Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 01-06-2022, ECLI:NL:GHSHE:2022:2236, BKDH-21/00590

Tijdens de zitting van 15 april 2021 zijn meerdere zaken van belanghebbende en [A] behandeld. Het beroepschrift in een deel van die zaken is ingediend in 2018, het beroepschrift dat ziet op de overige behandelde zaken is in 2019 ingediend. Belanghebbende stelt primair dat – voor zover hier van belang – vanwege de samenhang tussen de diverse procedures slechts eenmaal griffierecht is verschuldigd voor de zaken van belanghebbende waarvoor het gezamenlijke beroepschrift in 2018 is ingediend.

De rechtbank verwerpt dit standpunt van belanghebbende. Op grond van artikel 8:41, lid 3, Algemene wet bestuursrecht is onder meer eenmaal griffierecht verschuldigd indien het beroepschrift tegen twee of meer samenhangende besluiten is gericht. De griffier heeft daar uitvoering aan gegeven en ter zake van het beroep tegen de belastingaanslagen van belanghebbende eenmaal griffierecht geheven. De overige besluiten waartegen het beroepschrift uit 2018 is gericht, zijn geen samenhangende zaken, omdat die besluiten zien op [A] . De griffier heeft in de zaken van belanghebbende daarom terecht griffierecht geheven.

Gelet op artikel 4:19, lid 1, Awb heeft het beroep tegen een uitspaak op bezwaar mede betrekking op de daarmee samenhangende dwangsombeschikking. In een aantal van de op de onderhavige zitting behandelde zaken heeft de rechtbank echter ook (separate) beroepszaken betreffende de dwangsombeschikking aangelegd, terwijl reeds beroep tegen de uitspraak op bezwaar in de hoofdzaak aanhangig was. Deze beroepszaken hadden niet aangelegd moeten worden. Praktisch is dit als volgt opgelost. De rechtbank heeft ter zitting meegedeeld de beoordeling of belanghebbende recht heeft op een dwangsom op te nemen in de uitspraak van de betreffende hoofzaak en de aangelegde beroepszaken inzake de dwangsommen te laten vervallen. Hierom had belanghebbende ook al in haar beroepschrift verzocht. De vervallen beroepszaak betreft hier: 18/3223.

De bevoegdheid tot het vaststellen van een aanslag vervalt op grond van artikel 11 Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (hierna: AWR) door verloop van drie jaren na het tijdstip waarop de belastingschuld is ontstaan. De belastingschuld wordt geacht te zijn ontstaan na afloop van het tijdvak waarover de belasting wordt geheven.[2] Indien voor het doen van aangifte uitstel is verleend, wordt de aanslagtermijn met de duur van dit uitstel verlengd. Belanghebbende stelt dat de inspecteur de aanslag Vpb 2015 niet tijdig heeft opgelegd.

Aan belanghebbende is op verzoek van belanghebbende uitstel verleend voor het indienen van de aangifte tot 1 mei 2017. De inspecteur diende de aanslag Vpb 2015 daarom uiterlijk 31 mei 2019 vast te stellen. De aanslag is tijdig vastgesteld met dagtekening 30 december 2017.

Belanghebbende heeft de rechtbank verzocht om te gelasten dat de inspecteur alle op de zaak betrekking hebbende stukken overlegt. Meer in bijzonder heeft belanghebbende gevraagd om overlegging van stukken waaruit volgt dat binnen de Belastingdienst over belanghebbende wordt “gekonkeld”.

De rechtbank overweegt dat de inspecteur op grond van artikel 8:42, lid 1, Awb verplicht is om de op de zaak betrekking hebbende stukken over te leggen. De inspecteur heeft op de zaak betrekking hebbende stukken overgelegd. De inspecteur betwist dat niet is voldaan aan de verplichting van artikel 8:42, lid 1, Awb. De inspecteur ontkent nadrukkelijk dat sprake is van meer stukken binnen de Belastingdienst waarin over belanghebbende wordt gesproken. Belanghebbende maakt tegenover de betwisting door de inspecteur niet aannemelijk dat er sprake is van andere interne stukken waarin over belanghebbende wordt gesproken. Voor het overige heeft belanghebbende het beroep op artikel 8:42, lid 1, Awb niet gespecificeerd. De rechtbank is ook niet gebleken dat niet alle op de zaak betrekking hebbende stukken zijn overgelegd. Het dossier bevat geen aanknopingspunten dat er meer stukken zijn die op zaak betrekking hebben dan de door de inspecteur overgelegde stukken.

