Hoge Raad, 14-11-2008, BC3673 BI3926, 42927

Arrest

gewezen op het beroep in cassatie van de Staatssecretaris van Financiën tegen de uitspraak van het Gerechtshof te Amsterdam van 25 november 2005, nr. P04/03097, betreffende een aan X te Z (hierna: belanghebbende) opgelegde aanslag in de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen.

1. Het geding in feitelijke instantie

2. Geding in cassatie

3. Beoordeling van het middel

3.1. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

3.1.1. Belanghebbende is werkzaam als deelvisser. Hij is maat in een maatschap die tot doel heeft de uitoefening van het visserijbedrijf (hierna: de maatschap).

3.1.2. De activiteiten van de maatschap bestaan uit zogenoemde boomkorvisserij op het schip 001. Er zijn geen vissers in dienstbetrekking aan boord. Ook de eigenaar van het schip (hierna: de eigenaar) is lid van de maatschap; deze vaart niet mee.

3.1.3. Inkopen voor de maatschap, met name brandstof, scheepsmaterialen, werkkleding voor de opvarenden en proviand, werden in het onderhavige tijdvak gedaan door de leden van de maatschap bij de In- en verkoopcoöperatie van visserijbenodigdheden "D" B.A. (hierna: de Coöperatie), op rekening van de eigenaar, met vermelding van de naam van degene die de artikelen kocht en van het scheepsnummer 001. De Coöperatie factureerde aan de eigenaar onder vermelding van diens naam en klantnummer, en onder vermelding van het nummer van het schip. Privéaankopen van de leden van de maatschap werden door de eigenaar verrekend met het aandeel van de betrokken maat in de netto-besomming.

3.1.4. De gevangen vis werd verkocht via de coöperatieve visafslag E U.A. (hierna: de Visafslag).

3.2.1. Voor het Hof was in geschil of belanghebbende ondernemer was in de zin van artikel 3.4 van de Wet inkomstenbelasting 2001 (hierna: de Wet) en daardoor recht heeft op toepassing van de zelfstandigenaftrek. Het geschil spitste zich toe op de vraag of belanghebbende rechtstreeks werd verbonden voor verbintenissen betreffende de onderneming van de maatschap.

3.2.3. Het Hof heeft geoordeeld dat aan de twee hiervoor in 3.2.2 genoemde voorwaarden werd voldaan, zodat belanghebbende rechtstreeks werd verbonden voor verbintenissen betreffende de onderneming van de maatschap en dientengevolge als ondernemer in de zin van artikel 3.4 van de Wet recht heeft op toepassing van de zelfstandigenaftrek. Het Hof heeft daartoe overwogen: dat onder bij de zeevisserij betrokken partijen van algemene bekendheid is dat de vissers op de schepen deel uitmaken van een maatschap, dat het nummer van het schip de functie vervult van een aan de maatschap gegeven naam, dat de contractspartijen daarvan op de hoogte zijn en dat uit de overgelegde facturen van de Coöperatie blijkt dat de maten inkopen doen op naam van de eigenaar, onder vermelding van het nummer van het schip. Het Hof heeft aan dit een en ander de conclusie verbonden dat sprake is van een openbare maatschap die als eenheid naar buiten treedt, en dat zelfs indien geen volmacht aan de maten zou zijn verleend om namens de maatschap rechtshandelingen te verrichten, de maten dan verbonden zijn voor door een van de maten aangegane verbintenissen doordat de schijn van volmacht is gewekt, nu het bij de desbetreffende verbintenissen - de verbintenissen aangegaan jegens de Coöperatie, de Visafslag en het Sociaal Fonds voor de Maatschapsvisserij, volgens het Hof de enige contractspartijen van de maatschap - gaat om handelingen die tot de dagelijkse gang van zaken van de maatschap behoren.

3.2.4. Het Hof heeft voorts geoordeeld dat, wat er ook zij van zijn hiervoor weergegeven oordeel dat sprake is van een openbare maatschap, uit de omstandigheid dat de diverse maten aankopen voor de maatschap plegen te doen bij de Coöperatie, is af te leiden dat sprake is van een stilzwijgende afspraak binnen de maatschap dat de maten de maatschap jegens derden kunnen verbinden zodat ook op grond van deze omstandigheid aan de hiervoor in 3.2.2 genoemde tweede voorwaarde is voldaan.

3.4.1. De vraag of een belastingplichtige die winst uit onderneming geniet rechtstreeks wordt verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming dient, zoals het Hof met juistheid als uitgangspunt heeft genomen, te worden beantwoord naar de regels van burgerlijk recht (vgl. HR 14 juli 2006, nr. 42125, BNB 2006/321). Voorts heeft het Hof eveneens met juistheid als uitgangspunt genomen dat indien de onderhavige maatschap 'openbaar' zou zijn, de maten in die maatschap rechtstreeks worden verbonden voor door een van de maten namens die maatschap aangegane verbintenissen.

3.4.2. Van een 'openbare maatschap' is naar algemeen gangbare opvatting slechts sprake indien de maatschap op een voor derden duidelijk kenbare wijze onder een bepaalde naam - ook wel: een door haar als zodanig gevoerde naam - aan het rechtsverkeer deelneemt (vgl. HR 5 november 1976, NJ 1977,586; zie ook het voorgestelde artikel 7:801 BW, Kamerstukken I, 2004/2005, 28 746, A).

3.4.3. De stukken van het geding laten geen andere conclusie toe dan dat in het onderhavige geval van een bepaalde, als zodanig gevoerde naam waaronder aan het rechtsverkeer wordt deelgenomen geen sprake is. De vermelding op - aan de eigenaar gerichte - facturen van een bepaald scheepsnummer is onvoldoende om aan te nemen dat de desbetreffende maatschap naar buiten treedt onder een bepaalde, als zodanig gevoerde naam.

3.4.4. Nu op grond van het hiervoor in 3.4.3 overwogene ervan moet worden uitgegaan dat de maatschap niet is aan te merken als 'openbaar', kunnen de maten van die maatschap de andere maten alleen rechtstreeks verbinden indien zij handelen namens de andere maten en daartoe door die andere maten zijn gemachtigd.

3.4.5. De door het Hof vermelde omstandigheid dat de diverse maten aankopen voor de maatschap plachten te doen bij de Coöperatie, kan noch op zichzelf noch in combinatie met de overige door het Hof in aanmerking genomen omstandigheden 's Hofs hiervoor in 3.2.4 vermelde oordeel dragen omdat uit die omstandigheid niet blijkt dat de maten hebben gehandeld mede namens de andere maten. Daarbij is mede in aanmerking te nemen dat is gehandeld op rekening van de eigenaar zodat het niet in de rede ligt dat gehandeld is namens de maatschap respectievelijk de andere maten. Uit 's Hofs uitspraak of de stukken van het geding blijkt niet dat andere omstandigheden zijn vastgesteld of aangevoerd die tot de conclusie kunnen leiden dat de maten bij het verrichten van rechtshandelingen ten behoeve van de maatschap mede namens de andere maten handelden.

3.4.6. Het middel slaagt derhalve. 's Hofs uitspraak kan niet in stand blijven. De Hoge Raad kan de zaak afdoen.

4. Proceskosten

De Hoge Raad acht geen termen aanwezig voor een veroordeling in de proceskosten.

5. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de raadsheer P. Lourens als voorzitter, en de raadsheren C.B. Bavinck, A.R. Leemreis, E.N. Punt en J.A.C.A. Overgaauw, in tegenwoordigheid van de waarnemend griffier E. Cichowski, en in het openbaar uitgesproken op 14 november 2008.