Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 31-03-2020, ECLI:NL:GHARL:2020:2790, 18/01048

2.1.

Belanghebbende is (middellijk) bestuurder en/of (middellijk) aandeelhouder van een conglomeraat van vennootschappen en stichtingen die gezamenlijk kunnen worden aanduid als de [X] -groep. Tot de [X] -groep behoren ook buitenlandse rechtspersonen.

2.2.

De [X] -groep is onder meer actief in de trustbranche en aanverwante dienstverlening. Er worden cliënten bediend die buiten Nederland woonachtig of gevestigd zijn.

2.3.

In de loop van 2012-2013 zijn fiscale onderzoeken gestart bij de Nederlandse onderdelen van de [X] -groep, bij belanghebbende zelf en bij diens echtgenote.

2.4.

De Inspecteur heeft belanghebbende bij brief van 23 oktober 2013 om informatie verzocht over al zijn buitenlandse bankrekeningen in de periode 1 januari 2009 tot dat moment.

2.5.

Nadat het verstrekken van informatie binnen de gestelde termijn uitbleef, heeft de Inspecteur belanghebbende met dagtekening 27 november 2013 een rappelbrief gestuurd. Hierin is gewezen op de informatieverplichting op grond van artikel 47 van de AWR, de mogelijkheid om een informatiebeschikking te nemen indien hieraan niet wordt voldaan en de mogelijke bewijsrechtelijke gevolgen hiervan.

2.6.

Bij brief van 4 december 2013 heeft belanghebbende opgaaf gedaan van een drietal buitenlandse rekeningen op zijn naam bij [B] ’ te Letland, [C] te Duitsland en [D] te Hong Kong. Aangegeven wordt dat de dagafschriften van deze rekeningen zullen worden nagezonden.

2.7.

De inspecteur heeft belanghebbende bij brief van 17 januari 2014 meegedeeld over informatie te beschikken dat belanghebbende een rekening heeft aangehouden bij Bank [E] te [Z] met IBAN-code [00000] (hierna: de [E] -rekening). Met betrekking tot de [E] -rekening heeft de Inspecteur de volgende vragen gesteld:

1. Wat is de reden dat u deze rekening niet heeft vermeld in uw brief van 4 december 2013?

2. Bent u tekeningsbevoegd / gemachtigd (geweest) met betrekking tot deze rekening?

3. Wat is de juiste tenaamstelling van deze rekening?

4. Heeft u door middel van een internetaccount toegang tot deze rekening (gehad) in de periode vanaf 1-1-2009 tot heden?

5. Is de rekening nog steeds actief? Zo nee: wanneer is de rekening gesloten en naar welke bankrekening (…) is het saldo van de rekening naar overgemaakt?

6. Worden er nog andere rekeningen aangehouden bij Bank [E] in [Z] waarop u tekeningsbevoegd dan wel gemachtigd bent?

7. Indien het antwoord op vraag f ‘ja’ is: wat is de tenaamstelling en wat is/zijn de rekeningnummers van deze rekening(en)?

8. Graag ontvang ik de rekeningafschriften / mutatieoverzichten met betrekking tot de (…) rekening(en) bij de Bank [E] en wel vanaf 1 januari 2009 tot en met heden.

”

2.8.

Naar aanleiding van die brief hebben de gemachtigde van belanghebbende en de Inspecteur over en weer gecorrespondeerd. Ook zijn door belanghebbende stukken overgelegd met betrekking tot het drietal rekeningen bij [B] ’ te Letland, [C] te Duitsland en [D] te Hong Kong.

2.9.

In zijn brief van 27 maart 2014 schrijft de Inspecteur dat de vragen met betrekking tot de [E] -rekening nog niet zijn beantwoord. Verzocht wordt de nog openstaande vragen uiterlijk 11 april 2014 te beantwoorden. Ook in deze brief wordt gewezen op de artikelen 47 en 52a van de AWR en de mogelijke gevolgen van een en ander.

2.10.

Bij brief van 7 april 2014 antwoordt de gemachtigde van belanghebbende – voor zover van belang – als volgt:

2.11.

