Hoge Raad, 30-06-2017, ECLI:NL:HR:2017:1172, 15/02924

In mei en september 2009 heeft douane‑expediteur [A] C.V. (hierna: [A]) als direct vertegenwoordiger in de zin van artikel 5, lid 2, van het Communautair Douanewetboek (hierna: het CDW) op naam en voor rekening van belanghebbende, scheepsbouwer, aangiften gedaan voor het in het vrije verkeer brengen van in totaal 27 scheepscasco’s (hierna: de scheepscasco’s). De scheepscasco’s zijn afkomstig uit de Volksrepubliek China.

Op of omstreeks 20 juli 2006 heeft een douaneambtenaar telefonisch inlichtingen aan een medewerker van [A] verstrekt waaruit deze medewerker heeft opgemaakt dat voor de toepassing van het douanetarief casco’s van binnenvaartschepen als zeeschepen worden ingedeeld in de GN. Deze medewerker heeft dit standpunt in een memo van 24 juli 2006 kenbaar gemaakt aan alle importeurs van scheepscasco’s die van haar diensten gebruik maakten, waaronder belanghebbende. Sindsdien heeft [A] ten behoeve van diverse opdrachtgevers een groot aantal scheepscasco’s voor de binnenvaart aangegeven als zeeschepen.

De aangiften van scheepscasco’s die [A] door de jaren heen voor diverse scheepsbouwers heeft gedaan, zijn door de Nederlandse douane niet gecontroleerd op de juistheid van de tariefindeling, met uitzondering van één aangifte, gedaan op 27 maart 2009. Het betreft een invoeraangifte die [A] in opdracht van een andere scheepsbouwer dan belanghebbende heeft gedaan. In het kader van die controle heeft een douaneambtenaar het desbetreffende scheepscasco onderzocht en daarna dat casco met toepassing van het nultarief voor zeeschepen voor het vrije verkeer vrijgegeven.

Naar aanleiding van een door de douane bij belanghebbende in maart 2012 ingestelde controle met betrekking tot de hiervoor in 2.1.1 bedoelde aangiften heeft de Inspecteur zich op het standpunt gesteld dat de scheepscasco’s moeten worden aangemerkt als casco's, bestemd voor het bouwen van schepen voor de binnenvaart. De scheepscasco’s moeten volgens de Inspecteur worden ingedeeld in postonderverdeling 8901 20 90 van de GN, postonderverdeling 8901 90 99 van de GN, respectievelijk postonderverdeling 8901 90 91 van de GN. Het bij elk van de hiervoor vermelde postonderverdelingen behorende tarief van douanerechten bedraagt 1,7 percent. De Inspecteur heeft van belanghebbende bij uitnodigingen tot betaling, met dagtekening 27 april 2012, dienovereenkomstig douanerechten geheven voor in totaal € 617.498,87. Daarnaast heeft de Inspecteur ter zake van andere - ook in 2009 en in 2010 door [A] in opdracht van belanghebbende voor het vrije verkeer aangegeven - scheepscasco’s aan belanghebbende uitnodigingen tot betaling uitgereikt voor in totaal een bedrag van € 1.008.501,11.

Belanghebbende heeft de Inspecteur - met een beroep op artikel 239 van het CDW – tijdig verzocht om terugbetaling van de geheven douanerechten. De Inspecteur heeft het verzoek om terugbetaling, voor zover dit ziet op de geheven douanerechten ter zake van de hiervoor in 2.1.1 bedoelde invoeraangiften, afgewezen op de grond dat niet is gebleken van een bijzondere situatie die een terugbetaling op de voet van artikel 239 van het CDW rechtvaardigt.

Aangezien met betrekking tot de hiervoor in 2.1.5 bedoelde uitnodigingen tot betaling niet onherroepelijk vast staat dat belanghebbende douanerechten is verschuldigd op de grond dat de scheepscasco’s voor de toepassing van het douanetarief niet als rompen van een zeeschip kunnen worden ingedeeld (zie het heden onder nummer 15/02923 gewezen arrest), zal de Hoge Raad bij de behandeling van de onderhavige zaak veronderstellenderwijs van het laatste uitgaan.

Op grond van artikel 239, lid 1, van het CDW in samenhang gelezen met artikel 899, lid 2, van de UCDW kan tot terugbetaling van de rechten van invoer worden overgegaan wanneer het gaat om bijzondere omstandigheden die geen frauduleuze handeling of klaarblijkelijke nalatigheid van de zijde van de belanghebbende inhouden. Het is vaste rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie dat artikel 239 van het CDW een algemene billijkheidsclausule bevat die is bedoeld een bijzondere situatie te dekken. Het bestaan van bijzondere omstandigheden is aangetoond wanneer uit de omstandigheden van het concrete geval volgt dat de belastingschuldige in een uitzonderlijke situatie verkeert vergeleken met de andere marktdeelnemers die dezelfde activiteit verrichten en hij zonder de bijzondere omstandigheden het aan de boeking achteraf van de douanerechten verbonden nadeel niet zou hebben ondervonden (vgl. HvJ 25 juli 2008, C.A.S. SpA, C-204/07P, ECLI:EU:C:2008:446, punten 82 en 88 en de aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het Hof heeft geen oordeel uitgesproken over het voor toepassing van de hiervoor in 2.4.2 bedoelde artikelen vereiste ontbreken van frauduleuze handelingen of klaarblijkelijke nalatigheid. De Hoge Raad zal daarom veronderstellenderwijs ervan uitgaan dat aan deze andere in artikel 239 van het CDW gestelde voorwaarden is voldaan.

Anders dan het middel betoogt, worden de hiervoor in 2.4.4 weergegeven oordelen niet anders wanneer daarbij de hiervoor in 2.1.3 en 2.1.4 bedoelde gedragingen van de douaneautoriteiten in aanmerking worden genomen. Van deze gedragingen kan niet worden gezegd dat de douaneautoriteiten jegens belanghebbende of alle importeurs van scheepscasco’s een toerekenbare fout hebben gemaakt die noopt tot de conclusie dat sprake is van een bijzondere situatie.

Het Hof hoefde - ten slotte - zich ook niet van het hiervoor in 2.4.4, laatste alinea, weergegeven oordeel te laten weerhouden door de beschikkingen van de Europese Commissie waarop belanghebbende zich heeft beroepen. Die beschikkingen, die overeenkomstig de procedure van de artikelen 906 tot en met 909 van de UCDW zijn gegeven, zien niet op zaken waarin zich feitelijk en juridisch vergelijkbare omstandigheden hebben voorgedaan. Deze beschikkingen vormen voorts – naar redelijkerwijs niet voor twijfel vatbaar is – onvoldoende grondslag om te oordelen dat de onderhavige zaak op de voet van artikel 905, lid 1, van de UCDW aan de Europese Commissie moet worden voorgelegd.

Gelet op hetgeen hiervoor in 2.4.3 tot en met 2.4.6 is overwogen, faalt het middel.