Hoge Raad, 04-12-2015, ECLI:NL:HR:2015:3464, 14/00580

In augustus 2007 heeft belanghebbende een personenauto van het type [A] (hierna: [A] ) alsmede een personenauto van het type [D] (hierna: [D] ) op eigen naam en voor eigen rekening aangegeven voor het vrije verkeer, en in maart 2008 een personenauto van het type [C] (hierna: [C] ). De douanewaarde van deze drie personenauto’s (hierna: de auto’s) is op de voet van artikel 29 van het Communautair douanewetboek (hierna: het CDW) vastgesteld op de door belanghebbende aan de fabrikant betaalde koopprijs. Belanghebbende heeft de met inachtneming hiervan door de Inspecteur geheven douanerechten voldaan.

De auto’s zijn, nadat zij in het vrije verkeer waren gebracht, door belanghebbende verkocht aan dealers en door dezen aan eindgebruikers.

De fabrikant heeft, nadat [A] in gebruik was genomen, belanghebbende verzocht alle eigenaren van een auto van dat type uit te nodigen een afspraak te maken met een dealer om kosteloos de stuurkoppeling te doen vervangen. Blijkens een door de Rijksdienst voor het Wegverkeer gepubliceerd bericht ging het om de volgende zogeheten terugroepactie:

“Merk/Type [A] (M4#)

Categorie defect Motorrijtuigen en aanhangwagens – stuurinrichting

Omschrijving defect De mogelijkheid bestaat dat de bouten van de stuurkoppeling op de stuuras niet goed zijn vast gedraaid.

Materiële gevolgen De kans bestaat dat de verbinding van de stuurkoppeling op de stuuras los gaat zitten. Dit kan worden herkend door optredend geluid tijdens inparkeren en manoeuvreren bij lage snelheid. Na verloop van tijd kan dit leiden tot losraken van deze koppeling en onbestuurbaar worden van het voertuig.

Mogelijk gevaar Een (verkeers)ongeval met letselschade

Beschrijving van van het herstel

De producent roept de betreffende voertuigen terug, neemt maatregelen om het defect te verhelpen. De voertuigeigenaar wordt uitgenodigd een afspraak te maken met een merkdealer. De dealer zal de stuurkoppeling dan vervangen.

(…)

Opmerkingen RDW Deze terugroepactie is door de fabrikant op 15 oktober 2007 aangekondigd.”

[A] is op de hiervoor beschreven wijze door een dealer aangepast. De kosten daarvan heeft belanghebbende aan de dealer vergoed. Vervolgens heeft de fabrikant deze kosten ter nakoming van de garantieverplichting die was opgenomen in de met belanghebbende gesloten koopovereenkomst, aan belanghebbende vergoed. Deze vergoeding heeft plaatsgevonden binnen twaalf maanden na de datum van aanvaarding van de voor die auto gedane aangifte voor het vrije verkeer.

Nadat [D] en [C] in 2007 respectievelijk 2008 in het vrije verkeer waren gebracht en in gebruik waren genomen bleken bij [D] een deurhanger en bij [C] een sponningrubber defect. De desbetreffende dealers hebben deze vanwege de door hen verstrekte garantie in 2010 hersteld. Op grond van de garantieverplichting die was opgenomen in de met dealers gesloten koopovereenkomst heeft belanghebbende de kosten daarvan aan de dealers vergoed.

Vervolgens heeft de fabrikant deze kosten aan belanghebbende vergoed ter nakoming van een op deze ingevolge de met belanghebbende gesloten koopovereenkomst rustende garantieverplichting.

De Rechtbank heeft onder verwijzing naar het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 19 maart 2009, Mitsui & Co. Deutschland GmbH, C-256/07, ECLI:EU:C:2009:167 (hierna: het arrest Mitsui), punten 27 tot en met 29, geoordeeld dat de in artikel 145, leden 2 en 3, van de UCDW neergelegde voorwaarden voor het met betrekking tot de douanewaarde in aanmerking nemen van het door de verkoper ten gunste van de koper wijzigen van de werkelijk betaalde of te betalen prijs, niet in strijd zijn met het CDW. Dit betekent, aldus de Rechtbank, dat een verzoek om terugbetaling dat is gegrond op het na de invoer verminderen van de aan de verkoper betaalde prijs, moet worden getoetst aan artikel 145, leden 2 en 3, van de UCDW indien het gaat om een door de verkoper aan de koper betaalde vergoeding voor een reparatie, die voortvloeit uit een door de verkoper verstrekte garantie.

