Parket bij de Hoge Raad, 08-04-2005, AQ7207, 39822

Nr. 39.822

Mr. De Wit

Derde Kamer A

Douanerechten (actieve veredeling)

6 juli 2004

Conclusie inzake

X B.V.

tegen

Productschap Zuivel

A: Procesverloop

1.1. X B.V. (belanghebbende) heeft van de Voorzitter van het productschap Zuivel (productschap) op 1 december 1999 een 'nota' ontvangen ten bedrage van f 61.443,00 (€ 27.881,62). Deze 'nota' was reeds bij brief van 24 november 1999 door het productschap gemotiveerd.

B: Feiten

1.6. Belanghebbende houdt zich met name bezig met de vervaardiging van en de handel in poedervormige melkproducten. Ten behoeve van deze activiteiten heeft belanghebbende bij het productschap een vergunning actieve veredeling aangevraagd. In de door belanghebbende ondertekende vergunningaanvraag is onder meer het volgende vermeld:

"(Belanghebbende; WdW) verklaart (...) tegenover het productschap voor zuivel:

14. (...).

15. te zullen toelaten dat door de Algemene Inspectiedienst van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (AID) en/of door het produktschap wordt overgegaan tot controle op de naleving van hetgeen bij of krachtens de beschikking actief veredelingsverkeer landbouwgoederen 1986 is bepaald en daartoe in het bijzonder aan de ambtenaren van de AID alsmede aan de door het produktschap aangewezen personen op hun verzoek (...) de zich onder het veredelingsverkeersregime bevindende goederen (...), voor zover nog een wederuitvoer heeft plaatsgevonden, (...) in ongewijzigde staat (...) te zullen tonen en te zullen toelaten, dat zij daarvan monsters nemen;"

1.10. Aan de vergunning actief veredelingsverkeer valt voor wat betreft de samenstelling van de invoergoederen 'volle melkpoeder' te ontlenen dat deze goederen bestaan uit:

"ca. 26% vet, ca. 27% eiwit, ca. 38% lactose, ca. 6% as en ca. 3% vocht"

1.17. Naar aanleiding van het 'bedrijfscontrolerapport' en de bemonsteringsrapportages heeft het productschap aan belanghebbende de litigieuze 'nota' uitgereikt. Aan de door het productschap vastgestelde 'nota' ontleen ik (mijn cursivering):

"Betreft: Invoerheffing in het kader van de regeling Actief Veredelingsverkeer. Zie onze brief HR/ORC/97584

Door u te betalen NLG 61.443,00

EUR 27.881,62"

C: Geschil voor de Douanekamer en geschil in cassatie

1.18. Voor de Douanekamer was tussen partijen primair in geschil of het productschap bij de vaststelling van de samenstelling van de 'volle melkpoeder' mocht uitgaan van het door het Rikilt vastgestelde vetgehalte. Voorzover voornoemde vraag bevestigend moest worden beantwoord, was subsidiair in geschil of in casu een douaneschuld was ontstaan. Uiterst subsidiair was in geschil of het vertrouwensbeginsel aan onderhavige 'nota' in de weg stond.

2.2. Verder is het noodzakelijk vast te stellen welke 'rechten bij invoer' in casu door het productschap worden geheven. Blijkens de door het productschap vastgestelde UTB betreft het een 'invoerheffing'. Onder de 'rechten bij invoer' zoals bedoeld in artikel 4, aanhef en onderdeel 10, CDW(6) komt een heffing met een dergelijke aanduiding echter niet voor. Op het tijdstip van uitreiking van de UTB luidt deze bepaling immers:(7)

"In de zin van dit wetboek wordt verstaan onder:

(...);

10. rechten bij invoer:

- de douanerechten en heffingen van gelijke werking die bij de invoer van goederen van toepassing zijn;

- de belastingen bij invoer die zijn vastgesteld in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid of in het kader van de specifieke regelingen die op bepaalde door verwerking van landbouwprodukten verkregen goederen van toepassing zijn;"

2.4. Meer duidelijkheid over de aard van de heffing kan echter worden verkregen indien de in de uitnodiging tot betaling aangehaalde brief van het productschap met kenmerk HR/ORC/97584 in de beschouwing wordt betrokken.(10) In deze motivering van de UTB wordt namelijk opgemerkt dat het productschap zich genoodzaakt acht (cursivering door mij toegevoegd):

"om over 18.000 kg melkpoeder alsnog het douanerecht op te leggen."

GN-code Omschrijving

autonoom Conventioneel Bijzondere maatstaf

(%) (%)

1/1 – 30/6 1/7 – 31/12

1 2 3 4a 4b 5

0402 Melk en room, ingedikt of met toegevoegde suiker of andere zoetstoffen:

0402 10 - in poeder, in korrels of in andere vaste vorm, met een vetgehalte van niet meer dan 1,5 gewichtspercent:

(…)

- in poeder, in korrels of in andere vaste vorm, met een vetgehalte van meer dan 1,5 gewichtspercent:

0402 21 -- zonder toegevoegde suiker of andere zoetstoffen:

--- met een vetgehalte van niet meer dan 27 gewichtspercenten:

0402 21 11 ---- in verpakkingen met een netto-inhoud per onmiddellijke verpakking van niet meer dan 2,5 kg……... (…) (…) (…) (…)

---- andere:

0402 21 17 ----- met een vetgehalte van niet meer dan 11 gewichtspercenten………………………………………….. (…) (…) (…) (…)

0402 21 19 ----- met een vetgehalte van meer dan 11 doch niet meer dan 27 gewichtspercenten…………………………………. 203,8 €/ 100kg/net 154,9 €/ 100kg/net 142,6 €/ 100kg/net -

--- met een vetgehalte van meer dan 27 gewichtspercenten:

0402 21 91 ---- in verpakkingen met een nettoinhoud per onmiddellijke verpakking van niet meer dan 2,5 kg……... (…) (…) (…) (…)

0402 21 99 ---- andere……………………………………………………. 252,9 €/ 100kg/net 192,2 €/ 100kg/net 177,1 €/ 100kg/net -

(…).”

A: Inleiding

3.1. Hiervoor is vastgesteld dat met de door het productschap vastgestelde uitnodiging tot betaling douanerechten worden geheven. Daarmee staat tevens vast dat we hier te maken hebben met een betrekkelijk bijzondere rechtsfiguur. Er is in het verleden vaak over gesproken, maar de Nederlandse wet- en regelgever heeft gemeend bij de nationale uitvoeringspraktijk te moeten vasthouden aan de bevoegdheidsverdeling inzake de heffing en controle van rechten bij invoer, maar ook ten aanzien van de competentie van de verschillende rechtsprekende instanties. Dit onderscheid leidt tot weinig doorzichtige regelgeving met betrekking tot de bevoegdheidsverdeling inzake heffing en controle.

B: Productschap in casu niet heffingsbevoegdheid ingevolge artikel 22a AWR

3.4. Het CDW definieert het begrip douaneautoriteiten als 'de autoriteiten die voor de toepassing van de douanewetgeving bevoegd zijn' (artikel 4, aanhef en onderdeel 3, CDW). Daarmee heeft de communautaire wetgever de invulling van dat begrip aan de lidstaten overgelaten. In Nederland worden de bevoegdheden inzake de toepassing van het CDW overgelaten aan de inspecteur onderscheidenlijk de ontvanger (artikel 4, eerste lid, Dw).

3.5. De algemene regels voor de heffingsbevoegdheden van rechten bij invoer zijn neergelegd in artikel 22a AWR. Uitgangspunt is dat de inspecteur in beginsel als bevoegde autoriteit is aangewezen voor alle rechten bij invoer. Dat volgt uit artikel 22a, eerste lid, AWR, waarin is bepaald:(15)

"1. De mededeling, bedoeld in artikel 221, eerste lid, van het Communautair douanewetboek(16), van het bedrag aan rechten bij invoer dat voortvloeit uit een douaneschuld geschiedt door het vaststellen van een uitnodiging tot betaling door de inspecteur voor ieder van de rechten afzonderlijk."

3.7. Men dient goed voor ogen te houden dat onder het begrip 'inspecteur' in beginsel niet tevens de 'organen' kunnen worden begrepen die op voet van artikel 22a, derde lid, AWR door de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij als heffingsbevoegde autoriteit kunnen worden aangewezen. Dat volgt reeds uit de aanvangszinsnede van artikel 22a, derde lid, AWR, welke bepaling inhoudt (mijn cursivering):(17)

"3. In afwijking in zoverre van het eerste lid geschiedt het vaststellen van een uitnodiging tot betaling ter zake van landbouwheffingen in door Onze Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij bij ministeriële regeling aan te wijzen gevallen, door daarbij aan te wijzen organen."

