ook de rechtsbescherming van belastingplichtigen raken die geen belasting ontduiken of in ieder geval niet die intentie hebben.