Naar het oordeel van de Rechtbank heeft belanghebbende niet het bewijs geleverd dat [A] op het moment van het aanvaarden van de invoeraangifte een gebrek in de zin van artikel 145, lid 2, van de UCDW vertoonde, aangezien voor het aantonen van een ‘gebrek’ in vorenbedoelde zin, aldus de Rechtbank, niet volstaat het aannemelijk maken van “de kans op of de mogelijkheid van een gebrek”.

Artikel 29, lid 1, en lid 3, letter a, van het CDW luidt voor zover van belang:

“1. De douanewaarde van ingevoerde goederen is de transactiewaarde van die goederen, dat wil zeggen de voor de goederen werkelijk betaalde of te betalen prijs indien zij voor uitvoer naar het douanegebied worden verkocht,

(...)

3. a De werkelijk betaalde of te betalen prijs is de totale betaling die door de koper aan de verkoper of ten behoeve van de verkoper voor de ingevoerde goederen is of moet worden gedaan en omvat alle betalingen die als voorwaarde voor de verkoop van de goederen (...) werkelijk zijn of moeten worden gedaan.

(...)”

Artikel 78, leden 1 en 3, van het CDW luiden:

“1. De douaneautoriteiten kunnen na de vrijgave van de goederen ambtshalve of op verzoek van de aangever tot herziening van de aangifte overgaan.

3. Indien uit de herziening van de aangifte of uit de controles achteraf blijkt dat de bepalingen die voor de betrokken douaneregeling gelden, op grond van onjuiste of onvolledige gegevens zijn toegepast, nemen de douaneautoriteiten, met inachtneming van de eventueel vastgestelde bepalingen, de nodige maatregelen om een en ander recht te zetten, rekening houdend met de nieuwe gegevens waarover zij beschikken.”

Artikel 236 van het CDW, voor zover van belang, luidt:

“1. Tot terugbetaling van rechten bij invoer of van rechten bij uitvoer wordt overgegaan wanneer wordt vastgesteld dat het bedrag van de rechten op het tijdstip van betaling niet wettelijk verschuldigd was, dan wel dat het bedrag in strijd met artikel 220, lid 2, werd geboekt.

Tot kwijtschelding van rechten bij invoer of van rechten bij uitvoer wordt overgegaan wanneer wordt vastgesteld dat het bedrag van deze rechten op het tijdstip van boeking niet wettelijk verschuldigd was, dan wel dat het bedrag in strijd met artikel 220, lid 2, werd geboekt.

(…)

2. Terugbetaling of kwijtschelding van rechten bij invoer of van rechten bij uitvoer wordt verleend indien bij het betrokken douanekantoor vóór het verstrijken van een termijn van drie jaren te rekenen vanaf de datum waarop genoemde rechten aan de schuldenaar zijn medegedeeld, een daartoe strekkend verzoek wordt ingediend.

(…)”

Artikel 145, lid 2, van de UCDW luidt:

“Na het in het vrije verkeer brengen van goederen kan de wijziging, door de verkoper ten gunste van de koper, van de werkelijk voor de goederen betaalde of te betalen prijs voor het bepalen van de douanewaarde overeenkomstig artikel 29 van het Wetboek in aanmerking worden genomen wanneer ten genoegen van de douaneautoriteiten wordt aangetoond dat:

a) deze goederen op het in artikel 67 van het Wetboek bedoelde tijdstip gebreken vertoonden;

b) de verkoper de wijziging heeft verricht ter uitvoering van een contractuele garantieverplichting bepaald in een vóór het in het vrije verkeer brengen van de genoemde goederen gesloten koopovereenkomst, en

c) met de gebreken van de goederen niet reeds in het desbetreffende verkoopcontract rekening is gehouden.”

