Hoge Raad, 22-12-2017, ECLI:NL:HR:2017:3229, 16/05639

Belanghebbende is een van de erfgenamen van een tante, die in 2002 overleed. Als onderdeel van de nalatenschap verkreeg belanghebbende onder andere aandelen in [B] B.V. (hierna: [B]). Die aandelen behoorden tot een aanmerkelijk belang. Belanghebbende heeft daarom ter zake van de verkrijging van deze aandelen een beroep gedaan op de bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de Successiewet 1956 (hierna: SW 1956). De Inspecteur heeft aan belanghebbende met toepassing van het toen geldende artikel 37, lid 1, respectievelijk lid 2, SW 1956 een aanslag en een conserverende aanslag in het recht van successie opgelegd.

Bij uitspraak op bezwaar heeft de Inspecteur de aanslag gehandhaafd. Het daartegen ingestelde beroep heeft de Rechtbank behandeld ter zitting van 24 april 2008. Het daarvan opgemaakte proces-verbaal houdt in dat partijen ter zitting overeenkwamen (i) dat van de passiefposten van [B] de post “belastingen” ten bedrage van € 2.920.755 directe samenhang vertoont met een vordering van [B] die door de Inspecteur als beleggingsvermogen werd aangemerkt, en (ii) dat de andere passiefposten van [B] die samenhang niet hebben. In verband hiermee heeft de Rechtbank de aanslag bij uitspraak van 9 juni 2008 verminderd.

Bij uitspraak van dezelfde datum heeft de Rechtbank geoordeeld dat de, in bezwaar eveneens gehandhaafde, conserverende aanslag niet tot een te hoog bedrag is vastgesteld.

De met deze uitspraken gegeven oordelen van de Rechtbank zijn als gevolg van arresten van de Hoge Raad van 22 oktober 2010, nummers 09/05134 en 09/05133, onherroepelijk geworden.

Met dagtekening 5 april 2011 heeft de Inspecteur belanghebbende de thans bestreden conserverende navorderingsaanslag opgelegd, omdat uit de ter zitting van de Rechtbank gemaakte afspraak, hiervoor omschreven in 2.1.2 (hierna: de afspraak), voortvloeit dat het door belanghebbende krachtens erfrecht verkregen ondernemingsvermogen meer bedroeg dan waarvan de Inspecteur was uitgegaan bij het opleggen van de in 2.1.1 vermelde conserverende aanslag.

Bij het Hof was in geschil of uit de afspraak voortvloeit dat de Inspecteur ter correctie van de conserverende aanslag voorbij kan gaan aan de in artikel 16 AWR opgenomen voorwaarden voor het opleggen van een navorderingsaanslag, waaronder de in het derde lid gestelde termijn.

Het Hof heeft die vraag ontkennend beantwoord. Het heeft daartoe overwogen, samengevat, dat er geen redenen zijn om af te wijken van de duidelijke bewoordingen van de afspraak, die niets bepaalt over de mogelijkheden tot navordering. Deze afspraak is tot stand gekomen tussen gelijkwaardige en professionele partijen. De beroepen tegen de aanslag en de conserverende aanslag zijn gelijktijdig behandeld en de Inspecteur diende zich te realiseren dat de aanslag en de conserverende aanslag onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden in die zin dat verlaging van de aanslag aanleiding is de conserverende aanslag te verhogen. Voorts kan de Inspecteur, die bij het opleggen van de conserverende aanslag al was uitgegaan van een lager onder de bedrijfsopvolgingsfaciliteit vallend vermogen dan vermeld in de door belanghebbende gedane aangifte, door de kwalificatie van de belastingschuld niet zijn overvallen, aldus het Hof.

Het Hof heeft voorts geoordeeld dat het op de weg van de Inspecteur had gelegen om aan de afspraak over de aanslag de voorwaarde te verbinden dat een conserverende navorderingsaanslag zou worden opgelegd. Belanghebbende behoefde er bij het maken van de afspraak niet van uit te gaan dat haar een conserverende navorderingsaanslag zou worden opgelegd. Voorts houdt de afspraak, ook al is zij buiten de navorderingstermijn gemaakt, niet in dat belanghebbende afstand heeft gedaan van het recht zich op overschrijding van de navorderingstermijn te beroepen, aldus het Hof.

Vervolgens heeft het Hof geoordeeld dat de conserverende navorderingsaanslag niet aan de uit artikel 16 AWR voortvloeiende eisen voldoet en dus niet rechtmatig is opgelegd.

Het middel treft doel voor zover het opkomt tegen de uitleg die het Hof aan de afspraak heeft gegeven.

Voorts heeft het Hof geoordeeld dat de afspraak tot stand is gekomen tussen gelijkwaardige en professionele partijen en dat de wijze waarop de afspraak tot stand is gekomen meebrengt, enerzijds, dat het op de weg van de Inspecteur had gelegen de oplegging van een conserverende navorderingsaanslag als voorwaarde te stellen en, anderzijds, dat belanghebbende bij het maken van de afspraak niet ervan uit behoefde te gaan dat haar een conserverende navorderingsaanslag zou worden opgelegd. Dit oordeel geeft blijk van een onjuiste rechtsopvatting indien het Hof ervan is uitgegaan dat bij het optreden voor de belastingrechter aan een inspecteur qua professionaliteit hogere eisen kunnen en moeten worden gesteld dan aan een belastingadviseur die ter zitting optreedt als gemachtigde van een belastingplichtige. Indien het Hof zijn oordeel heeft afgeleid van de bijzondere omstandigheden van het onderhavige geval, is het – mede gelet op het in 2.3.2 overwogene - zonder nadere toelichting, die ontbreekt, in zoverre niet begrijpelijk.