Op grond van onderdeel 9 Besluit Fiscaal Bestuursrecht (hierna: BFB) ligt, in afwijking van artikel 25, lid 1, AWR, het initiatief voor het horen van een belanghebbende bij de inspecteur. De inspecteur moet dus aan een belanghebbende vragen of hij gebruik wil maken van het recht om gehoord te worden. Onderdeel 9, onder 2, BFB brengt mee dat de inspecteur kan afzien van horen wanneer een belanghebbende niet binnen een door de inspecteur gestelde redelijke termijn verklaart dat hij gebruik wil maken van het recht om gehoord te worden.

In artikel 7:4 Awb wordt het recht op inzage gekoppeld aan het horen. Een mededeling van een belanghebbende dat hij kennis wil nemen van de op de zaak betrekking hebbende stukken, moet daarom worden opgevat als de in artikel 7:3, letter d, Awb en in onderdeel 9, onder 2, BFB bedoelde verklaring dat een belanghebbende gebruik wil maken van het recht om gehoord te worden. Als dit verzoek geclausuleerd is, doet dit niet af aan het voorgaande.[3]

Als een belanghebbende te kennen heeft gegeven dat hij door de inspecteur gehoord wil worden, mag de inspecteur uit de omstandigheid dat geen reactie wordt ontvangen op een door hem aan belanghebbende schriftelijk gedaan verzoek om binnen een bepaalde termijn te reageren voor het maken van een afspraak, niet afleiden dat belanghebbende (stilzwijgend) afstand heeft gedaan van zijn recht om gehoord te worden.[4] Uit de omstandigheid dat een belanghebbende in latere stukken niet terugkomt op een eerder gedaan verzoek om gehoord te worden, mag de inspecteur evenmin afleiden dat een belanghebbende afstand doet van het recht om gehoord te worden.[5] Het uitblijven van een reactie binnen de gestelde termijn kan immers een andere reden of oorzaak hebben. Bij twijfel over de vraag of belanghebbende al dan niet toestemming heeft gegeven om van het horen af te zien, blijft de inspecteur gehouden belanghebbende in de gelegenheid te stellen te worden gehoord, hetgeen alsdan kan gebeuren door belanghebbende daartoe uit te nodigen en op een door de inspecteur vastgesteld tijdstip en plaats.[6]

Indien is verzuimd om een belanghebbende op de juiste wijze te horen, kan de belastingrechter aan dit verzuim voorbij gaan, indien belanghebbende door de gang van zaken niet is benadeeld. Daarvan is geen sprake indien het gebrek is hersteld doordat de belastingplichtige zijn bezwaren in beroep schriftelijk uiteen heeft gezet.[7] Een belastingplichtige is niet benadeeld indien een gebonden beschikking in het geding is en er tussen de inspecteur en belanghebbende geen verschil van mening bestaat over de van belang zijnde feiten en de waarneming daarvan.[8]

Belanghebbende heeft in het bezwaarschrift niet verzocht om gehoord te worden. In de onder 2.19 vermelde e-mail van 4 april 2018 heeft de inspecteur belanghebbende te kennen gegeven dat een hoorgesprek uiterlijk kon plaatsvinden op 7 april 2018. Belanghebbende heeft daarop gereageerd bij brief van 6 april 2018, ontvangen door de inspecteur op 10 april 2018, met de onder 2.20 genoemde toelichting. De betreffende brief van belanghebbende moet worden opgevat als een verzoek om inzage in de op de zaak betrekking hebbende stukken alsmede een verzoek om te worden gehoord. Door op 10 april 2018 uitspraak op bezwaar te doen zonder belanghebbende te horen, heeft de inspecteur de hoorplicht geschonden. Er is namelijk geen sprake van een situatie waar ingevolge artikel 7:3 Awb het horen achterwege kan blijven. De reactie van belanghebbende van 6 april 2018, is binnen een redelijke termijn gegeven. Aan het verzuim kan niet voorbij worden gegaan met toepassing van artikel 6:22 Awb, omdat tussen de inspecteur en belanghebbende verschil van mening bestaat over de van belang zijnde feiten en de waardering daarvan. Het beroep is reeds hierom gegrond. De rechtbank zal zelf in de zaak voorzien, omdat belanghebbende tijdens de zitting heeft verklaard dat hij niet wenst dat de zaak wordt teruggewezen naar de inspecteur.

