Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 11-02-2025, ECLI:NL:GHARL:2025:772, 24/1685 t/m 24/1689

[naam1] (de vader van belanghebbende) exploiteerde tot 1 mei 2005 een akkerbouwbedrijf aan de [adres1] 20 te [woonplaats] . Per 1 mei 2005 heeft [naam1] dit akkerbouwbedrijf samen met belanghebbende geëxploiteerd, in de vorm van een maatschap.

Per 1 mei 2013 is de maatschap voortgezet als vennootschap onder firma onder de naam [naam7] V.O.F. (de V.O.F.) en is de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid [belanghebbende] B.V. toegetreden.

[naam1] en zijn echtgenote waren gezamenlijk eigenaar van een aantal percelen landbouwgrond gelegen nabij de [adres1] 20 te [woonplaats] . Deze grond behoorde tot het ondernemingsvermogen van [naam1] . Op 23 juni 2000 hebben [naam1] en zijn echtgenote een koopovereenkomst gesloten met [naam8] B.V. inzake de verkoop van de percelen [de gemeente] , sectie A, nrs. 352 en 390, groot 51.52.85 ha (hierna: de percelen).

In de koopovereenkomst is ten aanzien van de verkoopprijs het volgende overeengekomen:

1. Verkoper heeft het recht om het verkochte om niet te blijven gebruiken tot uiterlijk 02-11-2017 of zoveel eerder alsdat koper het verkochte nodig heeft voor bebouwing van de gronden doch nooit vóór 02-12-2006. Indien koper eerder als 02-12-2006 over de gronden, ten behoeve van bebouwing wil beschikken dient hij hiervoor de verkoper de eventuele belastingschade te vergoeden.

2. In geval van overlijden van de heer [naam1] , vóór 02-11-2017, hebben (heeft) zijn kinderen (één hunner) het recht op voortgezet gebruik tot uiterlijk 02-11-2017, conform artikel 3a.”

Bij akte van levering van 2 november 2000 zijn de percelen geleverd voor een kooprijs van in totaal f 7.493.411,50.

[naam1] heeft in zijn aangifte IB/PVV 2001 (over het boekjaar 1 mei 2000 tot 1 mei 2001) ten aanzien van de verkoop van de percelen een boekwinst aangegeven van f 2.083.005. Deze boekwinst is berekend op basis van de gerealiseerde verkoopprijs van f 14,50 per centiare, dus zonder rekening te houden met de eventuele nabetaling bij bestemmingswijziging.

Ter zake van de voorwaardelijke nabetaling door [naam8] B.V. van f 15,00 per centiare heeft [naam1] in zijn aangifte IB/PVV 2014 (over het boekjaar 2013/2014) alsnog een bedrag van € 1.777.764 (f 3.917.676) tot de winst uit onderneming gerekend. Daartegenover heeft hij een vordering op [naam8] B.V. (de vordering) geactiveerd. In de aangifte is voor het gehele bedrag van € 1.777.764 een beroep gedaan op de landbouwvrijstelling van artikel 8, lid 1, onderdeel b, van de Wet op de inkomstenbelasting 1964, zoals deze gold tot 27 juni 2000 (de oude landbouwvrijstelling). Het bedrag van € 1.777.764 is de contante waarde van de vordering in het jaar 2000, berekend door ervan uit te gaan dat in 2000 te verwachten was dat de bestemming van de grond na 10 jaar zou wijzigen, onder toepassing van een rekenrente van 4,8% (gelijk aan de marktrente eind 2000) en een risico-afslag van 20% (ter beprijzing van het risico dat er uiteindelijk geen bestemmingswijziging komt).

In zijn aangifte IB/PVV 2014 heeft [naam1] de vordering direct afgewaardeerd met € 355.552 (20%). Daarbij is de landbouwvrijstelling niet toegepast, zodat deze afwaardering in de aangifte ten laste van de belastbare winst uit onderneming is gekomen.

Bij overeenkomst van 19 oktober 2016 hebben de vennoten van de V.O.F. afgesproken dat [naam1] per 1 mei 2015 een evenredig deel van zijn gerechtigdheid in de stille reserves overdraagt aan belanghebbende en dat de jaarwinstverdeling wordt gewijzigd. De tot het buitenvennootschappelijke ondernemingsvermogen van [naam1] behorende vordering is ingebracht in de V.O.F. en [naam1] behoudt 15% van de stille reserves in het vennootschappelijke vermogen. Op deze vermogensverschuiving is de regeling van artikel 3.63 van de Wet IB 2001 toegepast. Door deze overeenkomst komt per 1 mei 2015 de vordering effectief nog voor 15% toe aan [naam1] en voor 85% aan belanghebbende.

In de vier jaren volgend op 2014 heeft steeds een afwaardering plaatsgevonden ter grootte van 20% van de door [naam1] in zijn aangifte IB/PVV 2014 geactiveerde en later ingebrachte vordering. Op 2 november 2017 is de bestemming van de grond (definitief) niet gewijzigd. [naam1] en belanghebbende hebben het afwaarderingverlies op de vordering in hun aangiften IB/PVV als volgt verantwoord (met inachtneming van de gewijzigde gerechtigdheid als bedoeld onder 2.9.):

Bij het opleggen van de aanslagen in de IB/PVV en in de ZVW voor het jaar 2016 aan belanghebbende heeft de Inspecteur aanvankelijk de aangifte gevolgd. Door middel van het opleggen van navorderingsaanslagen in de IB/PVV en in de ZVW over het jaar 2016 heeft de Inspecteur alsnog de afwaardering op de vordering buiten beschouwing gelaten. Bij het opleggen van de aanslagen in de IB/PVV en in de ZVW voor het jaar 2017 en in de IB/PVV voor het jaar 2018 is de Inspecteur afgeweken van de aangiften door de – onder de 2.10 genoemde – afwaarderingen niet ten laste van de belastbare winst uit onderneming in aftrek toe te laten.