Hoge Raad, 30-03-2018, ECLI:NL:HR:2018:459, 17/00726

Binnen de fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting waarvan belanghebbende als moedermaatschappij deel uitmaakt (hierna: de fiscale eenheid), is op 10 september 2007 een onroerende zaak overgedragen. De onroerende zaak werd verhuurd aan een derde.

In de loop van 2010 is belanghebbende met de huurder van de onroerende zaak overeengekomen de aandelen in de dochtermaatschappij die de onroerende zaak had verworven (hierna: de dochtermaatschappij), aan de huurder te verkopen. De aandelen zijn geleverd bij notariële akte van 6 oktober 2010. Met ingang van 1 oktober 2010 maakt de dochtermaatschappij niet langer deel uit van de fiscale eenheid.

In verband met de ontvoeging van de dochtermaatschappij heeft belanghebbende in haar aangifte voor de vennootschapsbelasting voor het jaar 2010 op de voet van artikel 15ai, lid 1, eerste volzin, van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 (hierna: de Wet) een boekwinst verantwoord ter zake van de onroerende zaak.

Blijkens de totstandkomingsgeschiedenis van artikel 15ai van de Wet is deze bepaling onder meer gericht tegen ongewenst gebruik van de fiscale-eenheidsregeling dat bestaat uit een overdracht van een vermogensbestanddeel binnen een fiscale eenheid, die binnen afzienbare tijd wordt gevolgd door ontvoeging van de maatschappij waaraan die overdracht heeft plaatsgevonden (vgl. Kamerstukken II 1999/2000, 26 854, nr. 3, blz. 19, en Kamerstukken II 2000/01, 26 854, nr. 6, blz. 28-29). Artikel 15ai van de Wet heeft tot doel in een dergelijk geval te voorkomen dat het desbetreffende vermogensbestanddeel kan overgaan naar een partij buiten de fiscale eenheid zonder dat het bij de fiscale eenheid komt tot afrekening van vennootschapsbelasting over een stille reserve die in dat vermogensbestanddeel aanwezig is. De eerste volzin van artikel 15ai, lid 1, van de Wet bepaalt met het oog daarop in essentie dat die stille reserve voorafgaand aan het tijdstip van ontvoeging van de overnemer van dat vermogensbestanddeel, tot de winst van de fiscale eenheid wordt gerekend door het te boek te stellen op de waarde in het economische verkeer.

Uit de parlementaire behandeling van artikel 15ai van de Wet (zoals aangehaald in de onderdelen 6.1 en 6.2 van de conclusie van de Advocaat-Generaal) moet voorts worden opgemaakt dat de wetgever uitstel van winstneming ‘over het ontvoegingstijdstip heen’ heeft willen uitsluiten, en in het bijzonder ervan is uitgegaan dat vorming van een herinvesteringsreserve niet mogelijk is ter zake van het bedrag dat op de voet van artikel 15ai, lid 1, van de Wet tot de winst wordt gerekend. Dit streven van de wetgever komt ook tot uitdrukking in de tweede en de derde volzin van artikel 15ai, lid 1, van de Wet. Die bepalingen sluiten een zodanig uitstel van winstneming uit in gevallen waarin (a) de stille reserve in het overgedragen vermogensbestanddeel reeds voorafgaand aan het ontvoegingstijdstip van de overdrager of de overnemer is gerealiseerd en ter zake daarvan een herinvesteringsreserve is gevormd, respectievelijk (b) een dergelijke reserve reeds voor dat ontvoegingstijdstip is afgeboekt op de aanschaffings- of voortbrengingskosten van een vervangend bedrijfsmiddel.

Uit het hiervoor in 2.3.1 en 2.3.2 overwogene volgt dat een boekwinst die in aanmerking wordt genomen ten gevolge van toepassing van de eerste volzin van artikel 15ai, lid 1, van de Wet niet kan worden aangemerkt als een opbrengst bij vervreemding in de zin van artikel 3.54, lid 1, Wet IB 2001, en daarom niet in aanmerking komt voor reservering met het oog op herinvestering. Deze uitleg is ook in overeenstemming met de bewoordingen van artikel 3.54, lid 1, Wet IB 2001.

De klachten kunnen derhalve niet tot cassatie leiden, wat er zij van de door het Hof gebezigde gronden.