Belanghebbende stelt zich op het standpunt dat de schadevergoeding ten onrechte door de inspecteur bij belanghebbende in de heffing is betrokken. De schadevergoeding zou aan [A] toekomen, nu belanghebbende de vordering voor € 1 aan [A] heeft overgedragen.

De inspecteur is primair van mening dat de schadevergoeding aan belanghebbende toekomt op grond van de vaststellingsovereenkomst genoemd onder 2.8. De inspecteur betwist dat belanghebbende de vordering heeft overgedragen aan [A] . Subsidiair stelt de inspecteur dat, indien sprake is van een overdracht van de vordering aan [A] voor een prijs van € 1, het een transactie betreft waarbij partijen een onzakelijke prijs hebben gehanteerd. De waarde in het economisch verkeer van de vordering is volgende de inspecteur gelijk aan de waarde van € 2.071.957,54 die belanghebbende in de onder 2.5 genoemde procedure had geëist.

Uitgangspunt is dat voor het fiscale recht de civiele rechtsverhouding wordt gevolgd. Dit is anders indien de civielrechtelijke uitleg onaanvaardbaar is of wanneer de civielrechtelijke uitleg niet past binnen het fiscale systeem. Van een dergelijke uitzondering is in voorliggend geval geen sprake.

De rechtbank stelt voorop dat belanghebbende zelfstandig schade heeft geleden. Uit de onder 2.8. vermelde vaststellingsovereenkomst blijkt dat de schadevergoeding toekomt aan belanghebbende. Uit artikel 1 en 3 van de vaststellingsovereenkomst volgt dat de uit te keren vergoeding aan belanghebbende, en niet aan [A] , zal worden uitbetaald. [A] is weliswaar ook als partij bij de vaststellingsovereenkomst betrokken, maar uit de genoemde bepalingen blijkt niet dat [A] op enige wijze recht heeft op uitbetaling van de overeengekomen schadevergoeding. De rechtbank acht het in dit kader van belang dat in de lopende procedures die met de vaststellingsovereenkomst worden beëindigd, slechts belanghebbende partij is en [A] niet. Voorts constateert de rechtbank dat [A] in 2013 reeds een schadevergoeding van in totaal € 380.000 van het bouwbedrijf had ontvangen, terwijl belanghebbende ten tijde van het opmaken van de vaststellingsovereenkomst nog geen schadevergoeding had ontvangen. De inspecteur heeft naar het oordeel van de rechtbank aannemelijk gemaakt dat de schadevergoeding bij belanghebbende in de heffing dient te worden betrokken.

De stelling van belanghebbende dat de vordering voor een bedrag van € 1 is overgedragen, is niet aannemelijk gemaakt. Ter zitting heeft belanghebbende verklaard dat de vordering in ieder geval vóór het sluiten van de vaststellingsovereenkomst op 14/15 januari is overgedragen. Van enig bewijsstuk dat de overdracht van de vordering aannemelijk maakt, is niet gebleken.

Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen heeft de inspecteur terecht de schadevergoeding van € 692.062 in 2015 tot de winst van belanghebbende gerekend. In dat geval zijn partijen ter zitting overeengekomen dat op deze schadevergoeding het bedrag van de reeds sinds 2010 geactiveerde vordering op [C B.V.] van (in 2015) € 130.953 (zie 2.10) in mindering kan worden gebracht. Belanghebbende heeft hierbij toegezegd zijn standpunt dat dit bedrag in 2016 in aftrek dient te komen, prijs te geven.

Nu de rechtbank reeds op grond van het primaire standpunt van de inspecteur tot de conclusie komt dat de schadevergoeding terecht bij belanghebbende in de heffing is betrokken, komt de rechtbank niet toe aan het subsidiaire standpunt van de inspecteur.

Samenvattend is de rechtbank van oordeel dat het beroep gegrond is. De belastbare winst dient te worden verminderd tot € 665.514 -/- € 130.953 = € 534.561. De aanslag dient te worden verminderd tot een aanslag naar het belastbare bedrag van € 534.561 -/- € 122.536 = € 412.025. De belastingrente dient dienovereenkomstig te worden verminderd.

Belanghebbende heeft geklaagd dat de behandeling van het bezwaar en beroep onnodig lang heeft geduurd. De rechtbank vat dit beklag op als een verzoek om vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn voor de behandeling van de zaken, die aanvangt bij de ontvangst van het bezwaarschrift bij de belastingdienst[9].