3.8. Naast voormeld wettekstueel argument bestaat daarvoor overigens ook een wetshistorisch argument. Dat blijkt namelijk uit het 'nader rapport' naar aanleiding van het advies van de Raad van State over de 'Invoeringswet Douanewet'. Toen de Raad adviseerde onder het begrip 'inspecteur' tevens de personen te rangschikken die onder meer op grond van artikel 22a, derde lid, AWR konden worden aangewezen(18), werd deze suggestie door de regering uitdrukkelijk van de hand gewezen. Zij motiveerde deze afwijzing als volgt:(19)

"2. Hoewel op Europees niveau de regelgeving inzake de rechten bij invoer (...) verregaand is geharmoniseerd door middel van rechtsinstrumenten die binnen de lid-staten van de Europese Unie rechtstreekse werking hebben, kon bij dit wetsvoorstel in het verlengde van het voorstel tot herziening van de douanewetgeving (Douanewet) (...) toch ook rekening worden gehouden met aspecten die hun belang uitsluitend ontlenen aan de feitelijke inrichting van de Nederlandse bestuurs- en uitvoeringspraktijk.

Het door de Raad aangehaalde ontwerp-artikel 22b van de AWR (zie in het gewijzigde voorstel van wet artikel 22a van de AWR) levert daarvan een voorbeeld op. De aanwijzing in die bepaling van andere heffingsbevoegde autoriteiten dan de inspecteur correspondeert in beginsel met de gesplitste verantwoordelijkheid in Nederland voor de desbetreffende eigen middelen van de EG, en maakt daarnaast bij de oplegging van landbouwheffingen een voortzetting mogelijk van de medebewindsverhouding van de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij met de produktschappen. De aanwijzing vormt tevens de grondslag voor handhaving van de huidige mogelijkheid om de behandeling van bezwaarschriften wat betreft de landbouwheffingen in de aangewezen gevallen te laten geschieden door de produktschappen (...).

Tegen deze achtergrond verdient de aanwijzingsmodaliteit in het thans voorgestelde artikel 22a van de AWR mijns inziens de voorkeur boven een regime waarbij, zoals de Raad in overweging geeft, de bedoelde autoriteiten worden gerangschikt onder het begrip inspecteur, en daarmee voor de toepassing van onder meer de AWR, in principe met genoemde functionaris zouden worden gelijkgesteld."

C: 'Indeplaatstreding' inspecteur door het productschap (artikel 22b AWR)

3.11. De vraag zou kunnen opkomen of het productschap in casu dan wel heffingsbevoegd is.(24) Welnu, het productschap kan de heffingsbevoegdheid in casu weliswaar niet ontlenen aan artikel 22a AWR, maar onder bepaalde omstandigheden kan het bovendien voor de inspecteur in de plaats treden. De wettelijke grondslag daarvoor is gelegen in artikel 22b, aanhef en onderdeel a, AWR. Deze bepaling luidt:(25)

"Bij regeling van Onze Minister wordt, in overeenstemming met Onze Minister wie het mede aangaat, bepaald in welke gevallen:

a. voor de toepassing van artikel 5 met betrekking tot een uitnodiging tot betaling een ander voor de inspecteur in de plaats treedt;"

3.14. Van de bevoegdheid om anderen voor de inspecteur in de plaats te laten treden heeft de Staatssecretaris van Financiën 'in overeenstemming met de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij'(28) gebruik gemaakt bij de artikelen 8a en 8b van de Douaneregeling (DR).(29) Voorzover van belang houdt laatstvermelde bepaling in:(30)

"Indien een productschap een vergunning heeft verleend als bedoeld in artikel 56, eerste lid, (...) en voor deze goederen een douaneschuld ontstaat uit hoofde van artikel 204 van het Communautair douanewetboek, wordt dat productschap voor de toepassing van het bepaalde bij of krachtens de artikelen 5, 22a, eerste lid, 22b, 22c, eerste en vierde lid, alsmede hoofdstuk V, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen en artikel 3, eerste lid, Invorderingswet 1990 mede aangemerkt als inspecteur, onderscheidenlijk ontvanger."

3.19. Ten aanzien van de competentie van een productschap om een vergunning actieve veredeling te verlenen, moet worden gewezen op artikel 56, eerste lid, DR. Deze bepaling houdt voorzover van belang in:(33)

"1. Met de afgifte van een vergunning actieve veredeling voor de goederen die vallen onder de verordeningen genoemd in kolom 1 van bijlage VII (...) is het produktschap belast dat in deze bijlage is aangegeven."

3.20. Het productschap heeft aan belanghebbende een vergunning actieve veredeling verleend. De bevoegdheid daartoe kan met name worden gevonden in bijlage VII van de Douaneregeling. In het bijzonder is daarbij van belang de onder nummer IVa in deze bijlage genoemde 'Verordening (EEG) nr. 804/68 van de Raad van 27 juni 1968 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector melk en zuivelprodukten' (Vo. 804/68).(34) Artikel 1, aanhef en onderdeel b, van deze verordening bepaalt onder meer:(35)

"De gemeenschappelijke ordening der markten in de sector melk en zuivelprodukten geldt voor de volgende produkten:

GN-code Omschrijving

a) (...) (...)

b) 0402 Melk en room, ingedikt of met toegevoegde suiker of andere zoetstoffen

c) (...) (...)"

D: Bevoegdheid tot uitreiking/toezending UTB door het productschap

3.22. Een belastingaanslag treedt in principe pas in werking nadat deze aan de betrokken schuldenaar is bekendgemaakt (artikel 3:40 Awb). Een daaraan verwante bepaling wordt aangetroffen in de Invorderingswet 1990 (Iw). Een door de inspecteur vastgestelde uitnodiging tot betaling douanerechten wordt op voet van artikel 5, eerste lid, AWR juncto artikel 8, eerste lid, Iw bekendgemaakt door toezending daarvan door de 'ontvanger'. Gelet op de tekst van artikel 8b Douaneregeling ligt in de rede dat toezending van onderhavige uitnodiging heeft plaatsgevonden door het productschap. In deze bepaling wordt het productschap immers (mede) als ontvanger aangemerkt. In elk geval moet in cassatie ervan worden uitgegaan dat onderhavige belastingaanslag door een daartoe bevoegd orgaan aan belanghebbende is toegezonden.

E: Monsternemingsbevoegdheid van de AID

3.25. De bevoegdheid tot het nemen van controlemaatregelen als bedoeld in artikel 13, in verbinding met artikel 4, aanhef en onderdeel 14, CDW, is toegekend aan de 'douaneautoriteiten' (zie over de douanecontrole onderdeel 4 van deze conclusie). Als gezegd heeft de communautaire wetgever de invulling van het begrip douaneautoriteiten aan de lidstaten overgelaten. In Nederland is de betreffende bevoegdheid verleend aan de 'inspecteur'.

3.27. Wat daarvan ook zij, in casu heeft de monsterneming plaatsgevonden door een ambtenaar van de Algemene Inspectie Dienst. Relevanter is dan ook de vraag op welke juridische grondslag deze Dienst tot uitoefening van de controlemaatregel heeft kunnen komen. Allereerst en wellicht ten overvloede moet worden vastgesteld dat de vereiste wettelijke grondslag voor de onderwerpelijke fysieke controlehandeling niet in artikel 4, eerste lid, Dw, juncto artikel 7, eerste lid, DR kan worden gevonden. Het eerste lid van artikel 7 van de Douaneregeling houdt namelijk in:(37)

"1. Voor de toepassing van artikel 9 van de Douanewet en, voor zover de toepassing er van plaatsvindt in het kader van de wettelijke bepalingen, bedoeld in artikel 2, tweede lid, onderdeel a, van de Douanewet, van hoofdstuk VII van de Invorderingswet 1990 worden als inspecteur, onderscheidenlijk ontvanger, mede aangemerkt de ambtenaren van de Algemene Inspectie Dienst."(38)

3.28. Uit de tekst van voormelde bepaling volgt dat een ambtenaar van de Algemene Inspectie Dienst slechts als 'inspecteur' kan optreden indien en voorzover het betreft de toepassing van het bepaalde in artikel 9 Dw. Deze bepaling houdt in:(39)

"1. De administratieplichtige is gehouden desgevraagd aan de inspecteur de boeken, bescheiden en andere gegevensdragers, of de inhoud daarvan, - zulks ter keuze van de inspecteur - waarvan de raadpleging van belang kan zijn voor de toepassing van wettelijke bepalingen, terstond voor dit doel beschikbaar te stellen.

