Gerechtshof Amsterdam, 31-05-2012, BX0226, 10-00016 t-m 10-00019

uitspraak van de eerste meervoudige belastingkamer

op het hoger beroep van

en

de inspecteur van de Belastingdienst/Utrecht-Gooi, kantoor Utrecht, de inspecteur,

tegen de uitspraak in de zaak met kenmerk AWB 09/1750, 09/1751, 09/1752 en 09/1753 van de rechtbank Haarlem (hierna: de rechtbank) in het geding tussen

belanghebbenden

en

de inspecteur.

1. Ontstaan en loop van het geding

1.1. De inspecteur heeft aan [X], hierna [X], met dagtekening 19 december 2006 voor het jaar 2001 een navorderingsaanslag inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen opgelegd, hierna IB/PVV, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 8.523 negatief en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 83.292.

1.2. De inspecteur heeft aan [X] met dagtekening 15 november 2007 voor het jaar 2002 een navorderingsaanslag IB/PVV opgelegd, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van € 4.573 negatief en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 77.936.

1.3. Voor het jaar 2003 heeft de inspecteur [X] een aanslag IB/PVV opgelegd, met dagtekening 19 december 2006, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van nihil en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 71.214.

1.4. De inspecteur heeft aan [X] met dagtekening 9 november 2007 voor het jaar 2004 een aanslag IB/PVV opgelegd, berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van nihil en uit sparen en beleggen van € 34.435.

1.5 [X] is op 27 juli 2007 overleden. Het geding is voortgezet door haar erfgenamen.

1.6. Naar aanleiding van de tegen de hiervoor genoemde (navorderings)aanslagen ingediende bezwaarschriften heeft op 20 november 2008 een hoorgesprek plaatsgevonden. Bij uitspraken op bezwaar van 19 maart 2009 heeft de inspecteur de (navorderings)aanslagen gehandhaafd.

1.7. Bij uitspraak van 17 december 2009 heeft de rechtbank de door belanghebbenden ingestelde beroepen ongegrond verklaard.

1.8. Het tegen deze uitspraak door belanghebbenden ingestelde hoger beroep is bij het Hof ingekomen op 8 januari 2010, aangevuld bij brief van 29 maart 2010. De inspecteur heeft een verweerschrift ingediend.

1.9. Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 16 februari 2012. Van het verhandelde ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt dat met deze uitspraak wordt meegezonden.

2. Feiten

2.1 Het Hof vindt aanleiding de feiten als volgt vast te stellen.

2.2. [X] is geboren op 13 december 1921 en zij is overleden op 27 juli 2007. [X] is twee maal gehuwd geweest. Zij had uit haar eerste huwelijk één dochter, [A] (hierna ook: de dochter), geboren op 25 juni 1956. De dochter heeft een psychiatrische aandoening en haar vermogen is onder bewind gesteld.

2.3. [X] woonde van 2 januari 1987 tot 15 augustus 2002 in België.

2.5. Bij overeenkomst van 10 december 1999 zijn de oprichtersbevoegdheden door [K] B.V. overgedragen aan [X].

2.6. Tussen 1 januari 2000 en 15 augustus 2000 heeft [X] een vermogen van € 1.363.414, bestaande uit in privé gehouden termijnbeleggingen bij de KBC Bank te Essen (België) in de SPF ingebracht.

2.9. Op 11 april 2005 is de SPF ontbonden.

2.10. [X] heeft na haar verhuizing vanuit België naar Nederland regelmatig contact gehad met [Y]. Hij regelde huishoudelijke en administratieve zaken voor haar. In de loop van 2002 ontdekte de gemachtigde dat van de bankrekening van [X] grote bedragen werden opgenomen. Politie en Officier van Justitie zijn ingeschakeld om de invloed van [Y] op [X] en haar dochter te onderzoeken en om te voorkomen dat zij slachtoffers werden van oplichting. In maart 2006 is [X] onder bewind gesteld en werd bekend dat zij haar testament had gewijzigd waardoor [Y] (mede) tot erfgenaam was benoemd. Dit testament is onder begeleiding van haar bewindvoerder herroepen en er is een nieuw testament opgesteld.

2.11. Uit de nalatenschap van [X] zijn onder meer schulden aan de bank en aan [Y] afgelost. Na afwikkeling van haar nalatenschap resteerde een negatief bedrag.

