Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 22-06-2021, ECLI:NL:GHARL:2021:6031, 19/00721

Vaststaat dat de gemachtigde van belanghebbende vier werkdagen voor de zitting bij het Hof een nader stuk (pleitnota) van zeven pagina’s aan het Hof heeft gezonden. Het Hof heeft dit nader stuk vervolgens doorgezonden aan de Inspecteur. Ter zitting bij het Hof heeft de Inspecteur verklaard dat hem de tijd ontbrak om dit nader stuk nauwkeurig te lezen omdat hij door de interne administratieve verwerking pas een dag voor de zitting van het nader stuk kennis heeft kunnen nemen.

Artikel 8:58 van de Algemene wet bestuursrecht bepaalt dat partijen tot tien dagen voor de zitting nadere stukken kunnen indienen. Deze bepaling beoogt een behoorlijk verloop van de procedure te waarborgen. Binnen het kader van een goede procesorde heeft de rechter de mogelijkheid stukken die binnen de termijn van tien dagen of op de zitting zijn ingediend al dan niet in de procedure toe te laten (vgl. HR 1 oktober 2004, nr. 38 967, ECLI:NL:HR:2004:AR3099). Bij de beslissing of een partij de gelegenheid moet krijgen bewijsstukken ter zitting alsnog over te leggen, zal een afweging moeten plaatsvinden van enerzijds het belang dat die partij heeft bij het overleggen van die stukken en de redenen waarom zij dit niet in een eerdere fase van de procedure heeft gedaan, en anderzijds het algemeen belang van een doelmatige procesgang (HR 3 februari 2006, nr. 41 329, ECLI:NL:HR:2006:AV0821).

De stellingen die de gemachtigde van belanghebbende in het nader stuk heeft genomen, zijn al in veel – bij de Inspecteur bekende – procedures betrokken en vergen geen onderzoek van feitelijke aard. Verder kon de Inspecteur door de interne administratieve verwerking pas een dag voor de zitting van het Hof van het nader stuk kennis nemen. Onder deze omstandigheden hoeven bedoelde stellingen naar het oordeel van het Hof niet als tardief te worden aangemerkt.

Belanghebbende betoogt dat de Inspecteur haar ten onrechte niet heeft gehoord en verbindt daaraan de conclusie dat de Inspecteur het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel heeft geschonden. De Inspecteur heeft onweersproken gesteld dat de gemachtigde van belanghebbende en, naar het Hof begrijpt, de heer [D] (hierna: [D] ) verschillende keren zijn uitgenodigd voor een hoorgesprek en dat zij, voornamelijk wegens verklaarde verhindering van [D] , geen van die uitnodigingen hebben geaccepteerd. Gemachtigde en [D] zijn op 19 februari 2018 niettemin verschenen op de plaats en het tijdstip van een eerder afgewezen uitnodiging voor een hoorgesprek. Bij die gelegenheid heeft de gemachtigde, eveneens onweersproken gesteld door de Inspecteur, geweigerd inzage te nemen in het dossier van belanghebbende en aansluitend de bezwaren te bespreken. Onder deze omstandigheden kan naar het oordeel van het Hof niet worden geoordeeld dat de Inspecteur de hoorplicht heeft geschonden.

Gelet op het voorgaande is belanghebbende voldoende in de gelegenheid gesteld haar zienswijze met betrekking tot de voorgenomen uitspraak op bezwaar kenbaar te maken, zodat ook het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel niet is geschonden.

Op grond van artikel 14a, eerste lid, van de Wet BPM, kan onder bij algemene maatregel van bestuur te stellen voorwaarden en beperkingen op aanvraag een teruggaaf van BPM worden verleend indien de tenaamstelling van het motorrijtuig in het kentekenregister komt te vervallen omdat het motorrijtuig buiten Nederland wordt gebracht en vervolgens wordt ingeschreven in een andere lidstaat van de Europese Unie of een staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte.

In artikel 4a, eerste lid, van het Uitvoeringsbesluit belasting van personenauto’s en motorrijwielen 1992, zijn de voorwaarden opgenomen waaraan moet worden voldaan om voor teruggaaf van BPM in aanmerking te komen. Een van die voorwaarden is dat het verzoek om teruggaaf van BPM wordt gedaan binnen dertien weken na het vervallen van de tenaamstelling in het kentekenregister.

Niet in geschil is dat belanghebbende niet binnen dertien weken na het vervallen van de tenaamstelling in het kentekenregister heeft verzocht om teruggaaf van BPM. De Inspecteur heeft het teruggaafverzoek naar het oordeel van het Hof daarom terecht niet-ontvankelijk verklaard.