2. De in het eerste lid bedoelde verplichting geldt eveneens voor een derde bij wie zich gegevensdragers, of de inhoud daarvan, van de administratieplichtige bevinden.

3. De inspecteur stelt de administratieplichtige wiens gegevensdragers hij bij een derde voor raadpleging vordert hiervan gelijktijdig in kennis.

4. Toegelaten moet worden, dat kopieën, leesbare afdrukken of uittreksels worden gemaakt van de voor raadpleging beschikbaar gestelde gegevensdragers of de inhoud daarvan."

3.29. Uit de tekst van artikel 7 van de Douaneregeling, in verbinding met artikel 9 Dw, volgt dat voor een geval als onderhavige aan de AID slechts de bevoegdheid tot het verrichten van administratieve controles toekomt. Zonder twijfel kunnen daaronder géén fysieke controlemaatregelen als het nemen van monsters worden begrepen. In dat verband verdient ook te worden opgemerkt dat uit de wordingsgeschiedenis van de Douanewet volgt dat de wetgever de fysieke en administratieve controlemaatregelen duidelijk heeft onderscheiden.(40) In het Handboek Douane wordt over de strekking van artikel 7 DR in dit kader dan ook opgemerkt (mijn cursivering):(41)

"Naast de Douane en de productschappen heeft de Algemene Inspectie Dienst een taak bij het heffen van de rechten bij invoer van landbouwproducten. De ambtenaren van de Algemene Inspectie Dienst zijn mede aangewezen om administratieve controles uit te voeren met betrekking tot de verschuldigde douanerechten en de belastingen in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. De reden van deze aanwijzing is dat de Algemene Inspectie Dienst de administratieve controles die ze voor de tarificatie verrichtte met betrekking tot de landbouwheffingen, kan blijven doen nu de landbouwheffingen zijn vervangen door douanerechten."

3.30. Uit de stukken van het geding blijkt wel dat belanghebbende bij haar vergunningaanvraag tegenover het productschap heeft verklaard dat zij zou toelaten dat hetzij het productschap, hetzij ambtenaren van de AID monsters zouden nemen van de onder de regeling actief veredelingsverkeer bevindende invoergoederen (zie voor deze verklaring onderdeel 1.6 van deze conclusie). De juridische grondslag voor deze - bij de vergunningaanvraag door het productschap verlangde - verklaring is neergelegd in de zogenaamde 'Beschikking actief veredelingsverkeer landbouwgoederen 1986' (BAVL).(42) In het bijzonder is daarbij van belang hetgeen is bepaald in artikel 6, aanhef en onderdeel e, van deze ministeriële regeling. Deze bepaling hield in:(43)

"1. Het produktschap verleent slechts een vergunning tot actief veredelingsverkeer aan personen, die tegenover het produktschap schriftelijk hebben verklaard:

(...);

e. toe te laten dat door de Algemene Inspectiedienst van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij dan wel door het produktschap, indien zulks aan deze instantie of instanties nodig voorkomt, wordt overgegaan tot controle op de naleving van hetgeen bij of krachtens deze regeling is bepaald en daartoe in het bijzonder aan de ambtenaren van de voornoemde Inspectiedienst (...) op hun verzoek (...) de zich in het actief veredelingsverkeer bevindende goederen (...), voor zover nog een wederuitvoer heeft plaatsgevonden, (...) in ongewijzigde staat, (...) te zullen tonen en te zullen toelaten, dat zij daarvan monsters nemen; (...)."

A: Inleiding

4.1. De Douanekamer heeft onder meer overwogen dat (r.o. 6.2, eerste alinea):

"[de uitslag van het heronderzoek] ingevolge artikel 6, lid 6, van de Douanewet geldt (...) als het resultaat van het onderzoek, bedoeld in artikel 68, onderdeel b, van het CDW, en evenzo als het resultaat van de verificatie, dat met toepassing van artikel 71, lid 1, van het CDW dient als grondslag voor de heffing van rechten bij invoer."

B: Controle door de douaneautoriteiten (algemeen)

4.3. De algemene regel betreffende de controlebevoegdheid van douaneautoriteiten wordt gevonden in artikel 13 van het CDW. Deze bepaling luidt:

"De douaneautoriteiten kunnen onder de overeenkomstig de geldende bepalingen vastgestelde voorwaarden alle controlemaatregelen nemen die zij voor de correcte toepassing van de douanewetgeving nodig achten."

Het tijdstip waarop deze controlebevoegdheid een aanvang neemt, is neergelegd in artikel 37, eerste lid, CDW. Deze bepaling houdt voorzover van belang in:

"De in het douanegebied van de Gemeenschap binnengebrachte goederen (...) [kunnen] vanaf het ogenblik waarop zij worden binnengebracht (...) overeenkomstig de geldende bepalingen door de douaneautoriteiten worden gecontroleerd."

4.4. Onder controle dienen in dit verband onder meer de specifiek in artikel 4, aanhef en onderdeel 14, CDW genoemde maatregelen te worden begrepen. Voorzover van belang verstaat deze bepaling onder het begrip controle door de douaneautoriteiten (douanecontrole):

"het verrichten van specifieke handelingen, zoals verificatie van goederen, (...) om te zorgen voor de naleving van de douanewetgeving en, in voorkomend geval, van de andere bepalingen die op goederen onder douanetoezicht van toepassing zijn"

C: Géén toepassing artikel 68 CDW bij onderhavige douanecontrole

4.7. Zoals reeds eerder werd opgemerkt, had onderhavige douanecontrole betrekking op de vraag of de aan de vergunning actieve veredeling verbonden voorwaarden door belanghebbende werden nageleefd. Uit de uitspraak van de Douanekamer kan worden afgeleid dat de Douanekamer onderhavige monsterneming heeft geplaatst in het kader van de in artikel 68, aanhef en onderdeel b, CDW vervatte controlebevoegdheid. De betreffende bepaling kan naar ik meen evenwel niet als basis dienen voor de monsterneming. Artikel 68, aanhef en onderdeel b, CDW, houdt in:

"Ten einde de juistheid van de door hen aanvaarde aangiften te verifiëren kunnen de douaneautoriteiten overgaan tot:

a) (...);

b) het onderzoek van de goederen en het eventueel nemen van monsters voor analyse of grondige controle."

4.8. Dat de in artikel 68, onderdeel b, CDW - in verbinding met de artikelen 69 tot en met 71 CDW - neergelegde controlebevoegdheid in casu niet van toepassing is, valt af te leiden uit de tekst van artikel 73, eerste lid, CDW. Deze bepaling houdt voorzover van belang in:

"1. (...) wanneer voldaan is aan de voorwaarden voor de plaatsing van de goederen onder de betrokken regeling (...), geven de douaneautoriteiten de goederen vrij zodra de vermeldingen op de aangifte zijn geverifieerd of zonder verificatie zijn aangenomen. Dit is eveneens het geval wanneer de verificatie niet binnen een redelijke termijn kan worden beëindigd en de goederen niet meer aanwezig behoeven te zijn met het oog op deze verificatie."

4.9. Uit deze bepaling volgt dat een douanecontrole ex artikel 68 CDW slechts betrekking kan hebben op de verificatie van een douaneaangifte betreffende goederen welke nog niet zijn 'vrijgegeven' zoals bedoeld in artikel 4, aanhef en onderdeel 20, CDW. Henke schrijft over de reikwijdte van de in artikel 68 CDW gegeven controlebevoegdheid:(51)

"Aus Art. 73 (1) S. 1 ergibt sich, dass eine Zollbeschau nur bis zur Überlassung der Ware zum angemeldeten Zollverfahren angeordnet werd kann."

D: Artikel 78 CDW als communautaire grondslag voor onderhavige controle

4.11. In dat verband komt de vraag op of artikel 78, tweede lid, CDW (controle achteraf) de benodigde wettelijke grondslag verschaft voor het nemen van monsters.(52) Deze bepaling luidt voor zover van belang:

"2. De douaneautoriteiten kunnen, na de goederen te hebben vrijgegeven (...) overgaan tot het onderzoek van de goederen wanneer deze nog kunnen worden aangebracht.