In reactie hierop schrijft de Inspecteur in zijn brief van 10 april 2014 het volgende:

-

Wat is de reden dat de rekening op de naam van de heer [X] staat?

-

Wat is de reden dat de rekening is geopend bij een bank in [Z] en niet bij een bank in Rusland (woonland mevrouw [F] ) of Nederland (woonland de heer [X] ).

-

Heeft de bank wetenschap van het gegeven dat de rekening aangehouden wordt voor mevrouw [F] ?

-

Wanneer is de rekening geopend?

-

Hoe ontvangt de heer [X] instructies van mevrouw [F] voor het doen van betalingen op deze rekening (graag onderliggende stukken ter inzage waaruit de instructies blijken).

-

Op welke wijze wordt mevrouw [F] geïnformeerd over de mutaties op de rekening? (…)

-

Is mevrouw [F] tekeningsbevoegd (geweest) voor de rekening?

-

Zijn er nog andere tekeningsbevoegden en/of gemachtigden (geweest) voor de rekening? (…)

-

Beheert de heer [X] als privépersoon nog andere rekeningen voor mevrouw [F] en/of andere personen? (…)

 Wat is de reden dat de bank tot nu toe niet bereid is geweest om rekeningafschriften te verstrekken? Ik ontvang graag een kopie van de correspondentie die daarover met de bank is gevoerd.

(…)”

2.12.

Op 18 april 2014 heeft de gemachtigde van belanghebbende hierop, voor zover van belang, als volgt (puntsgewijs) geantwoord:

-

De heer [X] heeft de rekening voor zijn grootmoeder geopend, omdat zij zelf niet naar [Z] kon komen. Een (nieuwe) cliënt van deze bank kan enkel een rekening openen als hij/zij bij de bank in persoon verschijnt. De grootmoeder van de heer [X] woont in Rusland, [A] , en was toentertijd al in de tachtig. Zij is en was toen fysiek niet in staat om te reizen.

-

Omdat de grootmoeder van de heer [X] aan de betrouwbaarheid van de Russische banken twijfelde wilde zij een bankrekening in het buitenland openen. De heer [X] was bekend met de bank in [Z] en het was daar ook vrij eenvoudig om voor een buitenlander een bankrekening te openen. (…) Het had dus een praktische reden.

-

Ja.

-

In september 2007.

-

Mondeling. Daarbij merkt de heer [X] op dat er nauwelijks activiteiten plaatsvinden die overleg behoeven. Dit was in het verleden ook zo.

-

Mondeling, zie hierboven.

-

Nee.

-

Nee.

-

Nee.

-

Het is beleid van de bank dat informatie enkel mondeling (en niet schriftelijk) wordt gegeven.”

2.13.

Bij brief van 30 april 2014 reageert de Inspecteur hierop als volgt:

2.14.

De reactie van de gemachtigde van belanghebbende volgt bij brief van 26 mei 2014, die – voor zover van belang – luidt als volgt:

1. Annual statements of the amount that is held on the bank accounts or is invested in stock (statements in which the balance per 31 December of each year are visible);

2. An overview of dividends and interest that have been received on the bank accounts including any withholding tax that has been withheld on those payments;

3. An overview of the payments to the accounts and withdrawals of the accounts; and

4. A copy of the opening documents.

Please be informed that we need this information urgently with respect to the information request of thé Dutch tax authorities.”

2.15.

Naar aanleiding hiervan heeft de Inspecteur bij brief 4 juni 2014 wederom aanvullende vragen gesteld met betrekking tot de [E] -rekening:

a. Is deze conclusie juist? Zo ja, betekent dit dan ook dat de heer [X] evenmin in staat is om op dit moment aan mevrouw [F] gedetailleerde informatie te geven over bijvoorbeeld betalingen die in 2012 via die rekening zijn gedaan (zo mevrouw [F] daarom zou verzoeken?)

b. Beschikt de heer [X] over een eigen vastlegging/administratie waarin wordt genoteerd welke zaken hij als rekeninghouder voor mevrouw [F] regelt? Zo ja, dan verzoek ik u inzage te verlenen in die administratie.

