Hoge Raad, 15-07-2022, ECLI:NL:HR:2022:1109, 20/01940

Onderdeel 1 van het middel klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 3.10 dat het vermoedt dat ook [verweerder] behoorde tot het aanzienlijk deel van de consumenten dat zou hebben afgezien van aankoop van staatsloten in de periode 2000-2008 indien Staatsloterij toen juiste en volledige mededelingen zou hebben gedaan, onjuist is dan wel ontoereikend gemotiveerd. Het onderdeel betoogt onder meer dat het in de collectieve actie gegeven oordeel inhoudt dat sprake is geweest van misleidende mededelingen. Het houdt niet in dat ten aanzien van een individuele consument wordt vermoed dat deze bij gebreke van zodanige mededelingen zou hebben afgezien van aankoop van een staatslot, aldus het onderdeel.

De in het onderdeel verwoorde uitleg van de uitspraak van de Hoge Raad in de collectieve actie is juist. In de door het hof in rov. 3.9 aangehaalde overweging heeft de Hoge Raad de klachten verworpen tegen het oordeel van het gerechtshof Den Haag dat sprake is geweest van misleidende mededelingen als bedoeld in art. 6:194 (oud) BW. De overweging behelst geen oordeel over de vraag of causaal verband – in de zin van condicio sine qua non-verband – bestaat of moet worden vermoed te bestaan tussen de misleidende mededelingen van Staatsloterij en de aankoop van staatsloten door individuele deelnemers. In dat verband is van belang dat de in die overweging weergegeven verwijzing (door het gerechtshof Den Haag) naar “een aanzienlijk deel van de consumenten” deel uitmaakt van de beoordeling of de onjuiste of onvolledige informatie in kwestie de maatman misleidt of kan misleiden en door haar misleidende karakter zijn economische gedrag kan beïnvloeden. Binnen dat beoordelingskader hangt het van de omstandigheden van het geval af welk percentage kan worden aangemerkt als voldoende significant (‘een aanzienlijk deel’) om van misleiding te kunnen spreken.⁵

Er bestaat voorts onvoldoende grond om voor een geval als hier aan de orde, waarin het gaat om een abonnementsspeler, een vermoeden van causaal verband te aanvaarden in de hiervoor bedoelde zin. Anders dan bij de vorm van misleiding die aan de orde was in de zaak World Online⁶, waarop [verweerder] in deze procedure een beroep doet, kan in geval van abonnementsspelers niet worden gezegd dat sprake is van zodanige bewijsproblematiek ter zake van het causaal verband dat de bescherming die zij aan art. 6:194 (oud) BW kunnen ontlenen met betrekking tot de misleidende mededelingen waarom het in deze procedure gaat, zonder zodanig vermoeden in de praktijk illusoir kan worden. Voor abonnementsspelers geldt immers dat hun speelgeschiedenis beschikbaar is en – zoals ook in dit geval is gebeurd – op verzoek ter beschikking wordt gesteld.

Gelet op hetgeen hiervoor in 3.1.2-3.1.3 is overwogen, heeft het hof, door uit te gaan van het vermoeden dat [verweerder] behoorde tot het aanzienlijk deel van de consumenten dat zou hebben afgezien van aankoop van staatsloten in de periode 2000-2008 indien Staatsloterij toen juiste en volledige mededelingen zou hebben gedaan, zonder daarbij de stellingen van partijen over het uit de speelgeschiedenis blijkende speelgedrag van [verweerder] te betrekken, ofwel blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, ofwel zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd. Onderdeel 1 slaagt dan ook.

Onderdeel 2 richt zich met diverse klachten tegen het oordeel van het hof in rov. 3.11-3.11.3 dat Staatsloterij geen feiten en omstandigheden heeft aangevoerd die tot ontzenuwing van het vermoeden van causaal verband kunnen leiden. Reeds omdat dit oordeel en de daarvoor gegeven motivering voortbouwen op het hiervoor onjuist bevonden oordeel van het hof in rov. 3.10, slaagt het onderdeel. Het onderdeel behoeft voor het overige geen behandeling.

Onderdeel 3 klaagt dat het hof niet is ingegaan op de stelling van Staatsloterij dat in de collectieve actie geen misleiding is vastgesteld ten aanzien van de Oudejaarstrekkingen. Het onderdeel slaagt op de gronden vermeld in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 4.25.

De onderdelen 4-6 richten klachten tegen (i) het oordeel van het hof dat (uitgaande van het bestaan van causaal verband tussen de misleidende mededelingen en de aankoop van de bewuste staatsloten) de schade van [verweerder] aan Staatsloterij kan worden toegerekend (ii) het ongemotiveerd verwerpen van de stelling van Staatsloterij dat de vermogenstoestand van [verweerder] niet beter (en mogelijk zelfs slechter) zou zijn geweest als hij in de jaren 2000-2008 geen staatsloten had gekocht, omdat aannemelijk is dat [verweerder] in dat geval zijn inleg aan andere kansspelen (met een kleinere winkans) had uitgegeven en (iii) het oordeel van het hof in rov. 3.17.1 dat het, gezien de misleidende mededelingen van Staatsloterij over winkansen, niet redelijk is om, naast het bedrag van de gewonnen prijzen, bij de vaststelling van de schade van [verweerder] rekening te houden met een op geld waardeerbare kans om een prijs te winnen. Deze klachten kunnen niet tot cassatie leiden. De Hoge Raad hoeft niet te motiveren waarom hij tot dit oordeel is gekomen. Bij de beoordeling van deze klachten is het namelijk niet nodig om antwoord te geven op vragen die van belang zijn voor de eenheid of de ontwikkeling van het recht (zie art. 81 lid 1 RO).