3. Indien (...) uit de controle achteraf blijkt dat de bepalingen die voor de betrokken douaneregeling gelden, op grond van onjuiste of onvolledige gegevens zijn toegepast, nemen de douaneautoriteiten, met inachtneming van de eventueel vastgestelde bepalingen, de nodige maatregelen om een en ander recht te zetten, rekening houdend met de nieuwe gegevens waarover zij beschikken."

4.15. Voorts was het antwoord op de hiervoor gestelde, derde deelvraag aanvankelijk ook niet boven alle twijfel verheven. In het bijzonder kon worden afgevraagd of onder het begrip 'onderzoek van de goederen' mede het 'nemen van monsters voor analyse' mocht worden begrepen. Gezien de tekst van artikel 68, onderdeel b, CDW was ten minste verdedigbaar dat onder de bevoegdheid tot 'onderzoek van de goederen' ex artikel 78, tweede lid, CDW niet tevens de monsterneming als onderzoeksmethode kon worden begrepen. De Nederlandse taalversie van artikel 68, onderdeel b, CDW laat althans de lezing toe dat 'het nemen van monsters voor analyse' slechts als toevoeging aan de controlehandeling 'onderzoek van de goederen' moest worden gelezen. Die omstandigheid suggereert dat het nemen van monsters niet valt onder de term 'onderzoek van goederen'. Een dergelijke lezing week overigens wel af van de Duitse taalversie, omdat artikel 68, onderdeel b, CDW in deze taalversie luidt:

"eine Zollbeschau vornehmen, gegebenenfalls mit Entnahme von Mustern oder Proben zum Zweck einer Analyse oder eingehenden Prüfung."

4.16. Ná het recentelijk gewezen arrest HvJ EG van 4 maart 2004, nr. C-290/01 (Derudder) kan over het antwoord op de tweede en derde deelvraag evenwel geen twijfel meer bestaan.(55) In deze zaak was de vraag aan de orde of, en zo ja, tot welk moment de representativiteit van een genomen monster nog door een vermeende schuldenaar van rechten bij invoer kon worden bestreden. In de betreffende zaak had Derudder voor rekening van de vennootschap een partij rijst in het douanegebied van de Gemeenschap binnengebracht. Deze goederen waren - onder toepassing van de verschuldigde rechten bij invoer - door Derudder aangegeven voor een bepaalde GN-post. In het kader van een controle werden door de betrokken douaneautoriteit enkele monsters genomen voor onderzoek van de betreffende goederen. Op het tijdstip waarop deze monsters waren genomen had Derudder de representativiteit niet betwist en evenmin was door hem om een aanvullend onderzoek verzocht. Nadat de monsters waren genomen, werden de goederen - op uitdrukkelijk verzoek van de aangever - door de douaneautoriteiten vrijgegeven voor de douaneregeling 'in het vrije verkeer brengen'. Gezien de resultaten van de analyse van de monsters stelde de douaneautoriteit echter dat andere dan de door Derudder aangegeven goederen in het vrije verkeer waren gebracht, zodat van Derudder aanvullende rechten werden geheven. Derudder vocht deze beschikking aan voor de rechter, waarbij zowel de representativiteit van de monsters als de door de douane gebruikte analysemethode werden bestreden. Uiteindelijk was het de Franse Cour de cassation die aan het HvJ EG de vraag voorlegde of de communautaire regelgeving in die zin moest worden uitgelegd, dat het een douane-expediteur of diens vertegenwoordiger, die bij het nemen van een monster van ingevoerde goederen door de douaneautoriteiten aanwezig was zonder dat hij de representativiteit van dat monster heeft betwist, vrijstaat om die representativiteit te betwisten wanneer hem door genoemde autoriteiten wordt verzocht om, naar aanleiding van de door deze autoriteiten uitgevoerde analyses van genoemd monster, aanvullende rechten bij invoer te betalen. Voorzover van belang beantwoordde het HvJ EG de gestelde vraag als volgt:

"39. (...) allereerst [dient] te worden vastgesteld dat (...) in het communautair douanewetboek (...) (niet; WdW) enige bepaling voorkomt die op enige wijze het recht van de aangever of diens vertegenwoordiger om na monsterneming van ingevoerde goederen de representativiteit van een monster te betwisten, zou kunnen beperken op grond dat hij bij deze handelingen aanwezig is geweest zonder dat hij, op de datum waarop de monsterneming heeft plaatsgevonden, officieel bezwaar tegen deze representativiteit heeft geuit.

40. Enerzijds vloeit duidelijk uit (...) artikel 69, lid 2 van het communautair douanewetboek (...) voort dat, hoewel de aangever over monsternemingen van de goederen door de douaneautoriteiten dient te worden geïnformeerd, hij of diens vertegenwoordiger tijdens deze handelingen niet noodzakelijkerwijs aanwezig hoeft te zijn. In dit laatste geval zal hij derhalve per definitie bij de monsterneming geen bezwaren naar voren kunnen brengen.

41. Anderzijds volgt eveneens uit het communautair douanewetboek en de toepassingsverordening daarvan (...) dat de aangever of diens vertegenwoordiger bijzonder weinig speelruimte heeft wanneer hij bij dergelijke handelingen aanwezig is. (...).

42. Onder deze omstandigheden kan het recht om de representativiteit van een door de douaneautoriteiten verrichte monsterneming van de ingevoerde goederen te betwisten, de aangever of diens vertegenwoordiger niet a priori worden ontzegd, ook ingeval deze ten tijde van genoemde monsterneming geen enkel bezwaar heeft geuit. Behalve dat de bewoordingen van bovengenoemde bepalingen een dergelijke uitlegging geenszins uitsluiten, is deze ook volledig in overeenstemming met de strekking van de communautaire regeling op douanegebied, zoals deze onder meer naar voren komt uit (...) de vijfde overweging van de considerans van het communautair douanewetboek, te weten het waarborgen van een juiste toepassing van de in de deze regels voorziene rechten, heffingen en belastingen. Ofschoon in dit verband aan de douaneautoriteiten ruime controlebevoegdheden moeten worden toegekend, moeten de deelnemers aan het economisch verkeer eveneens het recht hebben om de door deze autoriteiten genomen beslissingen te betwisten, met name indien zij, zoals in het hoofdgeding, van mening zijn dat de monsters die de genoemde autoriteiten voor analyse hebben genomen, niet representatief zijn voor de hele partij ingevoerde goederen en om die reden tot vaststelling van een onjuist bedrag aan invoerrechten hebben geleid.

43. Hoewel uit de voorgaande overwegingen voortvloeit dat een douane-expediteur of diens vertegenwoordiger het recht kan worden verleend om de representativiteit van een monster van ingevoerde goederen te betwisten, ook al was hij tijdens de monsterneming aanwezig en heeft hij daartegen op dat moment geen bezwaar geuit, verzetten echter zowel het beginsel van rechtszekerheid als het nuttig effect van (...) het communautair douanewetboek zich ertegen dat deze mogelijkheid tot betwisting onbeperkt is. Zij dient te vervallen op het moment waarop de douaneautoriteiten de betrokken goederen vrijgeven, behalve in de gevallen waarin kan worden aangetoond dat de staat van de goederen na de vrijgave niet op enige manier is gewijzigd, zodat met name de mogelijkheid bewaard blijft om onderzoek te verrichten en in voorkomend geval aanvullende monsters te nemen.

44. Zoals de Commissie in de door haar bij het Hof ingediende schriftelijke opmerkingen terecht heeft beklemtoond, beantwoordt deze uitlegging (...) in de eerste plaats aan een duidelijke praktische noodzaak, omdat een douane-expediteur of zijn vertegenwoordiger normaal gesproken niet meer de representativiteit van een monster zal kunnen betwisten wanneer de ingevoerde goederen zijn vrijgegeven en in het verkeer zijn gebracht.

45. De beperking in de tijd van de mogelijkheid om de representativiteit van een monsterneming van de genoemde goederen te betwisten, beantwoordt voorts aan de strekking (...) van het communautair douanewetboek, die (...) (beoogt; WdW) snelle en doeltreffende procedures te waarborgen voor het in het vrije verkeer brengen. Zo het een aangever onbeperkt zou vrijstaan om die representativiteit te betwisten, zouden de douaneautoriteiten immers verplicht zijn, zich tegen een dergelijk risico in te dekken door ambtshalve alle goederen die worden aangegeven aan een grondig onderzoek te onderwerpen. Zulks zou noch in het belang zijn van de deelnemers aan het economisch verkeer, die er over het algemeen, zoals ook in het hoofdgeding, op gespitst zijn om de vrijgave te vragen teneinde de goederen die zij aangeven snel in het vrije verkeer te kunnen brengen, noch in het belang van genoemde autoriteiten, omdat een systematisch onderzoek van aangegeven goederen voor hen een aanzienlijke verhoging van de werklast met zich mee zou brengen.