c. Wie heeft de tekst van de verklaring opgesteld?

d. Is de verklaring ter ondertekening opgestuurd naar mevrouw [F] ? Zo ja, op welke wijze (per e-mail, post, koerier)? Zo nee, is de verklaring ter ondertekening aan mevrouw [F] persoonlijk overhandigd? Zo ja, door wie?

e. Was de heer [X] aanwezig bij de ondertekening van de verklaring?

f. Was/waren andere personen aanwezig bij de ondertekening van de verklaring? Zo ja, graag de na(a)m(en) en adres(sen) van deze perso(o)n(en) verstrekken indien en voor zover deze gegevens u bekend zijn.

g. Is de getekende verklaring door mevrouw [F] opgestuurd? Zo ja, naar wie? Zo nee, is de ondertekende verklaring door mevrouw [F] aan iemand meegegeven? Zo ja, aan wie?

h. Is mevrouw [F] de Engelse taal machtig? Zo nee, hoe is haar dan duidelijk gemaakt wat zij heeft getekend?

i. Zijn er ook andere exemplaren van de verklaring, bijvoorbeeld in de Russische taal? Zo ja, graag een kopie van de betreffende verklaring.

j. Ik ontvang graag een kopie van de power of attorney.

k. In de brief aan de bank wordt gerefereerd aan eerdere verzoeken aan de bank van de heer [X] . Ik ontvang graag een kopie van de schriftelijke (inclusief e-mail) correspondentie die er met de bank is gevoerd. (zie ook mijn eerdere vraag in mijn brief van 10 april jl)

l. Ik verzoek u mij direct na ontvangst te informeren over de reactie(s) van de bank op uw brief van 26 mei 2014. De door de bank verstrekte informatie ontvang ik graag per omgaande.”

2.16.

De (puntsgewijze) beantwoording van die vragen volgt bij brief van de gemachtigde van 27 juni 2014:

a. De conclusie is niet juist. De heer [X] probeert tevens met behulp van ons kantoor om de gevraagde gegevens alsnog bij de bank te verkrijgen. Hiervoor wordt de bank zowel formeel als informeel benadert.

Er is geen noodzaak en verplichting om mevrouw [F] te informeren over zaken en betalingen uit 2012. Het jaar 2012 is afgesloten waarbij beide partijen over en weer geen vragen hebben. Indien gewenst kan mevrouw [F] dit bevestigen.

b. Nee. Dit is ook niet nodig omdat binnen de familie zulke zaken met volledig vertrouwen en in goed overleg worden geregeld.

c. Deze vraag is niet relevant voor de belastingheffing.

d. Verstuurd via Instant Messenger door de heer [X] .

e. Nee.

f. Niet bekend.

g. Gescand en via Instant Messenger teruggestuurd naar de heer [X] .

h. De inhoud van de verklaring is aan mevrouw [F] in een telefoongesprek waar nodig vertaald door de heer [X] .

i. Niet van toepassing.

j. Zie bijlage 2.

k. De verzoeken zijn gedaan tijdens meerdere persoonlijke bezoeken van de heer [X] aan de bank.

i. Wij zullen u op de hoogte houden van de door de bank verstrekte informatie.

2.17.

Bij brief aan de gemachtigde van 16 juli 2014 wijst de Inspecteur erop dat nog niet alle vragen met betrekking tot de [E] -rekening (afdoende) zijn beantwoord c.q. dat nog niet alle gevraagde informatie is verstrekt.

2.18.

In zijn brief van 7 augustus 2014 geeft de gemachtigde aan dat elke reactie van [E] op zijn brief aan de bank (zie bijlage 1 bij de brief van 26 mei 2014) is uitgebleven en dat daarom wederom een verzoek tot informatieverstrekking aan de bank is gericht en getracht zal worden de bank telefonisch te bereiken. Aangegeven wordt dat belanghebbende volledig afhankelijk is van de medewerking van de bank.

2.19.

Op 13 oktober 2014 heeft een bespreking plaatsgevonden ten kantore van de Inspecteur. Het daarvan opgemaakte verslag luidt - voor zover van belang - als volgt:

2.20.