Het betoog van belanghebbende houdt in dat het stellen van een termijn van dertien weken, alsmede het stellen van méér vereisten dan de enkele beëindiging van de registratie van de auto in het Nederlandse kentekenregister, zoals het vereiste dat de auto buiten Nederland wordt gebracht en vervolgens wordt ingeschreven in een andere lidstaat, een ongerechtvaardigde belemmering vormt van de algemene beginselen van het Unierecht en in strijd komt met artikel 110 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna: VWEU). Dit betoog faalt reeds omdat de werkingssfeer van die beginselen en dat artikel zich niet uitstrekt tot gevallen waarin wegens de uitvoer van goederen uit een lidstaat naar een andere lidstaat geen teruggaaf plaatsvindt van – zoals hier – eerder door eerstgenoemde lidstaat (in casu Nederland) rechtmatig geheven BPM.¹ Dit betekent dat met betrekking tot een verzoek om teruggaaf van BPM ter zake van de uitvoer van een auto naar een andere EU-lidstaat niet met vrucht een beroep kan worden gedaan op artikel 110 van het VWEU.

Zelfs als belanghebbende echter zou moeten worden gevolgd in haar betoog dat gevallen zoals hiervoor onder 4.9 bedoeld wel vallen binnen de werkingssfeer van het Unierecht, in het bijzonder artikel 110 van het VWEU, kan dat haar niet baten. Het Hof overweegt hiertoe dat het vaste rechtspraak is van het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: HvJ) dat, bij gebreke aan een regeling in het Unierecht, het aan de lidstaten is om formeelrechtelijke maatregelen te treffen. Hierbij dienen de beginselen van het Unierecht te worden gerespecteerd. De belangrijkste beginselen zijn het doeltreffendheidsbeginsel en het gelijkwaardigheidsbeginsel. Het doeltreffendheidsbeginsel schrijft voor dat het uitoefenen van rechten die uit het Unierecht voortvloeien niet uiterst moeilijk of onmogelijk mag worden gemaakt. Het gelijkwaardigheidsbeginsel schrijft voor dat de regels voor het uitoefenen van rechten die uit het Unierecht voortvloeien niet ongunstiger mogen zijn dan de regels die gelden voor het uitoefenen van rechten die uit het nationale recht voortvloeien.² Het staat de wetgever dan ook vrij onder meer fatale termijnen voor te (doen) schrijven bij het indienen van verzoeken om teruggaaf. Een termijn van dertien weken is lang genoeg om het recht op teruggaaf te kunnen effectueren en voldoet aan het doeltreffendheidsbeginsel. Ook de overige aan het recht op teruggaaf gestelde voorwaarden maken het effectueren van dat recht niet uiterst moeilijk of onmogelijk. Voorts is de termijn, noch enige andere aan het recht op teruggaaf gestelde voorwaarde in strijd met het gelijkwaardigheidsbeginsel.

Nu het Hof van oordeel is dat de Inspecteur het teruggaafverzoek terecht nietontvankelijk heeft verklaard en, zowel in het licht van het nationale recht als het Unierecht, terecht geen teruggaaf van BPM heeft verleend, behoeft belanghebbendes betoog dat passende rente moet worden vergoed over terugbetaling van in strijd met het Unierecht geheven belasting geen behandeling meer.

Belanghebbende heeft zich op het standpunt gesteld dat de Rechtbank in strijd met artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: het Handvest) in dezelfde formatie heeft geoordeeld over het hoofdgeschil en over de immateriëleschadevergoeding. Deze grief slaagt niet. Artikel 47 van het Handvest verzet zich niet tegen een werkwijze in nationale procedures waarbij de rechters die de hoofdzaak behandelden ook oordelen over het verzoek om vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn bij de behandeling van die hoofdzaak.³

Het Hof volgt belanghebbende niet in haar betoog dat de Rechtbank ten onrechte niet is ingegaan op haar grieven tegen de hoogte van het geheven griffierecht. De Rechtbank hoefde op die grieven niet in te gaan, nu niet, althans onvoldoende gemotiveerd is gesteld dat die grieven strekten tot méér dan vergoeding van het voor het beroep betaalde griffierecht en de Rechtbank, zij het op andere gronden dan door belanghebbende aangevoerd, heeft beslist dat zodanige vergoeding moet plaatsvinden.

Voor het voor het hoger beroep geheven griffierecht heeft het volgende te gelden. Belanghebbende klaagt erover dat zij ten onrechte het griffierecht voor het hoger beroep eerst volledig moet betalen om het onderhavige belastinggeschil door het Hof te laten beoordelen. Dit Nederlandse systeem van het vooraf heffen van griffierecht is volgens belanghebbende in strijd met het Unierecht. Bovendien moet bij de bepaling van de hoogte van het griffierecht rekening worden gehouden met de hoogte van de onderliggende vordering en zijn de mogelijkheden om ontheffing van betaling van het griffierecht te krijgen te beperkt.

Voorts acht het Hof het van belanghebbende vooraf geheven bedrag – een griffierecht van € 519 – in het onderhavige geval geen onoverkomelijk obstakel voor de toegang tot de rechter. Het Hof neemt daarbij in aanmerking dat belanghebbende het verschuldigde griffierecht heeft voldaan en geen beroep heeft gedaan op betalingsonmacht.