46. Ten slotte wordt de uitlegging volgens welke de mogelijkheid om de representativiteit van een monster te betwisten, beperkt moet worden tot de periode waarin de ingevoerde goederen nog beschikbaar zijn om in voorkomend geval een aanvullend monster te kunnen nemen, bevestigd door de bewoordingen van het communautair douanewetboek, in het bijzonder artikel 78, lid 2 daarvan, dat bepaalt dat de douaneautoriteiten, na de goederen te hebben vrijgegeven en ten einde zich van de juistheid van de vermeldingen in de aangifte te vergewissen, kunnen overgaan tot een onderzoek van deze goederen "wanneer deze nog kunnen worden aangebracht". Nu de mogelijkheid voor genoemde autoriteiten om aangiften bij de douane achteraf te controleren, derhalve afhankelijk is van de beschikbaarheid van de aangegeven goederen, dient noodzakelijkerwijs hetzelfde te gelden voor een douane-expediteur of diens vertegenwoordiger die de representativiteit van een monster wenst te betwisten. Deze mogelijkheid tot betwisting vooronderstelt derhalve dat de betrokken goederen niet zijn vrijgegeven of, indien vrijgave heeft plaatsgevonden, dat zij niet op enige wijze zijn veranderd, hetgeen de expediteur of diens vertegenwoordiger dient te bewijzen.

47. Gelet op de voorgaande overwegingen dient op de gestelde vraag te worden geantwoord dat (...) het communautair douanewetboek in die zin moeten worden uitgelegd dat het een douane-expediteur of diens vertegenwoordiger, die bij het nemen van een monster van ingevoerde goederen door de douaneautoriteiten aanwezig was zonder dat hij de representativiteit van dat monster heeft betwist, vrijstaat om die representativiteit te betwisten wanneer hem door genoemde autoriteiten wordt verzocht om, naar aanleiding van de door deze autoriteiten uitgevoerde analyses van genoemd monster, aanvullende invoerrechten te betalen, voorzover de betrokken goederen niet zijn vrijgegeven of, indien vrijgave heeft plaatsgevonden, deze goederen niet op enige wijze zijn veranderd, hetgeen die expediteur dient te bewijzen."

E: 'Heronderzoek' bij onderzoek van goederen ex artikel 78, tweede lid, CDW?

4.18. De Douanekamer heeft - ervan uitgaande dat sprake was van een onderzoek van de invoergoederen op voet van artikel 68 CDW - voorts aangenomen dat in casu een zogenaamd 'heronderzoek' van de goederen heeft plaatsgevonden. De wettelijke grondslag voor een dergelijk onderzoek is gelegen in artikel 6 Dw. Deze bepaling luidt:(56)

"1. De aangever is bevoegd om met betrekking tot de hoeveelheid, de soort of andere bij ministeriële regeling aangewezen grondslagen van de rechten bij invoer heronderzoek van de goederen te vorderen, tenzij de resultaten van de verificatie van een aangifte overeenkomen met de desbetreffende aangifte. Artikel 69, eerste en tweede lid, van het Communautair douanewetboek en de artikelen 241, eerste lid, en 243, eerste lid, van de toepassingsverordening Communautair douanewetboek zijn van overeenkomstige toepassing.

2. Desgevraagd kan de inspecteur toestaan dat het heronderzoek van de goederen beperkt blijft tot een gedeelte van de aan het onderzoek onderworpen goederen.

3. Het heronderzoek van de goederen wordt gevorderd binnen vierentwintig uur nadat van de resultaten van de verificatie van de aangifte mededeling is gedaan aan de aangever. De inspecteur kan deze termijn verlengen. De aangever kan afstand doen van het recht tot het vorderen van heronderzoek van de goederen.

4. De persoon die het onderzoek van de goederen heeft verricht, neemt niet deel aan het heronderzoek van de goederen.

5. De inspecteur deelt de resultaten van het heronderzoek mede aan de aangever.

6. De resultaten van het heronderzoek gelden als de resultaten van het onderzoek bedoeld in artikel 68, onderdeel b, van het Communautair douanewetboek."

F: 'Maatregelen om een en ander recht te zetten' (artikel 78, derde lid, CDW)

4.26. Hiervoor is vastgesteld dat het monsteronderzoek in casu heeft plaatsgevonden op voet van artikel 78, tweede lid, CDW. Bovendien is vastgesteld dat de uitslag van het eerste monsteronderzoek bepalend is voor de door de douaneautoriteit te nemen maatregelen. Uit - het hiervoor reeds aangehaalde - artikel 78, derde lid, CDW volgt dat, indien uit de controle achteraf blijkt dat de douaneregeling op grond van onjuiste gegevens is toegepast, de douaneautoriteiten de nodige maatregelen nemen om een en ander recht te zetten.

4.28. Punt en Van Vliet lijken dit te onderschrijven, al valt bij de auteurs nog wel enige reserve te onderkennen. Zij betogen (cursivering door mij toegevoegd):(62)

"Naar onze mening valt hieronder wellicht het 'navorderen' van verschuldigde rechten (...)."

4.29. Van enige terughoudendheid is in de Duitse literatuur evenwel geen sprake.(63) Henke schrijft over deze bepaling namelijk:(64)

"Die Vorschrift ist ebenfalls als unmittelbare Ermächtigungsgrundlage zu lesen (...). Die erforderlichen Maßnahmen dürftensich allerdings in vielen Fällen zunächst aus spezialgesetzlichen Regelungen des Rechts der Nacherhebung (...) ergeben (...)."

Eenzelfde opvatting wordt door Schwarz e.a. verdedigd. Zij schrijven:(65)

"Wird bei der Überprüfung der Anmeldung festgestellt, daß der Anwendung der Zollvorschriften unrichtige oder unvollständige Angaben zugrundeliegen, kann dies zu einer (...) Nacherhebung (...) führen."

Ten slotte schrijft Stüwe:(66)

"Stellen die Zollbehörden bei ihrer nachträglichen Prüfung Unregelmäßigkeiten fest, sind sie berechtigt, die erforderlichen Maßnahmen durchzuführen, um den Fall unter Berücksichtigung der neuen Umstände zu regeln. In Betracht kommt in erster Linie die Nacherhebung (...)."

G: Bespreking van cassatiemiddel A

4.33. Cassatiemiddel A, bestaande uit een viertal - met de letters a tot en met d aangeduide - onderdelen, is gericht tegen de navolgende overwegingen van de Douanekamer:

"6.1. Naar de inspecteur onweersproken heeft gesteld, heeft belanghebbende - die bij de monsterneming tegenwoordig was - geen bezwaar gemaakt tegen de wijze van monsterneming. Tegenover de gemotiveerde betwisting door de inspecteur heeft belanghebbende ook niet aannemelijk gemaakt dat bij de ambtelijke monsteropneming onjuistheden of onregelmatigheden zijn begaan. Het genomen monster moet daarom representatief voor de ingevoerde goederen worden geacht.

6.2. Ingevolge artikel 6, lid 6, van de Douanewet geldt de uitslag van het heronderzoek als het resultaat van het onderzoek, bedoeld in artikel 68, onderdeel b, van het CDW, en evenzo als het resultaat van de verificatie, dat met toepassing van artikel 71, lid 1, van het CDW dient als grondslag voor de heffing van rechten bij invoer.

Zowel het onderzoek als het heronderzoek hebben tot resultaat gehad dat de ingevoerde goederen een vetgehalte hadden van meer dan 27%. Nu van onjuistheden of onregelmatigheden bij de onderzoeken niet is gebleken, is de inspecteur terecht van het door het Rikilt bevonden vetgehalte uitgegaan."