Belanghebbendes gemachtigde heeft op de inhoud van het gespreksverslag gereageerd. Volgens die reactie zou een soort “aanmaning” en niet een “dagvaarding” wellicht behulpzaam zijn. Verder heeft de gemachtigde aangegeven dat hij een kort geding niet alleen niet wenselijk vindt, maar ook niet noodzakelijk.

2.21.

Met dagtekening 2 december 2014 heeft de Inspecteur de onderhavige informatiebeschikking gegeven ten aanzien van belanghebbende, die luidt – voor zover van belang – als volgt:

2.22.

Hangende het bezwaar tegen de informatiebeschikking heeft de gemachtigde van belanghebbende als bijlage bij een brief van 24 februari 2015 rekeningafschriften van de [E] -rekening overgelegd vanaf 14 december 2011. De brief luidt – voor zover van belang – als volgt:

2.23.

Naar aanleiding hiervan heeft de Inspecteur bij brief van 5 maart 2015 aan belanghebbende geschreven dat hij van mening blijft dat de [E] -rekening aan belanghebbende moet worden toegerekend, aangezien uit de rekeningafschriften naar voren komt dat deze wordt gebruikt ten behoeve van hem zelf en de grootmoeder een rekening op eigen naam aanhield in [Z] . De Inspecteur concludeert hieruit dat belanghebbende een onjuiste inlichting heeft verstrekt, namelijk dat de rekening economisch toebehoort aan de grootmoeder. Belanghebbende blijft gehouden om alle gevraagde gegevens, voor zover nog niet verstrekt, alsnog te verstrekken aangezien dat van belang is voor de belastingheffing ten aanzien van zijn persoon. In het bijzonder doelt de Inspecteur op gegevens met betrekking tot de periode vóór 14 december 2011. Daarnaast mist de Inspecteur mutatiegegevens met betrekking tot de periode 16 februari 2012 tot 22 mei 2012.

2.24.

Bij brief van 27 maart 2015 heeft belanghebbende een cijfermatige aansluiting gegeven voor de periode 16 februari 2012 tot 22 mei 2012.

2.25.

Bij brief van 30 april 2012 heeft belanghebbende meegedeeld dat de conclusie van de Inspecteur dat onjuiste inlichtingen zijn verstrekt over de [E] -rekening, niet juist is. Belanghebbende betoogt niet gehouden te zijn informatie te verstrekken over de [E] -rekening, omdat hij geen eigenaar is van die rekening. Toch geeft hij aan mee te willen werken om inzage te geven in de feiten en omstandigheden omtrent de economische eigendom van de [E] -rekening. Belanghebbende geeft voorts te kennen dat bankafschriften van vóór ultimo 2011 niet beschikbaar zijn via internetbankieren of anderszins. Volgens belanghebbende beschikt de Inspecteur over alle informatie die noodzakelijk is (saldi begin en eind van ieder jaar) om een juiste berekening te maken voor een heffing in box 3. Vragen over Monegaskische regelgeving en/of beleid zijn daarom niet meer van belang, zo schrijft belanghebbende.

2.26.

Vervolgens corresponderen partijen over en weer nog over de opbouw van een beweerdelijke schuld van belanghebbende aan de grootmoeder, waarvan een deel door middel van creditcard-opnames (gekoppeld aan de [E] -rekening) zou zijn ontstaan.

2.27.

Bij uitspraak op bezwaar van 30 september 2016 is het bezwaar tegen de informatiebeschikking afgewezen. Volgens de Inspecteur heeft belanghebbende voor de [E] -rekening geen mutatiegegevens verstrekt over de periode vanaf opening in september 2007 tot 19 december 2013. Dat de bank geen rekeningafschriften zou verstrekken aan de houder van de bewuste rekening, komt de Inspecteur ongeloofwaardig voor. Het komt voor risico van belanghebbende als hij geen informatie kan verstrekken, als gevolg van de omstandigheid dat een rekening wordt aangehouden in een land met een sterk bankgeheim.