3. Geschil in hoger beroep

3.1. In geschil is het antwoord op de vraag of het vermogen van de SPF in de jaren 2001 tot en met 2004 bij [X] belast is op grond van artikel 5.3 Wet IB 2001.

3.2. De inspecteur stelt primair dat [X] over het vermogen van de SPF kon beschikken als ware het haar eigen vermogen. Subsidiair stelt de inspecteur dat zij een vermogensrecht had ten aanzien van het in de SPF ingebrachte vermogen als bedoeld in artikel 5.3, eerste lid, onder f Wet IB 2001.

3.3. Voor de overige standpunten van partijen wordt verwezen naar de stukken van het geding en het proces-verbaal van de zitting in hoger beroep.

4. Het oordeel van de rechtbank

De rechtbank heeft het beroep van belanghebbende in haar uitspraak ongegrond verklaard. Belanghebbenden zijn in de hierna opgenomen overwegingen aangeduid als ‘ eisers’ en de inspecteur als ‘verweerder’.

4.4. Uit de hiervoor genoemde feiten en omstandigheden leidt de rechtbank af dat [X] ook na inbreng van het vermogen in SPF tot aan het moment van de schenking aan haar dochter, kon beschikken – en ook heeft beschikt – over het vermogen van SPF . Verweerder heeft het vermogen van SPF dan ook terecht betrokken in de rendementsgrondslag van box 3. Nu de rechtbank het primaire standpunt van verweerder volgt komt de rechtbank niet meer toe aan behandeling van het subsidiaire standpunt van verweerder. Nu het subsidiaire standpunt van eisers zich uitsluitend richt tegen het subsidiaire standpunt van verweerder, behoeft dat evenmin bespreking.”

5. Beoordeling van het geschil in hoger beroep

5.1. De inspecteur stelt, samengevat weergegeven, dat [X] kon blijven beschikken over het vermogen van de SPF omdat het bestuur van deze SPF de instructies van [X] zonder meer uitvoerde, zoals bleek uit de schenking van de SPF aan de dochter van [X] op 22 november 2004. Verder kent de SPF geen uitkeringsverbod en zijn de oprichtersbevoegdheden direct na de oprichting van de SPF aan [X] overgedragen waardoor zij het bestuur van de SPF kon benoemen en ontslaan. Ook kon de SPF op verzoek van [X] worden ontbonden.

5.2. Het hof overweegt ten aanzien van deze stelling als volgt. Uit hetgeen in 2.4 en 2.5 van de feiten is vermeld, volgt dat [X] met ingang van 10 september 1999 de oprichtersbevoegdheden heeft gekregen waardoor zij, overeenkomstig artikel 8 van de akte van oprichting van de SPF, schriftelijk wensen kenbaar kon maken aan het bestuur. Uit het tweede lid van artikel 8 van de akte van oprichting volgt dat deze schriftelijke wensen op geen enkele manier bindend zijn en dat uitvoering daarvan niet door de Oprichter of enig ander persoon juridisch kan worden afgedwongen. [X] heeft in de in 2.7 bedoelde brief aan het bestuur verzocht om rekening te houden met haar testament, op grond waarvan haar dochter enig en algeheel erfgenaam van haar nalatenschap zou zijn. Uit de manier waarop de SPF juridisch is vormgegeven kan naar het oordeel van het Hof niet worden afgeleid dat [X] de beschikkingmacht over het vermogen heeft behouden.

5.3. Niet gebleken is dat [X] het bestuur opdracht kon geven om vermogen van de SPF over te maken naar zichzelf of naar anderen. Zij kon op grond van haar oprichtersbevoegdheden haar wensen neerleggen bij het bestuur, maar het Hof heeft geen aanleiding om te veronderstellen dat zij het bestuur van de SPF kon verplichten hieraan mee te werken. Dat [X] de bevoegdheid had om een of meer bestuursleden van de SPF te ontslaan en vervolgens een haar welgevallig bestuur te benoemen, doet hier niet aan af. Ook een nieuw bestuur zou immers een besluit over een uitkering moeten nemen.

5.4. Het Hof acht van belang dat [X] vanaf 2001/2002 onder invloed van een derde stond die op haar geld uit was. Vaststaat dat [Y] grote bedragen van het vermogen van [X] voor eigen consumptieve doeleinden heeft gebruikt. Dit heeft tot gevolg gehad dat de nalatenschap van [X] na aflossing van (onder meer) een schuld aan [Y] na afwikkeling resulteerde in een negatief bedrag. [Y] was, zo heeft de gemachtigde gesteld en dit is door de inspecteur niet weersproken, op de hoogte van het bestaan van de SPF. Het Hof acht waarschijnlijk dat [X], zo zij over het vermogen van de SPF had kunnen beschikken, dit op instigatie van [Y] ook zou hebben gedaan. Op basis van verklaringen ter zitting in hoger beroep, is aannemelijk dat ook [X] zelf in de overtuiging leefde dat zij niet kon beschikken over het vermogen van de SPF.