Het Hof van Justitie heeft in het arrest Mitsui voor recht verklaard dat artikel 29, lid 1, en lid 3, letter a, van het CDW en artikel 145, lid 2, van de UCDW aldus moeten worden uitgelegd:

“dat, wanneer gebreken van goederen die zijn gebleken nadat deze goederen in het vrije verkeer zijn gebracht, maar waarvan is bewezen dat zij reeds daarvóór bestonden, nadien krachtens een contractuele garantieverplichting leiden tot vergoedingen door de fabrikant-verkoper aan de koper ten belope van de reparatiekosten die deze laatste door zijn eigen afnemers in rekening worden gebracht, deze vergoedingen kunnen leiden tot een vermindering van de transactiewaarde van deze goederen en bijgevolg van de douanewaarde ervan die op basis van de tussen de fabrikant-verkoper en de koper aanvankelijk overeengekomen prijs was opgegeven”.

De in artikel 145, lid 2, van de UCDW neergelegde regeling zou, zoals door de Inspecteur wordt verdedigd, beperkt kunnen zijn tot gevallen waarin achteraf komt vast te staan dat op de datum van aanvaarding van de invoeraangifte (een onderdeel van) het goed daadwerkelijk defect is. Steun voor deze opvatting biedt het commentaar van het Comité Douanewetboek, “Verzameling teksten inzake douanewaarde”, TAXUD/800/2002-NL update, blz. 17-18, dat als volgt luidt:

“5. Fabrikant F stelt vast dat bepaalde componenten van de ophanging van sommige voertuigen onder bepaalde omstandigheden slecht functioneren en dat dit nadelige gevolgen kan hebben voor de wegligging van het voertuig. F verzoekt derhalve bij wijze van voorzorgsmaatregel alle eigenaars van de betrokken voertuigen deze voor onderzoek en eventueel correctie naar de plaats van aankoop terug te brengen. Deze problemen worden toegeschreven aan het ontwerp van de voertuigen.

(…)

7. De partijen bij de verkoop die de grondslag vormt van de douanewaarde hebben de totale voor de goederen betaalde prijs bepaald met inachtneming van de toestand van de goederen waarop de garantiebepalingen betrekking hebben. In het verkoopcontract is bepaald dat de goederen van een specifieke kwaliteit zijn (overeenkomstig aanvaarde technische normen). Dit is een voorwaarde voor de verkoop.

8. De douaneautoriteiten hebben ervan notitie genomen dat:

i) de noodzaak tot een nieuw onderzoek van de voertuigen (en eventueel tot aanpassing of vervanging van bepaalde onderdelen) verband hield met de omstandigheden waaronder de voertuigen zouden worden gebruikt;

ii) de fabrikant bij wijze van voorzorgsmaatregel toestemming geeft tot het uitvoeren van bepaalde corrigerende maatregelen;

iii) de problemen aan bepaalde aspecten van het ontwerp van de voertuigen worden toegeschreven.

9. De douaneautoriteiten waren derhalve van oordeel dat het onderzoek en de eventuele correctie van de gebreken bij wijze van voorzorgsmaatregel, geen grond waren voor de toepassing van artikel 145, lid 2, TCDW, aangezien dit uitsluitend betrekking heeft op voertuigen die daadwerkelijk gebreken vertonen.”

Dit commentaar betreft het geval waarin een fabrikant vaststelt dat bepaalde componenten van de ophanging van sommige voertuigen onder bepaalde omstandigheden slecht functioneren en dat dit nadelige gevolgen kan hebben voor de wegligging van het voertuig. Vanwege deze problemen, die de fabrikant toeschrijft aan het ontwerp van de voertuigen, laat de fabrikant bij wijze van voorzorgsmaatregel alle eigenaren van de betrokken voertuigen verzoeken deze voor onderzoek en eventueel correctie terug te brengen naar de wederverkoper. Het Comité Douanewetboek meent dat de vorenbedoelde, door de fabrikant-verkoper aan de importeur-koper betaalde vergoeding niet onder artikel 145, lid 2, van het UCDW is begrepen aangezien toepassing van de daarin vervatte regeling “uitsluitend betrekking heeft op voertuigen die daadwerkelijk gebreken vertonen”.

