Hoge Raad, 10-03-2017, ECLI:NL:HR:2017:384, 15/00462

Belanghebbende, douane-expediteur, heeft in opdracht van [B] B.V. op 2 oktober 2007, 23 oktober 2007, 19 februari 2008 en 13 maart 2008, op eigen naam en voor eigen rekening aangiften gedaan voor het in het vrije verkeer brengen van “energy saving lamps”. Het gaat om lampen van het type CFL-i (geïntegreerde elektronische compacte fluorescentielampen; hierna: de spaarlampen).

Bij invoer van (onder meer) geïntegreerde elektronische compacte fluorescentielampen (CFL-i’s) van oorsprong uit de Volksrepubliek China geldt een antidumpingrecht ter grootte van 66,1 percent van de netto prijs, franco grens Gemeenschap (zie voor de onderwerpelijke periode Verordening (EG) nr. 1470/2001 van de Raad van 16 juli 2001 (Pb L 195, blz. 8), gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 1322/2006 van de Raad van 1 september 2006 (Pb L 244, blz. 1) en Verordening (EG) nr. 1205/2007 van de Raad van 15 oktober 2007 (Pb L 272, blz. 1)).

Het antifraudebureau van de Europese Commissie (hierna: OLAF) heeft in de periode van 18 augustus 2010 tot 25 augustus 2010 - in samenwerking met DFT - in Thailand een onderzoek uitgevoerd naar de niet-preferentiële oorsprong van door onder meer [C] in de jaren 2007 en 2008 uitgevoerde spaarlampen. In dat kader is in het bijzonder onderzocht of sprake is geweest van ontwijking van het hiervoor in 2.1.3 bedoelde antidumpingrecht. Aanleiding voor dit onderzoek vormden onder meer aan OLAF gerichte brieven van DFT van 5 augustus 2009 en 4 september 2009, waarin DFT meedeelt dat aan [C] in de periode september 2007 tot oktober 2009 afgegeven certificaten, waaronder de hiervoor in 2.1.2 bedoelde certificaten, zijn ingetrokken omdat de spaarlampen waarop deze certificaten betrekking hebben niet voldoen aan de voorwaarden om de niet‑preferentiële oorsprong Thailand toe te kennen.

De bevindingen van het hiervoor in 2.1.4 bedoelde onderzoek heeft OLAF vastgelegd in een rapport met dagtekening 20 oktober 2010 (hierna: het OLAF‑rapport). OLAF heeft de conclusie getrokken dat alle door [C] in de jaren 2007 en 2008 uitgevoerde spaarlampen zijn samengesteld uit halffabricaten en onderdelen die [C] had aangekocht van een in China gevestigde fabrikant, dat die halffabricaten en onderdelen de niet-preferentiële oorsprong China hebben, en dat de verwerking in Thailand van die halffabricaten en onderdelen door [C] tot spaarlampen een eenvoudige assemblage betrof die niet als een ingrijpende en economisch verantwoorde verwerking of bewerking als bedoeld in artikel 24 van het CDW kan worden aangemerkt. OLAF heeft geconcludeerd dat de niet-preferentiële oorsprong van in 2007 en 2008 in de Europese Unie ingevoerde spaarlampen uit Thailand en afkomstig van [C], China is.

Nadat de Minister eind november 2010 de beschikking had gekregen over het OLAF-rapport, heeft de Minister dat rapport, zonder bijlagen, op 1 december 2010 aan de gemachtigde van belanghebbende gefaxt, waarna de gemachtigde op 10 december 2010 het gehele rapport, met alle bijlagen, ongeclausuleerd heeft mogen inzien. Het rapport, inclusief de bijlagen die betrekking hebben op de Thaise exporteur [C], maar exclusief de bijlagen die betrekking hebben op een andere exporteur, is op 13 december 2010 in afschrift aan de gemachtigde ter beschikking gesteld.

De Minister heeft belanghebbende bij brief van 17 december 2010 op de hoogte gesteld van zijn voornemen om antidumpingrechten na te vorderen met betrekking tot de twee aangiften die belanghebbende in 2008 heeft gedaan, onder verwijzing naar het OLAF-rapport. Belanghebbende heeft bij brief van 21 december 2010 op dit voornemen gereageerd. Op 12 januari 2011 heeft de Minister met betrekking tot de desbetreffende aangiften uitnodigingen tot betaling, eveneens in één geschrift vervat, doen uitreiken.

Met betrekking tot de uitreiking van de uitnodigingen tot betaling heeft het Hof geoordeeld dat de Minister niet het Unierechtelijke beginsel van eerbiediging van de rechten van de verdediging heeft geschonden aangezien belanghebbende voorafgaand aan de uitreiking door de Minister voldoende op de hoogte is gesteld van de achtergrond van het voornemen om antidumpingrechten na te vorderen en voorts dat belanghebbende op basis van de verstrekte gegevens adequaat heeft kunnen reageren.