De redelijke termijn die staat voor de behandeling van bezwaar en beroep is als uitgangspunt 24 maanden, waarvan 6 maanden voor bezwaar en 18 maanden voor beroep. De rechtbank ziet in dit geval geen reden om van dit uitgangspunt af te wijken. Gelet op de uitgangspunten van het overzichtsarrest; een redelijke termijn van twee jaar in een geval als het onderhavige, de datum waarop het bezwaarschrift is ontvangen (11 januari 2018), de datum waarop de uitspraken op bezwaar zijn gedaan (10 april 2018), de datum van deze uitspraak (14 mei 2021) en de vergoeding van € 500 per halfjaar overschrijding van de redelijke termijn, heeft belanghebbende in beginsel recht op een vergoeding van immateriële schade van € 1.500.

Voor de verdeling van de te betalen schadevergoeding tussen de inspecteur (bezwaarfase) en de minister (beroepsfase) geldt het volgende. De bezwaarfase heeft (van 11 januari 2018 tot en met 10 april 2018) afgerond 3 maanden geduurd, waarmee de redelijke termijn voor de bezwaarfase van 6 maanden niet is overschreden. De (totale behandeltermijn van (11 januari 2018 tot en met 14 mei 2021) afgerond 3,5 jaar – redelijke termijn 2 jaar =) overschrijding van 1,5 jaar wordt aan de beroepsfase toegerekend. De veroordeling tot schadevergoeding van € 1.500 zal daarmee worden uitgesproken ten laste van de minister. De rechtbank merkt de minister in zoverre aan als partij in dit geding.

Belanghebbende heeft nog verzocht om vergoeding van overige (immateriële) schade. Belanghebbende stelt dat deze schadevergoeding “gelet op de toeslagenaffaire” minimaal € 30.000 dient te bedragen.

De rechtbank verwerpt het verzoek om schadevergoeding, anders dan de geleden immateriële schade wegens de overschrijding van de redelijke termijn. Zo er al aanleiding bestaat tot toekenning van een schadevergoeding, geldt dat belanghebbende de door hem geleden schade niet heeft geconcretiseerd en onderbouwd.

Belanghebbende heeft de inspecteur bij brief van 29 maart 2018, op dezelfde dag bij de inspecteur binnengekomen, in gebreke gesteld voor het niet tijdig beslissen op haar bezwaarschrift. De rechtbank overweegt dat de inspecteur op 10 april 2018 binnen de daarvoor geldende termijn (van 2 weken) na de ingebrekestelling heeft beslist op de bezwaarschriften, zodat er geen reden is voor toekenning van een dwangsom aan belanghebbende. De klacht van belanghebbende dat de inspecteur “binnen de fatale termijn maar vlug een beslissing” op de bezwaarschriften heeft genomen en daarbij (rechts)regels van onder meer artikel 7:3 en 7:4 Awb heeft geschonden, maakt niet dat de inspecteur een dwangsom verbeurt. De rechtbank is van oordeel dat ook als in de bezwaarfase ten onrechte niet is gehoord of inzage verleend, dit niet kan leiden tot het toekennen van een dwangsom.

Nu het beroep gegrond wordt verklaard, volgt uit artikel 8:74, lid 1, van de Awb dat de inspecteur, voor zover er griffierecht betaald is, het betaalde bedrag dient te vergoeden. In voorliggend geval dient de inspecteur reeds op grond van de uitspraak in zaaknummers BRE 18/3209 tot en met BRE 18/3212 het ter zake betaalde griffierecht te voldoen.

De rechtbank ziet geen aanleiding voor een proceskostenveroordeling. De rechtbank neemt hierbij in aanmerking dat alle stukken van belanghebbende, die in de onderhavige procedure zijn ingebracht, door haarzelf en ondertekend door haar bestuurder zijn ingediend. Belanghebbende heeft tegenover de betwisting van de inspecteur niet aannemelijk gemaakt dat aan haar beroepsmatige rechtsbijstand is verleend, waarvoor zij kosten heeft gemaakt die op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor vergoeding in aanmerking komen. Dit leidt er tevens toe dat de rechtbank alleen al daarom niet toekomt aan een aparte procedure voor de behandeling van een vergoeding van werkelijke proceskosten. Daaraan voegt de rechtbank toe dat niet gesteld of gebleken is dat belanghebbende andere voor vergoeding in aanmerking komende kosten als bedoeld in artikel 1 Besluit proceskosten bestuursrecht heeft gemaakt.