Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 02-09-2016, ECLI:NL:GHSHE:2016:3908, 14/00944 en 14/00945

Om een voorziening te kunnen vormen, moet in 2008 en 2009 aan de volgende voorwaarden zijn voldaan. De uitgaven waarop de voorziening betrekking heeft, moeten hun oorsprong vinden in feiten en omstandigheden, die zich in de periode voorafgaande aan de balansdatum hebben voorgedaan en ook overigens aan die periode kunnen worden toegerekend, en ter zake daarvan moet een redelijke mate van zekerheid bestaan dat deze uitgaven zich zullen voordoen (Hoge Raad 26 augustus 1998, nr. 33 417, ECLI:NL:HR:1998:AA2555, BNB 1998/409 (Baksteen-arrest)). Feiten en omstandigheden die op een later tijdstip bekend zijn geworden, kunnen een nader licht werpen op de vraag of aan genoemde voorwaarden is voldaan. Bij de beoordeling van de vraag of aan genoemde voorwaarden is voldaan, rust de bewijslast op belanghebbende.

Hierna zal het Hof eerst onderzoeken of belanghebbende aan de voorwaarde voldoet dat een redelijke mate van zekerheid bestaat dat de uitgaven zich zullen voordoen.

Belanghebbende betoogt dat aan deze voorwaarde wordt voldaan. Dat er gerooid dient te worden staat volgens belanghebbende in voldoende mate vast. De opstanden zijn ge- en vergroeid op bestaande eigen grond gedurende een lopend productieproces. Na de bedrijfseconomische levensduur van de boom, voor de kersensoort Kelleris circa 14 à 15 jaar, dient de boom gerooid te worden. Alsdan zal ook de grond volledig wortelvrij en zuiver gemaakt moeten worden ten behoeve van de aanplant van nieuwe fruitbomen. Ook indien er géén nieuwe bomen worden geplant zullen de rooikosten dienen te worden gemaakt om de grond weer geschikt te maken voor bijvoorbeeld akkerbouw (bijvoorbeeld jaarlijkse maisteelt ten behoeve van voer voor varkens).

De Inspecteur stelt tegenover het betoog van belanghebbende dat men kan besluiten niet te rooien, percelen te verkopen of te verpachten of dat belanghebbende kan besluiten de fruitteelt te staken. Volgens de Inspecteur heeft belanghebbende niet aan de op haar rustende bewijslast voldaan.

Het Hof stelt voorop dat het enkele feit dat belanghebbende percelen grond met fruitbomen heeft beplant en belanghebbende een voorziening toekomstige rooikosten heeft gevormd, niet met zich brengt dat een redelijke mate van zekerheid bestaat dat de uitgaven zich zullen voordoen. Dit geldt ook voor de enkele inschatting dat fruitbomen aan het einde van de bedrijfseconomische levensduur worden gerooid.

Het Hof stelt eveneens voorop dat belanghebbende haar fruit teelt op eigen grond en dat, voor zover geen sprake is of zou zijn van fruitteelt op eigen grond, niet is gesteld of gebleken dat een verplichting bestaat of bestond om de grond aan het einde van de gebruiksduur boom- en wortelvrij op te leveren.

Belanghebbende oefent in de jaren 2008 en 2009 de fruitteelt uit op percelen grond in [L] , [vestigingsplaats] en [M] . Belanghebbende heeft ter zitting verklaard dat een groot aantal van deze percelen in het gebied ligt van de Maas, ten oosten van de N73, en dat voor de daar gelegen percelen rooibeperkingen gelden. Ter zitting van de Rechtbank heeft belanghebbende al te kennen gegeven dat een gedeelte van de kersenteelt in een gebied ligt van Rijkswaterstaat waar slechts per strook mag worden gerooid; anders krijgt belanghebbende geen vergunning meer.

Ultimo 2008 en 2009 staan op de balans van belanghebbende nog fruitbomen (Kelleris) met een levensduur van 18 en 19 jaar, respectievelijk de aanplant 1990 van 8,18 ha en de aanplant 1989 van 9,82 ha.

Na overleg met de Inspecteur waardeert belanghebbende haar fruitopstanden volgens de zogenoemde Landelijke Landbouwnormen en heeft zij op die waardering ultimo 2008 met instemming van de Inspecteur een afwaardering voor dode kersenbomen toegepast (zie 2.7).

Belanghebbende heeft ter zitting verklaard dat de fruitteelt wordt afgebouwd. Belanghebbende heeft ter zitting tevens te kennen gegeven dat in verband met de bedrijfsopvolgingsproblematiek, die ook al in de jaren 2008 en 2009 speelde, onzeker is wat er met de gronden gaat gebeuren, verkoop of iets anders.