Middel I behelst rechts- en motiveringsklachten tegen het hiervoor in 2.2.1 weergegeven oordeel van het Hof. Het middel betoogt dat het Unierechtelijke verdedigingsbeginsel, het Unierechtelijke beginsel van behoorlijk bestuur en het Unierechtelijke recht op inzage van stukken meebrengen dat belanghebbende voorafgaand aan het uitreiken van de eerste uitnodigingen tot betaling van de Minister ook de beschikking had moeten krijgen over een concept van het OLAF-rapport, en voorts over alle bijbehorende documenten en informatie waarover OLAF op dat moment de beschikking had. Aangezien dat niet is gebeurd, heeft zij zich niet op deugdelijke wijze kunnen (laten) verdedigen, aldus het middel.

In hoger beroep is niet in geschil geweest de vaststelling van de Rechtbank dat de Minister op 30 september 2010 geen andere documenten ter beschikking stonden dan de documenten die de Minister eerder op 10 september 2010 aan belanghebbende heeft verstrekt. Niet is gebleken dat de Minister in de fase voorafgaand aan het uitreiken van de eerste uitnodigingen tot betaling, ook niet na ontvangst van de reactie van belanghebbende van 24 september 2010, in strijd met artikel 3:2 Awb heeft nagelaten andere feiten te verzamelen die nodig waren voor het nemen van zijn besluit. Tot staving van zijn voornemen antidumpingrechten na te vorderen in een geval als het onderhavige heeft de Minister kunnen volstaan met de documenten en de informatie waarover hij van OLAF de beschikking had gekregen.

Gelet op hetgeen hiervoor in 2.2.3 en 2.2.4 is overwogen geven de hiervoor in 2.2.1 weergegeven oordelen van het Hof geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en kunnen zij, als verweven met waarderingen van feitelijke aard, voor het overige in cassatie niet op juistheid worden getoetst. Zij zijn ook niet onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd. Middel I faalt derhalve.

Het Hof heeft geoordeeld dat de Minister aannemelijk heeft gemaakt dat de spaarlampen de niet‑preferentiële oorsprong China hebben. In dit kader heeft het Hof - onder verwijzing naar rechtspraak van het Hof van Justitie - op grond van de door de Minister overgelegde bescheiden aannemelijk geacht dat de spaarlampen in Thailand zijn vervaardigd door een assemblage van drie halffabricaten van niet‑preferentiële Chinese oorsprong, aangeduid in het rapport als ‘totally tube’, ‘plastic case’ en ‘PCB assembly’, en dat die bewerking in Thailand niet de ingrijpende en economisch verantwoorde verwerking of bewerking in de zin van artikel 24 van het CDW vormt die vereist is om aan de goederen de niet-preferentiële oorsprong Thailand toe te kennen.

Het Hof heeft verworpen de stelling van belanghebbende dat het bepaalde in artikel 220, lid 2, letter b, van het CDW aan de navordering in de weg staat. Naar het oordeel van het Hof is in het onderhavige geval geen sprake geweest van een vergissing van de douaneautoriteiten in de zin van deze bepaling. In dit verband heeft het Hof geoordeeld dat de afgifte van de hiervoor in 2.1.2 bedoelde certificaten door DFT geen vergissing van de douaneautoriteiten als bedoeld in artikel 220, lid 2, letter b, van het CDW kan zijn, en voorts dat aan de zijde van de Nederlandse douaneautoriteiten evenmin sprake is geweest van een vergissing in de hiervoor bedoelde zin.

Middel III richt zich met rechts- en motiveringsklachten tegen de hiervoor in 2.4.1 omschreven oordelen van het Hof.

Het Hof heeft – anders dan de Rechtbank - geoordeeld dat de Minister in strijd met artikel 8:42 Awb niet alle bijlagen van het OLAF-rapport aan de rechter heeft overgelegd en dat belanghebbendes hierop gerichte klacht gegrond is. Met betrekking tot de gevolgen die aan deze niet-nakoming dienen te worden verbonden, heeft het Hof onder verwijzing naar artikel 8:31 Awb gemotiveerd geoordeeld dat aan de niet-overlegging van die bijlagen geen gevolgen worden verbonden.

Middel IV betoogt dat, aangezien het Hof de beslissing van de Rechtbank met betrekking tot dit geschilpunt onjuist heeft bevonden, het Hof - hoewel het hoger beroep ongegrond is verklaard - de Minister had moeten veroordelen in de proceskosten en tot vergoeding van de betaalde griffierechten.

Middel IV faalt. In de hiervoor in 2.5.1 weergegeven oordelen van het Hof ligt besloten het oordeel dat belanghebbende door de niet-overlegging van de bijlagen, die een andere exporteur in Thailand dan [C] betroffen, niet is benadeeld. Indien de rechter om deze reden met toepassing van artikel 8:31 Awb geen gevolgen verbindt aan het door een bestuursorgaan schenden van een in dat artikel vermelde procesverplichting, is hij niet gehouden het bestuursorgaan te veroordelen in de proceskosten of de vergoeding van betaalde griffierechten te gelasten.