Belanghebbende heeft zich terecht op het standpunt gesteld dat de Rechtbank niet heeft beslist dat de Inspecteur over de vergoeding van het griffierecht voor het beroep bij de Rechtbank wettelijke rente zal worden verschuldigd indien hij in verzuim komt met de voldoening daarvan. Anders dan belanghebbende in haar hoger beroep betoogt, hoefde de Rechtbank in haar uitspraak een dergelijke beslissing ook niet op te nemen. Belanghebbende heeft immers noch in haar beroepschrift of pleitnota, noch in enig ander van haar afkomstig stuk of ter zitting bij de Rechtbank aanspraak gemaakt op vergoeding van wettelijke rente over het griffierecht. Omdat belanghebbende dat nu voor het eerst in hoger beroep doet, kan een uitspraak van het Hof daarover niet leiden tot vernietiging van de uitspraak van de Rechtbank.⁴

De gemachtigde van belanghebbende heeft ter zitting bij het Hof verklaard dat de vergoeding van het griffierecht op 16 mei 2019 is ontvangen van de Inspecteur. Dat is binnen vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van de Rechtbank op 23 april 2019, zodat die vergoeding tijdig is betaald en de Inspecteur geen wettelijke rente verschuldigd is geworden.⁵

Voor zover belanghebbende in hoger beroep betoogt dat de Rechtbank de Inspecteur had moeten veroordelen in de (werkelijke) kosten voor de behandeling van het bezwaar, faalt dit betoog omdat het bezwaar en het beroep ongegrond zijn en ook overigens geen aanleiding bestaat de Inspecteur te veroordelen in die kosten.

Het standpunt van belanghebbende dat de Rechtbank de Inspecteur had moeten veroordelen tot een hogere kostenvergoeding dan voortvloeit uit de forfaitaire bedragen van het Besluit proceskosten bestuursrecht (hierna: het Besluit), volgt het Hof niet. Op grond van artikel 2, derde lid, van het Besluit, kan in bijzondere omstandigheden worden afgeweken van de forfaitaire bedragen van het Besluit. De Rechtbank heeft dergelijke bijzondere omstandigheden niet aanwezig geacht. Het Hof sluit zich hierbij aan.

Anders dan belanghebbende ter zitting heeft betoogd, stond het de Rechtbank bovendien vrij om in de omstandigheid dat de Inspecteur slechts is veroordeeld in de proceskosten van belanghebbende omdat door de Rechtbank aan belanghebbende een vergoeding voor immateriële schade is toegekend, aanleiding te vinden om een wegingsfactor voor het gewicht van de zaak – als bedoeld in onderdeel C1 van de Bijlage (https://www.navigator.nl/document/openCitation/id4ca1bad6e064730c1109859c5ceb8257) bij het Besluit – te hanteren van 0,5 (licht).⁶

Met betrekking tot de door belanghebbende in de beroepsfase verzochte vergoeding van materiële schade, die naar blijkt uit de stukken van het geding uitsluitend bestaat uit kosten van rechtsbijstand, overweegt het Hof dat, nu de Rechtbank zich over het verzoek om integrale vergoeding van proceskosten heeft uitgesproken, de Rechtbank, anders dan belanghebbende meent, niet aan belanghebbendes verzoek op dit punt voorbij gegaan is.

Het betoog van belanghebbende dat de Nederlandse rechter niet bevoegd is het Unierecht zelf uit te leggen en toe te passen, is onjuist.⁷ Tegen beslissingen van het Hof staat beroep in cassatie open. Op basis van artikel 267, onderdeel b, van het VWEU is het Hof daarom wel bevoegd maar niet verplicht prejudiciële vragen voor te leggen aan het HvJ. Het Hof ziet geen aanleiding voor het stellen van prejudiciële vragen aan het HvJ.

Belanghebbende heeft het Hof ten slotte verzocht om toekenning van een vergoeding voor immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn voor beslechting van dit belastinggeschil in hoger beroep. Voor de berechting van de zaak in hoger beroep heeft als uitgangspunt te gelden dat het Hof uitspraak doet binnen twee jaar nadat hoger beroep is ingesteld, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden.⁸ Naar het oordeel van het Hof is de coronapandemie een uitzonderlijke en onvoorzienbare situatie die een verlenging van de termijn met vier maanden rechtvaardigt. Daarbij is rekening gehouden met de periode waarin de gerechtsgebouwen gesloten waren en een termijn van twee maanden voor het opnieuw inplannen van verdaagde zittingen.⁹ Het Hof heeft het hogerberoepschrift op 27 mei 2019 ontvangen en doet heden uitspraak, zodat de redelijke termijn niet is overschreden. Dit betekent dat belanghebbende niet in aanmerking komt voor een immateriëleschadevergoeding.