2.28.

Belanghebbende heeft hiertegen beroep ingesteld.

2.29.

Hangende het beroep heeft de Inspecteur aan de Rechtbank meegedeeld dat, als uitkomst van een belangenafweging, is besloten om aan belanghebbende aanslagen IB/PVV op te leggen voor de jaren 2011 en 2012, waarmee de informatiebeschikking voor zover deze betrekking heeft op die jaren van rechtswege is komen te vervallen.

2.30.

Als bijlage 4 bij zijn verweerschrift in beroep heeft de Inspecteur een ongedateerde en niet ondertekende verklaring gevoegd van een relatie van de [X] -groep, [M] (hierna: [M] ). [M] verklaart in de periode 2007-2011 betalingen te hebben verricht op verschillende bankrekeningen, waaronder de [E] -rekening, voor diensten verricht door belanghebbende en de [X] -groep. Volgens de opstelling betreft het een betaling op 1 december 2007 ten bedrage van € 2.856 met als omschrijving ‘Legaladvice Payment request’ en op 9 juli 2010 ten bedrage van € 15.732.85 met als omschrijving ‘ [X] (…)’.

2.31.

Naar het oordeel van de Rechtbank brengt het enkele feit dat belanghebbende houder is van de [E] -rekening mee dat op hem een informatieverplichting rust en is ook het vragen naar mutatiegegevens over de jaren 2007 tot en met 2013 rechtmatig, omdat de Inspecteur aan de gegevens die hij heeft - in het bijzonder de verklaring van [M] - redelijkerwijs het vermoeden kon ontlenen dat de rekeningafschriften van belang kunnen zijn voor de belastingheffing ten aanzien van belanghebbende. Het gaat daarbij volgens de Rechtbank niet alleen om heffing in box 3, maar ook om eventuele heffing in box 1 en box 2. Uit de afschriften zou kunnen blijken dat belanghebbende bedragen van zakelijke contacten heeft ontvangen op de [E] -rekening. Om dit vast te kunnen stellen en om te bepalen om welke bedragen het gaat, zijn de mutatiegegevens van groot belang. Deze gegevens zijn niet overgelegd voordat de informatiebeschikking is gegeven, zodat terecht een informatiebeschikking is gegeven, aldus nog steeds de Rechtbank. De Rechtbank heeft niet geloofwaardig geacht dat de bank geen informatie wil of mag geven aan de rekeninghouder zelf als daar op de juiste wijze om wordt gevraagd. Belanghebbende heeft niet aannemelijk gemaakt dat hij de gevraagde rekeningafschriften niet kan krijgen. Het beroep op overmacht heeft de Rechtbank daarom afgewezen. Voor zover al sprake is van overmacht, dan is die door belanghebbende zelf veroorzaakt. De beoordeling van de proportionaliteit van de omkering en verzwaring van de bewijslast heeft de Rechtbank aan de rechter overgelaten die over de (navorderings)aanslagen zal oordelen.

2.32.

Voor de duidelijkheid heeft de Rechtbank in het dictum vastgelegd dat de informatiebeschikking voor de jaren 2011 en 2012 van rechtswege is komen te vervallen.

2.33.

Voorts heeft de Rechtbank geconstateerd dat in de uitspraak op bezwaar ten onrechte niet is vermeld dat belanghebbende alsnog informatie heeft verstrekt betreffende het jaar 2013, zodat de uitspraak op bezwaar in zoverre onjuist is. Om die reden is het beroep gegrond verklaard en is de Inspecteur veroordeeld in de proceskosten in beroep. Weliswaar vervalt de informatiebeschikking niet door die gegevensverstrekking, maar tot omkering en verzwaring van de bewijslast kan het niet meer leiden.

2.34.

De Rechtbank heeft belanghebbende een termijn van zes weken geboden na het definitief worden van haar uitspraak om alsnog de rekeningafschriften van september 2007 tot en met eind 2010 over te leggen.

2.35.

Ten slotte heeft de Rechtbank een vergoeding voor immateriële schade toegekend wegens overschrijding van de redelijke termijn.