5.5. Het Hof ziet evenmin aanleiding om op basis van de schenking van 22 november 2004 ter oordelen dat [X] feitelijk de beschikkingsmacht heeft behouden over het vermogen in de SPF. Het verzoek om een uitkering te doen aan de dochter ligt in de lijn met de doelstelling van de SPF, namelijk de wens om de dochter financieel verzorgd achter te laten. Dat de uitkering uit de SPF niet heeft plaatsgevonden na het overlijden van [X] maar op een eerder moment, duidt er slechts op dat het bestuur aanleiding heeft gezien om met het oog op de belangen van de dochter, over te gaan tot een (gecertificeerde) schenking. Ook in het feit dat de SPF in 2005 is ontbonden, ziet het Hof geen aanleiding om te oordelen dat [X] de beschikkingsmacht heeft behouden over het vermogen.

5.6. Gelet op het voorgaande is het Hof van oordeel dat [X] niet over het vermogen van de SPF kon beschikken als ware het haar eigen vermogen.

5.7. De inspecteur stelt subsidiair dat het vermogen van de SPF bij [X] kan worden belast op grond van artikel 5.3, tweede lid, onder f, Wet Inkomstenbelasting 2001.

5.8. Voor het antwoord op de vraag of [X] in de jaren 2001 tot en met 2004 een vermogensrecht had ten aanzien van het in de SPF ingebrachte vermogen, moet worden beoordeeld of zij op enig moment een juridisch of feitelijk afdwingbaar recht had op grond waarvan aan haar vermogen uit de SPF werd uitgekeerd. Op de inspecteur rust de last te bewijzen dat [X] een dergelijk juridisch of feitelijk afdwingbaar recht had.

5.9. Noch uit de akte van oprichting, noch uit de bevoegdheden die [X] had, kan naar het oordeel van het Hof worden afgeleid dat zij een juridisch afdwingbaar recht had op grond waarvan zij kon bewerkstelligen dat aan haar uitkeringen uit het vermogen van de SPF zouden worden gedaan. Weliswaar kwamen aan haar de oprichtersbevoegdheden toe, maar deze bevoegdheden kunnen niet op één lijn gesteld worden met de bevoegdheid van het bestuur om een beslissing te nemen over een uitkering. Ook voor het aannemelijk achten van een feitelijk afdwingbaar recht heeft de inspecteur niet aan de op hem rustende bewijslast voldaan. [X] heeft geen verzoek gedaan aan de SPF om aan haar geld over te laten maken. Ook in de gedragingen van [X] ziet het Hof geen aanleiding voor het oordeel dat zij feitelijk een afdwingbaar recht had.

5.10 Dat, zoals door de inspecteur is gesteld, ook met andere minder kostbare en ingewikkelde structuren het mogelijk was geweest om het vermogen zonder schenkings- of successierechten aan de dochter van [X] over te dragen, is voor de beoordeling van het onderhavige geschil niet doorslaggevend.

6. Kosten

Nu het beroep gegrond is, ziet het Hof aanleiding de inspecteur te veroordelen in de kosten die belanghebbenden in verband met de behandeling van het beroep en van het hoger beroep redelijkerwijs hebben moeten maken. Deze kosten zijn op de voet van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende bijstand voor de beroepsfase vastgesteld op € 644 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting van de rechtbank met een waarde per punt van € 322, met een wegingsfactor van 1). Voor de hoger-beroepsfase worden de kosten vastgesteld op € 874 (1 punt voor het indienen van het hoger-beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting van het Hof met een waarde per punt van € 437, met een wegingsfactor van 1). Het totaal van de kosten bedraagt € 1.518.

7. Beslissing

De uitspraak is gedaan door mrs. A.P.M. van Rijn, voorzitter, A.D.R.M. Boumans en I.J.F.A. van Vijfeijken, leden van de belastingkamer, in tegenwoordigheid van R.J. Wessel, als griffier. De beslissing is op 31 mei 2012 in het openbaar uitgesproken.