4.35. In middelonderdeel b ligt de klacht besloten dat de Douanekamer ten onrechte heeft geoordeeld dat, nu belanghebbende op het tijdstip waarop door de AID de monsters werden genomen de wijze van monsterneming niet heeft bestreden, de representativiteit van het monster is gegeven. Diezelfde klacht ligt overigens besloten in middelonderdeel c, waar belanghebbende de homogeniteit van de in het eindmonster betrokken goederen bestrijdt, omdat in het eindmonster meerdere partijnummers waren begrepen. In dat verband breng ik in herinnering het hiervoor reeds aangehaalde arrest-Derudder. In dit arrest verklaarde het HvJ EG voor recht:

"(...) dat (...) het communautair douanewetboek in die zin moeten worden uitgelegd dat het een douane-expediteur of diens vertegenwoordiger, die bij het nemen van een monster van ingevoerde goederen door de douaneautoriteiten aanwezig was zonder dat hij de representativiteit van dat monster heeft betwist, vrijstaat om die representativiteit te betwisten wanneer hem door genoemde autoriteiten wordt verzocht om, naar aanleiding van de door deze autoriteiten uitgevoerde analyses van genoemd monster, aanvullende invoerrechten te betalen, voorzover de betrokken goederen niet zijn vrijgegeven of, indien vrijgave heeft plaatsgevonden, deze goederen niet op enige wijze zijn veranderd, hetgeen die expediteur dient te bewijzen."

4.37. Ten overvloede nog het volgende. Uit middelonderdeel b, in het bijzonder de daarop gegeven toelichting volgt dat belanghebbende onder meer van opvatting is dat het eindmonster niet representatief kan worden geacht, omdat de Algemene Inspectie Dienst bij de wijze van monsterneming is afgeweken van de geldende voorschriften; met name het gewicht van het eindmonster ter grootte van 500 gram zou niet in overeenstemming zijn met de geldende minimum hoeveelheid van 750 gram. Aan bijlage 2 van het in het Handboek Douane opgenomen Besluit 'Monsterneming en monsteronderzoek' ontleen ik:(69)

"De tabel hieronder geeft richtlijnen voor de minimumhoeveelheid van een eindmonster dat aan het laboratorium moet worden verzonden. Het eindmonster kan eventueel verkregen worden uit een verzamelmonster dat ten minste driemaal zo groot moet zijn als in onderstaande tabel is aangegeven. De tabel geldt slechts als richtlijn. U mag er zo nodig dus van afwijken.

Bij het lezen van de tabel geldt het volgende:

- De minimale hoeveelheden zijn (...) voor vast stoffen in grammen vermeld.

- (...).

Goederencode Minimale eenheid/nadere aanduiding Minimumgewicht/ Soort verpakking

-volume een eindmonster

(...) (...) (...) (...)

0402-0404 Vaste droge stoffen/ overige 250 --"

5.1. Cassatiemiddel B is gericht tegen navolgende overweging van de Douanekamer:

"6.2. (...). Nu van onjuistheden of onregelmatigheden bij de onderzoeken niet is gebleken, is de inspecteur terecht van het door het Rikilt bevonden vetgehalte uitgegaan. De Douanekamer gaat voorbij aan de in het laboratorium van belanghebbende bevonden lagere vetpercentages, nu van de desbetreffende onderzoeken geen enkel stuk is geproduceerd."

6.1. Cassatiemiddel C is gericht tegen navolgende overweging van de Douanekamer:

"6.2. (...). Er moet dan ook van worden uitgegaan dat andere goederen zijn ingevoerd dan die van post 0402 21 19 van het GDT. Belanghebbende heeft derhalve niet voldaan aan een essentiële voorwaarde van de aan haar verleende vergunning."

7.1. Cassatiemiddel D is gericht tegen navolgende overweging van de Douanekamer:

"6.2. (...). De Douanekamer is met de inspecteur van oordeel - gelet op de sub 5.2. door hem aangevoerde omstandigheden - dat niet gezegd kan worden dat dit verzuim zonder werkelijke gevolgen is gebleken voor de juiste werking van de onderhavige douaneregeling.

Ingevolge artikel 204, eerste lid, aanhef en onderdeel b, van het CDW diende belanghebbende daarom alsnog het voor de goederen geldende douanerecht te betalen. (...)."

De door de Inspecteur 'aangevoerde omstandigheden' houden in:

"5.2. Belanghebbende heeft een ander - hoger belast - product ingevoerd dan waarvoor de vergunning is aangevraagd en verleend. De economische toets van artikel 117 van het Communautair douanewetboek (CDW) heeft betrekking op de in de aanvraag vermelde gegevens. Van een dergelijk verzuim kan niet worden gezegd dat het zonder werkelijke gevolgen is gebleven voor de juiste werking van de regeling actief veredelingsverkeer.

Voor het ingevoerde product zou wellicht ook een vergunning actieve veredeling zijn verleend; maar niet zonder zorgvuldige toetsing en het stellen van passende voorwaarden."

8.1. Cassatiemiddel E is gericht tegen navolgende overweging van de bestreden uitspraak:

"6.3. Het beroep op het vertrouwensbeginsel stuit af op de omstandigheid, dat de door belanghebbende ingeroepen beslissingen genomen zijn door ambtenaren van de belastingdienst. Het Productschap Zuivel wordt weliswaar voor de onderhavige heffing van douanerechten als inspecteur aangemerkt, maar maakt daardoor nog geen deel uit van de belastingdienst."

8.5. De tweede door belanghebbende 'ingeroepen beslissing' was daarentegen wel op belanghebbende gericht. Deze beslissing betreft bovendien een geval soortgelijk aan onderhavige zaak. Bij een - door het douanelaboratorium verrichte - analyse van het monster was eveneens gebleken dat de ingevoerde melkpoeder een hoger vetgehalte bezat dan volgens de aan belanghebbende verleende vergunning actieve veredeling was toegestaan. Het door het laboratorium verrichte heronderzoek leidde vervolgens tot eenzelfde resultaat als het onderzoek. Derhalve werd aan belanghebbende een door de inspecteur van de Belastingdienst/Douane (district P) vastgestelde uitnodiging tot betaling uitgereikt. Belanghebbendes bezwaar tegen deze UTB werd op 26 januari 2000 vervolgens door de inspecteur van de belastingdienst gegrond verklaard. Over de moverende redenen voor deze beslissing vermeldt de uitspraak op bezwaar het volgende:(77)

"Overleg met het produktschap Zuivel heeft uitgewezen dat er eveneens een vergunning actieve veredeling zou zijn verleend indien in de aanvraag de bevonden goederen zouden zijn vermeld. Het produkt is blijkens overgelegde stukken eveneens door de Belgische douane bemonsterd en wel conform aangifte bevonden. Vastgesteld is bij onderzoek, dat de gehele partij na veredeling en onder controle van de AID is geexporteerd naar Afrika. Gelet op de status van de goederen(AV) kon hiervoor geen aangifte ter verkrijging van restitutie worden gedaan. Er is door belanghebbende geen fiscaal voordeel beoogd dan wel behaald."

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

1 De uitspraak is gepubliceerd op www.rechtspraak.nl onder LJN-nummer LJN AP1655. Een becommentarieerde samenvatting is opgenomen in Douane Update 2003, nr. 484.

2 Artikel 552, eerste lid, aanhef en onderdeel a, onder i (code 6201), van Verordening (EEG) nr. 2454/93 van de Commissie van 2 juli 1993 houdende vaststelling van enkele bepalingen ter uitvoering van Verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad tot vaststelling van het communautair douanewetboek (Pb. EG van 11 oktober 1993, nr. L 253, blz. 1 e.v.) (hierna: UCDW).

3 De uitspraak van de Douanekamer vermeldt abusievelijk dat de vergunning op '2 februari 1998' is verleend (r.o. 2.1). Op zichzelf is deze vergissing niet geheel onbegrijpelijk, omdat de vergunning op diezelfde datum is gedagtekend (zie Bijlage 2 van belanghebbendes aanvullend beroepschrift). Aangenomen moet echter worden dat de vergunningverlening feitelijk heeft plaatsgevonden per 2 februari 1999. De litigieuze vergunning is door belanghebbende immers eerst op 28 januari 1999 bij het productschap aangevraagd (zie Bijlage 1 van het verweerschrift).

4 Zie Bijlage 1 van het verweerschrift.

5 Zie ook HR 1 mei 1985, nr. 22.680, na conclusie van A-G Moltmaker, BNB 1985/204.

6 Verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad van 12 oktober 1992 tot vaststelling van het communautair douanewetboek (Pb EG van 19 oktober 1992, nr. L 302, blz. 1 e.v.). Hierna: Vo. 2913/92 of CDW.

7 Verordening 2913/92, zoals gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 82/97 van het Europees Parlement en de Raad van 19 december 1996 (Pb. EG van 21 januari 1997, nr. L 17, blz. 1 e.v.).