De gemachtigde van belanghebbende schreef in zijn brief van 31 mei 2011, pagina 5, aan de Inspecteur:

Belanghebbende heeft niet gesteld of aannemelijk gemaakt dat zij concrete plannen had om de gronden na beëindiging van de fruitteelt zelf voor andere doeleinden (akkerbouw) te gaan gebruiken.

Ter zitting heeft belanghebbende desgevraagd te kennen gegeven dat in het verleden 10 tot 15 ha met fruitopstanden (bedoeld zal zijn (Hof): kersenopstanden) zijn gerooid in verband met de aanleg van een gasleiding voor de Gasunie en dat de rooikosten voor rekening en risico van de Gasunie zijn gekomen.

Hoewel de Inspecteur daar herhaaldelijk over heeft geklaagd, heeft belanghebbende geen enkele factuur in het geding gebracht waaruit blijkt dat fruitbomen voor rekening van belanghebbende zijn of worden gerooid. Belanghebbende heeft verklaard dat zij ook zelf fruitbomen heeft gerooid, maar of en in hoeverre ook voor rekening van belanghebbende is gerooid, is ongewis gebleven.

In het licht van alle hiervoor genoemde omstandigheden en onzekerheden is het naar het oordeel van het Hof dan ook maar zeer de vraag of er in de toekomst voor rekening en risico van belanghebbende zal worden gerooid en bestaat een zodanig gebrek aan zicht op het zich voordoen van uitgaven in de toekomst dat de voor de vorming van een voorziening vereiste “redelijke mate van zekerheid dat de uitgaven zich zullen voordoen” ontbreekt. Hieruit volgt dat voor de beantwoording van de voorliggende vraag de overige voorwaarden uit het Baksteen-arrest onbesproken kunnen blijven.

Belanghebbende heeft voor de vorming van een voorziening tevens een beroep gedaan op de Besluiten van 11 november 2004, nr. CPP2004/814M, V-N 2005/6.9 (hierna het Besluit 2004) en 6 augustus 2010, nr. DGB2010/3706M, V-N 2010/38.13 (hierna het Besluit 2010), in die zin dat in die besluiten het vertrouwen is gewekt dat voor de toekomstige rooikosten een voorziening kan worden gevormd.

Het Besluit 2010, dat handvatten bevat voor de vorming van een voorziening volgens goedkoopmansgebruik, is pas in de loop van 2010 in werking getreden en hieraan is geen terugwerkende kracht toegekend. Aan dit besluit kan reeds om die reden geen vertrouwen worden ontleend voor de onderwerpelijke jaren.

Belanghebbende beroept zich, zo verstaat het Hof, voorts nog op gewekt vertrouwen omdat op pagina 149 van het rapport Kwantitatieve Informatie Fruitteelt 2009/2010, welk rapport volgens belanghebbende medebepalend is voor de Landelijke Landbouwnormen, in een kostprijsberekening een post “Reservering rooikosten” is opgenomen. Ook dit beroep faalt. De Landelijke Landbouwnormen worden immers opgesteld voor de waardering van (in casu) de fruitopstanden als actiefpost op de balans en niet met het oog op de vorming van een eventuele voorziening voor toekomstige rooikosten. Bovendien heeft belanghebbende ook geenszins aannemelijk gemaakt dat de rapportage Kwantitatieve Informatie Fruitteelt 2009/2010 alszodanig deel van de Landelijke Landbouwnormen uitmaakt.

Gelet op het voorgaande dient Vraag I ontkennend te worden beantwoord.

Uit de beantwoording van Vraag I volgt tevens dat geen kostenegalistatiereserve mag worden gevormd. Ook Vraag II dient derhalve ontkennend te worden beantwoord.

Belanghebbende waardeert haar fruitopstanden op de balans ultimo 2008 conform de Landelijke Landbouwnormen 2008 en ultimo 2009 conform de Landelijke Landbouwnormen 2009. Daarbij wordt uitgegaan van stichtingskosten, aanwas gedurende 2 jaar voor appelbomen, 3 jaar voor perenbomen en 4 jaar voor zure-kersenbomen, 1 jaar zonder aanwas en vervolgens afschrijving tot nihil in 8 jaar (appelbomen) of 14 jaar (perenbomen en zure-kersenbomen). Op de waardering van de kersenbomen past zij tevens een afwaardering voor dode bomen toe (zie 2.7). Deze afwaardering is niet in geschil. Ultimo 2008 zijn de fruitopstanden gewaardeerd op € 294.698. Het Hof heeft geen reden om aan te nemen dat de waardering ultimo 2009 daar aanzienlijk van afwijkt.