Voor de auto’s van het type [A] is de stuurkoppeling uit voorzorg vervangen. Niet is vastgesteld dat ten tijde van de invoer bij [A] de stuurkoppeling zodanig op de stuuras was gemonteerd dat deze bij gebruik los zou kunnen raken.

Uitgaande van de hiervoor in de eerste volzin omschreven opvatting op grond waarvan moet vaststaan dat op de datum van aanvaarding van de invoeraangifte (een onderdeel van) het goed daadwerkelijk defect is, vormt de door de fabrikant aan belanghebbende betaalde vergoeding voor het vervangen van de stuurkoppeling geen situatie die onder het bereik van artikel 145, lid 2, van de UCDW valt.

Voor het geval de in artikel 145, lid 2, van de UCDW neergelegde regeling niet op de hiervoor in 2.3.6 bedoelde situatie ziet, rijst de vraag of, mede gelet op de verklaring voor recht van het arrest Mitsui, niet reeds het bepaalde in artikel 29, leden 1 en 3, van het CDW ertoe noopt de onderwerpelijke, na de invoer verleende vermindering van de aanvankelijk overeengekomen prijs door de fabrikant aan belanghebbende aan te merken als een vermindering van de douanewaarde van [A] . De omstandigheid dat na de invoer van een goed wordt geconstateerd dat ten tijde van de invoer een verhoogde kans bestond van het zich binnen de garantietermijn voordoen van een defect met als gevolg dat het desbetreffende goed niet (meer) bruikbaar zal zijn volgens de daaraan gestelde eisen, heeft immers naar van algemene bekendheid is ook nadelige gevolgen voor de economische waarde van het goed en derhalve ook voor de douanewaarde daarvan.

Indien deze vraag bevestigend moet worden beantwoord, kan belanghebbendes verzoek om terugbetaling – wat er zij van de uitlegging van artikel 145, lid 2, letter a, van de UCDW - met betrekking tot [A] zonder meer worden toegewezen op de voet van de artikelen 78 en 236 van het CDW. Zie over de toepassing van artikel 29, leden 1 en 3, alsmede de artikelen 78 en 236, van het CDW náást artikel 145 van de UCDW ook hierna in 2.4.5.

Dat de hiervoor vermelde vraag bevestigend beantwoord moet worden is aan twijfel onderhevig. Wellicht kan met betrekking tot het begrip ‘gebreken’ in de zin van artikel 145, lid 2, letter a, van de UCDW niet worden voorbijgegaan aan toepassing van deze bepaling. Dat zou betekenen dat bij toepassing van artikel 29 van het CDW prijsverlagingen of prijsverminderingen (vergelijk voor dit begrip artikel 90, lid 1, van BTW-richtlijn 2006) die na de invoer worden vastgesteld respectievelijk door de verkoper worden verleend, afgezien van de in artikel 145 van de UCDW omschreven situaties, nimmer tot in aanmerking te nemen verminderingen van de douanewaarde leiden.

Artikel 145, lid 3, van de UCDW luidt:

“De werkelijk voor de goederen betaalde of te betalen prijs, zoals gewijzigd overeenkomstig lid 2, mag slechts in aanmerking worden genomen, indien deze wijziging binnen twaalf maanden na de datum van aanvaarding van de aangifte voor het vrije verkeer van de goederen is geschied.”

Bij Verordening (EG) nr. 444/2002 van de Commissie van 11 maart 2002, die in werking is getreden op 19 maart 2002 (hierna: de verordening), is artikel 145 van de UCDW gewijzigd. In de considerans van de verordening is – voor zover relevant – het volgende opgenomen:

“(5) Na het in het vrije verkeer brengen, kan in sommige gevallen de tussen de koper en de verkoper overeengekomen prijs worden gewijzigd teneinde rekening te houden met het feit dat deze goederen gebreken vertoonden.

(6) De desbetreffende bepalingen dienen derhalve uitdrukkelijk te bepalen dat de transactiewaarde in de zin van artikel 29 van het Wetboek met deze bijzondere omstandigheid rekening kan houden, in samenhang met passende voorzorgsmaatregelen en redelijke termijnen.”