8 Wet van 2 november 1995 tot herziening van de douanewetgeving (Douanewet), Stb. 1995, 553.

9 Tweede Kamer, vergaderjaar 1993 - 1994, 23 716, nr. 3, blz. 15.

10 Bijlage 3 van het aanvullend beroepschrift.

11 Pb. EG van 30 oktober 1998, nr. L 292, blz. 1 e.v.

12 Vgl. Vo. 2261/98, Bijlage I: gecombineerde nomenclatuur, Tweede deel - tabel der rechten, Afdeling I: Levende dieren en producten van het dierenrijk (Pb. EG van 30 oktober 1998, nr. L 292, blz. 63 en 65).

13 Omdat Nederland de euro als munteenheid heeft aangenomen, dient deze omrekening met ingang van 1 januari 1999 overigens niet meer plaats te vinden op voet van artikel 18 CDW, doch onder toepassing van de wisselkoers € 1 = f 2,20371, zoals deze is vastgesteld bij Verordening (EG) nr. 2866/98 van de Raad van 31 december 1998 over de omrekeningskoersen tussen de euro en de munteenheden van de lidstaten die de euro aannemen (Pb. EG van 31 december 1998, nr. L 359, blz. 1 e.v.).

14 Vgl. Vo. 2261/98, Bijlage I: gecombineerde nomenclatuur, Eerste deel - Inleidende bepalingen, Titel I - Algemene regels, onder B: Algemene bepalingen met betrekking tot het douanerecht (Pb. EG van 30 oktober 1998, nr. L 292, blz. 12).

15 Wet van 2 november 1995 tot inwerkingtreding van en aanpassing van wetgeving aan de Douanewet (Invoeringswet Douanewet), Stb. 1995, 554.

16 Artikel 221, eerste lid, CDW regelt dat 'het bedrag van de rechten (...) onmiddellijk na de boeking op een daartoe geëigende wijze aan de schuldenaar [dient] te worden medegedeeld'.

17 Wet van 2 november 1995, Stb. 1995, 554.

18 Tweede Kamer, vergaderjaar 1993 - 1994, 23 806, B, blz. 2.

19 Tweede Kamer, vergaderjaar 1993 - 1994, 23 806, B, blz. 2 en 3. Overigens kunnen het Advies van de Raad van State en de uiteindelijk door de wetgever gemaakte keuze niet los worden gezien van de - tijdens het wetgevingsproces actuele - discussie omtrent het functioneren van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie.

20 Tweede Kamer, vergaderjaar 1993 - 1994, 23 806, nr. 3, blz. 5 (Artikel XX, onderdeel D).

21 Regeling van 9 maart 1981, Stcrt. 50, zoals gewijzigd bij Regeling van 31 mei 1996 (Nr. J.961999), Stcrt. 102. Tot 1 juli 1999 werd deze regeling overigens aangehaald als 'In- en uitvoerbeschikking landbouwgoederen 1981' (Regeling van 29 juni 1999 (TRCJZ 1999/6016), Stcrt. 121).

22 Wil een productschap heffingsbevoegd zijn, dan is bijvoorbeeld vereist dat ter verzekering van de voldoening van 'landbouwheffingen' zekerheid is gesteld bij het productschap (artikel 72, eerste lid, RIU). Ook mag géén sprake zijn van een belastbaar feit in de zin van de artikelen 201, eerste lid, onderdeel b, 202, eerste lid, 203, eerste lid, 204, eerste lid en 205, eerste lid, van het CDW (artikel 72, tweede, onderdeel d, RIU).

23 Zie over de rechtsgevolgen van de tarificatie ook de lezenswaardige conclusie van mijn ambtgenoot A-G Overgaauw van 6 oktober 2003 voor de zaak met nr. 38.996, gepubliceerd in Douane Update 2003, nr. 821. Deze conclusie ging met name om de - mogelijk reeds vanaf 1 juli 1995, doch zeker met ingang van 1 januari 1997 - aan het proces van tarificatie verbonden competentie'verschuiving' van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven naar de Tariefcommissie/Douanekamer. Voor wat betreft de competentie van de verschillende heffingsautoriteiten heeft de tarificatie mutatis mutandis dezelfde gevolgen gehad.

24 In Douane Update 2003, nr. 484 wordt over onderhavige uitspraak van de Douanekamer het volgende opgemerkt: 'Tenslotte vragen wij ons af hoe in dit geval het Productschap Zuivel de uitnodiging tot betaling heeft kunnen opleggen. Was dit namens de inspecteur (douane, die ingevolge artt. 2 en 22a AWR bevoegd is voor de douanerechten)? En zo ja, was daarvoor dan een volmacht gegeven? Het Hof laat dit allemaal in het midden en de belanghebbende ging er kennelijk niet op in'.

25 Wet van 2 november 1995, Stb. 554.

26 Vgl. o.m. Damen e.a., Bestuursrecht 1, Systeem, bevoegdheidsuitoefening, Boom Juridische uitgevers, 2003, nr. 339, blz. 150.

27 Vgl. het tweede hoofdstuk (Van de bedrijfslichamen), titel I (Van de instelling en de taak), Wet BO.

28 Aldus de aanhef van de Douaneregeling.

29 De Fiscale Encyclopedie de Vakstudie (Algemeen deel) gaat er dan ook ten onrechte van uit dat van de in artikel 22b AWR geboden mogelijkheid is gebruikgemaakt bij artikel 108 van de Douaneregeling (zie artikel 22b AWR, aantekeningen 1 en 2 (CD-rom deel 3, 2004.3)). Deze bepaling verwijst voor haar wettelijke grondslag immers expliciet naar artikel 22a, derde lid, AWR.

30 Regeling van 10 mei 1996 (WD96/402), Stcrt. 94, zoals gewijzigd bij regeling van 13 december 1996 (WD 96/1018 M), Stcrt. 245.

31 Artikelsgewijze toelichting (Artikel I, onderdeel A) bij de hiervoor aangehaalde Regeling met kenmerk WD 96/1018 M.

32 Overwogen zou kunnen worden om artikel 22a, tweede en derde lid, en artikel 22b AWR, alsmede de daarop gebaseerde ministeriële regelingen te schrappen.

33 Regeling van 13 december 1996 (WD 96/1018 M), Stcrt. 245.

34 Publicatieblad EG van 28 juni 1968, nr. L 148, blz. 13 e.v. Deze verordening is overigens per 26 juni 1999 ingetrokken bij Verordening (EG) nr. 1255/1999 van de Raad van 17 mei 1999 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector melk en zuivelproducten (Pb. EG van 26 juni 1999, nr. L 160, blz. 48 e.v.).

35 Verordening (EEG) nr. 3904/87 van de Raad van 22 december 1987 tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 804/68 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector melk en zuivelprodukten (Pb. EG van 30 december 1987, nr. L 370, blz. 1 en 2). Achtergrond van deze wijziging van Vo. 804/68 was gelegen in de instelling van het geharmoniseerde systeem.

36 Zie over de 'geïmpliceerde bevoegdheid' o.m. Damen e.a., a.w., nr. 304, blz. 133.

37 Regeling van 10 mei 1996 (WD96/402), Stcrt. 94.

38 Onder 'wettelijke bepalingen' als bedoeld in artikel 2, tweede lid, onderdeel a, Dw worden verstaan 'de bepalingen inzake de rechten bij invoer'. Meer in concreto komt dat neer op 'zowel de nationale bepalingen als internationale verdragen en besluiten van volkenrechtelijke organisaties (...) die betrekking hebben op de heffing van rechten bij invoer (...). Onder dit begrip valt uiteraard ook het CDW, dat een besluit is van de EG.' Vgl. Tweede Kamer, vergaderjaar 1993 - 1994, 23 716, nr. 3, blz. 16.

39 Wet van 2 november 1995, Stb. 553.

40 Tweede Kamer, vergaderjaar 1994 - 1995, 23 716, nr. 6, blz. 5 en 6.

41 Vgl. Besluit van 22 september 2000, nr. CPP-R 2000/384, laatstelijk gewijzigd bij Besluit van 29 juli 2003, nr. BCPP/2003/1912, zoals opgenomen onder nummer 13.01.00 van het Handboek Douane, Deel 4/Bijzondere bepalingenbij invoer landbouwgoederen - 1e publicatie, Suppl. 28, onderdeel 2.1.3.

42 Vanaf 20 januari 2000 wordt de regeling op grond van het Besluit van 17 januari 2000 (nr. TRCJZ/1999/12057), Stcrt. 12 overigens aangeduid als 'Regeling actief veredelingsverkeer landbouwgoederen 1986'.

43 Regeling van 24 december 1986 (nr. J. 9660), Stcrt. 252, voor zover van belang gewijzigd bij de Regeling van 27 juli 1990 (nr. 904600), Stcrt. 147.

44 Koninklijk Besluit van 9 december 1980, Stb. 758, zoals gewijzigd bij Besluit van 19 november 1997, Stb. 618.

45 Wet van 5 juli 1962, Stb. 295, zoals gewijzigd bij Wet van 28 januari 1999, Stb. 30.

46 Vgl. o.m. Damen e.a., a.w., nr. 305, blz. 133 e.v.

47 HR 1 juli 1992, nr. 26.331, BNB 1992/306.

48 Vgl. Besluit van 18 juli 1996, nr. DGM96/688, laatstelijk gewijzigd bij Besluit van 19 december 2001 nr. BCPP 2001/3669 M, zoals opgenomen onder nummer 5.00.00 van het Handboek Douane, Deel 1/Overige bepalingen - 1e publicatie, Suppl. 16, onderdeel 1.1.8.

49 Zie hiervoor o.m. Witte/Henke, Zollkodex (3. Auflage), Art. 68 Rz. 1 en Schwarz e.a, Zollrecht; Kommentar, Texte und Entscheidungssammlung, 3. Auflage, Carl Heymanns Verlag KG, München, Band 1/1, Aufl. - 26. Lfg./Mai 2001, Art. 68/1 Rz. 1.

50 Voorzover van belang houdt artikel 13 CDW in: 'Die Zollbehörden können unter den im geltenden Recht vorgesehenen Voraussetzungen alle zollamtlichen Prüfungen vornehmen, (...).' Artikel 37, eerste lid, CDW bepaalt onder meer: 'Waren (...) können nach dem geltenden Recht zollamtlich geprüft werden.'

51 Vgl. Witte/Henke, Zollkodex, Art. 68 Rz. 8.

52 Deze opvatting wordt verkondigd door de 'commentator' van onderhavige uitspraak van de Douanekamer in Douane Update 2003, nr. 484.

53 Aldus het opschrift van Hoofdstuk II, Afdeling I, onderdeel C.

54 Overigens werd deze opvatting ook bevestigd bij raadpleging van andere taalversies van de betreffende bepalingen. In de Duitse taalversie luidt de vertaling van het begrip 'aanbrengen bij de douane' namelijk 'gestellung', terwijl de zinsnede 'kunnen worden aangebracht' is vertaald als 'sofern diese noch vorgeführt werden können'. De Engelse taalversie van het CDW gebruikt terzake de terminologie 'presentation of goods to customs', respectievelijk 'still possible (...) to be produced'.

55 Een samenvatting van het arrest is onder meer opgenomen in Douane Update 2004, nr. 254.

56 Wet van 2 november 1995, Stb. 553.

57 Artikel 70, eerste lid, tweede alinea, van het CDW maakt weliswaar melding van een zgn. 'aanvullend onderzoek', maar deze aan de aangever toekomende communautaire bevoegdheid is zonder meer van een andere orde dan het recht op een zogenaamd 'heronderzoek'. Immers, op grond van artikel 6 Dw kan de aangever de resultaten van het onderzoek als zodanig aantasten. Ingevolge artikel 70 CDW kunnen de resultaten op zichzelf daarentegen niet worden bestreden. Het aan de aangever toekomende recht op een 'aanvullend onderzoek' heeft slechts tot doel te laten onderzoeken of het bij de analyse geconstateerde resultaat op de volledige douaneaangifte betrekking heeft.

58 Vgl. Punt/Van Vliet, Douanerechten; Inleiding tot het communautaire douanerecht, FM 90, Kluwer - Deventer 2000, blz. 189.

59 Op dit punt lijken Punt en Van Vliet overigens meer terughoudend. Zij schrijven althans dat 'artikel 6, Douanewet (...) toegepast kan worden (...), voorzover deze bepaling een praktische invulling geeft van het begrip onderzoek in de zin van artikel 68, onderdeel b, CDW.' Vgl. Punt/Van Vliet, a.w., blz. 189. Wat de auteurs onder 'praktische invulling' verstaan, wordt door hen overigens in het midden gelaten.

60 Zie het zgn. 'bedrijfscontrolerapport' van de AID, zoals opgenomen onder bijlage 4 van het beroepschrift.

61 Zie hiervoor mijn conclusies van 21 april 2004 voor de - thans nog bij de Hoge Raad aanhangige - zaken met nrs. 38.994 en 38.995. In het bijzonder zij gewezen op de onderdelen 8.4.6 t/m 8.4.11 van deze conclusie. Een samenvatting van deze conclusies is onder meer gepubliceerd in NTFR 2004/902 en Douane Update 2004, nr. 553.

62 Vgl. Punt/Van Vliet, a.w., blz. 191.

63 De Duitse taalversie van artikel 78, derde lid, CDW houdt in: 'Ergibt die nachträgliche Prüfung der Anmeldung, daß bei der Anwendung der Vorschriften über das betreffende Zollverfahren von unrichtigen oder unvollständigen Grundlagen ausgegangen worden ist, so treffen die Zollbehörden unter Beachtung der gegebenenfalls erlassenen Vorschriften die erforderlichen Maßnahmen, um den Fall unter Berücksichtigung der ihnen bekannten neuen Umstände zu regeln'.

64 Witte/Henke, Zollkodex, Art. 78 Rz. 12.

65 Schwarz e.a, Zollrecht; Kommentar, Texte und Entscheidungssammlung, Art. 78/3 Rz. 7.

66 STÜWE in Hüschmann/Hepp/Spitaler (HHSp), Art. 78 ZK Rz. 8 (Lfg. 180/Februar 2004 - Verlag Dr. Otto Schmidt, Köln, Band XIII).

67 Verweerschrift in cassatie, blz. 2.

68 Zie bijvoorbeeld belanghebbendes aanvullend beroepschrift voor de Douanekamer, blz. 6, nr. 30. Zie overigens ook belanghebbendes conclusie van dupliek in cassatie, blz. 4.

69 Vgl. Besluit van 4 oktober 1994, nr. DGM94/2381, laatstelijk gewijzigd bij Besluit van 21 juli 1998, nr. 98/74/764, zoals opgenomen onder nummer 12.10.00 van het Handboek Douane, Deel 3/Monsterneming en monsteronderzoek - 1e publicatie, Bijlage 2 (Minimumhoeveelheid product en verpakkingswijze van eindmonsters).

70 Vgl. Verweerschrift in cassatie, blz. 2.

71 Dat het College van Beroep voor het Bedrijfsleven in zijn uitspraak CBB van 19 december 2001, AWB 99/442, LJN-nummer LJN AD7638 wel enig belang heeft toegekend aan een 'circa-aanduiding' doet daaraan overigens niet af.

72 Beroepschrift in cassatie, blz. 5, onder D, 2e al. Als ik het goed zie wordt een soortgelijke opvatting overigens verdedigd door de redactie van Douane Update. In haar commentaar onder onderhavige uitspraak van de Douanekamer (Douane Update 2003, nr. 484) wordt opgemerkt: 'Daarbij komt dat X BV alle eindproducten weer had uitgevoerd. Van het invoerproduct was dus niets in de EG gebleven. De schatkist van de EG was dus niet benadeeld. Sterker nog, de inspecteur stelde zelf dat voor het ingevoerde product wellicht ook een vergunning AV/S zou zijn afgegeven na een zorgvuldige toetsing en het stellen van passende voorwaarden. In de ogen van de redactie heeft het heffen van de douanerechten in deze zaak gevoelsmatig meer te maken met een straf, al moet natuurlijk wel bedacht worden dat met betrekking tot het product met meer dan 27% vet wellicht niet voldaan zou zijn aan de economische voorwaarden voor veredeling'.

73 Een samenvatting van deze conclusies is opgenomen in NTFR 2004/902 en Douane Update 2004, nr. 553.

74 HvJ EG van 11 november 1999, C-48/98 (Firma Söhl en Söhlke), Jurispr. EG 1999, blz. I-07877 (r.o. 29 - 43).

75 Zie hierover o.m. Van Hilten, Vertrouwensbeginsel in het douanerecht: gewettigd of vertrouwen, NTFR 2004/646.

76 Zie Bijlage 1 bij belanghebbendes conclusie van repliek en belanghebbendes pleitnota voor de Douanekamer, blz. 7, onder nr. 23.

77 De betreffende uitspraak op bezwaar is als bijlage 10 aan belanghebbendes aanvullend beroepschrift toegevoegd.