Belanghebbende wenst bij de waardering van de fruitopstanden tevens rekening te houden met de toekomstige rooikosten die door de groei van de bomen ontstaan. Belanghebbende betoogt dat het niet consequent is dat in de waardering van de fruitopstanden volgens de Landelijke Landbouwnormen alleen rekening wordt gehouden met een positieve aanwas en niet met een negatieve aanwas voor toekomstige rooikosten. Belanghebbende stelt - naar het Hof begrijpt - de aftrek wegens “negatieve aanwas” van de fruitbomen op € 40 per boom of ruim € 1 miljoen. De waardering van de fruitbomen komt daarmee uit op een negatief bedrag.

Belanghebbende beroept zich specifiek op het rapport Kwantitatieve Informatie Fruitteelt 2009/2010 en heeft ter ondersteuning van haar beroep de pagina’s 148 en 149 uit dat rapport overgelegd. Het Hof begrijpt dat belanghebbende zich op gewekt vertrouwen beroept. Belanghebbende heeft evenwel niet aannemelijk gemaakt dat dit rapport - ook al is ten behoeve van de vaststelling van de Landelijke Landbouwnormen (mede) van informatie uit dit rapport gebruik gemaakt - als zodanig deel van de Landelijke Landbouwnormen uitmaakt. De blote vermelding “Reservering rooikosten” in de tabel met het schema kostprijsberekening op pagina 149 in dat rapport kan belanghebbende dan ook niet baten.

Belanghebbende heeft tevens een beroep gedaan op het door haar overgelegde rapport Aanwasberekening voor fruitopstanden (oktober 2002) van het LEI. De Inspecteur betoogt dat in dit rapport niets over toekomstige rooikosten in relatie tot activering is vermeld. Het Hof overweegt dat belanghebbende haar beroep op dit rapport niet nader heeft geconcretiseerd. Belanghebbende heeft ook met betrekking tot dit rapport, dat zoals aldaar op pagina 9 is vermeld tot doel heeft te komen tot een reële inschatting van de aanwaskosten voor appel- en perenopstanden, geenszins aannemelijk gemaakt dat de inhoud daarvan een onderdeel van de Landelijke Landbouwnormen uitmaakt. Daar komt bij, dat op pagina 9 van dit rapport over de achtergrond van het rapport is vermeld: “De uitkomsten van dit onderzoek kunnen (cursivering: Hof) vervolgens als basis dienen voor het bepalen van de aanwasnormen ten behoeve van de Landelijke Landbouwnormen door de Belastingdienst.”

Het Hof heeft dan ook geen reden aan de juistheid van de Landelijke Landbouwnormen te twijfelen. De Landelijke Landbouwnormen voor de agrarische sector, die jaarlijks worden gepubliceerd en dienen te worden aangemerkt als beleidsregels, komen bovendien in overleg tussen de Belastingdienst (Platform Landbouw) met vertegenwoordigers van het landbouwbedrijfsleven tot stand. Daarvan uitgaande, wordt aldus tevens een waardering bereikt die in overeenstemming is met goedkoopmansgebruik.

Belanghebbende heeft nog betoogd, dat uit de Landelijke Landbouwnormen 2009 blijkt dat met de toekomstige rooikosten rekening kan worden gehouden, omdat aldaar in paragraaf 9.2 het volgende is vermeld:

Voor het geval belanghebbende met haar betoog tevens tot uitdrukking heeft willen brengen dat rekening moet worden gehouden met een waardering van de fruitopstanden naar lagere bedrijfswaarde, overweegt het Hof dat de enkele stelling dat het rooien van de bomen in de toekomst kosten met zich zal brengen, daarvoor onvoldoende is. Voor een afwaardering van de fruitopstanden naar lagere bedrijfswaarde kan reden zijn indien er aanwijzingen zijn dat de fruitbomen de bijdrage aan het resultaat van de onderneming, waarvoor zij waren bestemd, niet zullen kunnen leveren, wat aldus zal leiden tot een vermogensverlies. Belanghebbende heeft niet aannemelijk gemaakt dat daarvan - anders dan de reeds toegepaste afwaardering voor dode bomen - sprake is.

Uit het voorgaande volgt dat ook Vraag III ontkennend moet worden beantwoord.

Het Hof is van oordeel dat er geen redenen aanwezig zijn om te gelasten dat de Inspecteur aan belanghebbende het door haar betaalde griffierecht geheel of gedeeltelijk vergoedt.

Het Hof acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten als bedoeld in artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht.