Parket bij de Hoge Raad, 11-06-2014, ECLI:NL:PHR:2014:584, 13/03379

Belanghebbende heeft op 1 juli 2010 verzocht om teruggaaf van BPM tot een bedrag van € 17.367. De Inspecteur heeft bij beschikking van 24 augustus 2010 aan belanghebbende teruggaaf verleend tot een bedrag van € 8.001.

Het tegen de teruggaafbeschikking gemaakte bezwaar heeft de Inspecteur bij uitspraak op bezwaar van 4 januari 2011 niet-ontvankelijk verklaard. Naderhand heeft de Inspecteur bij brief van 23 februari 2011 meegedeeld dat het bezwaar weliswaar ontvankelijk is maar ongegrond.

Belanghebbende heeft bij brief van 6 januari 2011 gereageerd op de uitspraak op bezwaar van 4 januari 2011. Deze brief is door de Rechtbank aangemerkt als beroepschrift, hetgeen mij juist lijkt.²

Het Hof heeft de feiten als volgt vastgesteld:

Het motorrijtuig van het merk BMW, het type M5 Sedan en met het identificatienummer [002] (hierna: de personenauto) is op 23 juni 2005 in Duitsland voor het eerst toegelaten tot de openbare weg. Volgens het Duitse kentekenbewijs van 11 juli 2008 is de personenauto voor het eerst toegelaten op de openbare weg op 23 juni 2005 en droeg de personenauto een Duits kenteken: [AA-00-BB]. De personenauto is begin juli 2009 door een particulier in Nederland ingevoerd. Deze particulier heeft op 9 juli 2009 aangifte gedaan voor de BPM. In deze aangifte is als datum eerste toelating tot de openbare weg vermeld: 23 juni 2005. In een, bij deze aangifte overgelegd, taxatierapport van [A] B.V. van 8 juli 2009 is als datum eerste toelating tot de openbare weg vermeld: 23 juni 2005. De door de vorenbedoelde particulier ten tijde van de registratie betaalde BPM bedroeg € 9.984. Na deze betaling is de personenauto op 17 juli 2009 door de Rijksdienst voor het Wegverkeer (hierna: RDW) in het krachtens de Wegenverkeerswet 1994 (hierna: de WVW 1994) aangehouden register van opgegeven kentekens (hierna: het kentekenregister) ingeschreven met kenteken [CC-00-DD] (hierna: de kentekenregistratie).

Vanwege de kentekenregistratie heeft de rijksbelastingdienst de BPM die verschuldigd zou zijn als de auto op 23 juni 2005 nieuw en ongebruikt in Nederland zou zijn geregistreerd (hierna: bruto-BPM) voor de personenauto berekend op een bedrag van € 26.447. Op het ter zake van de kentekenregistratie verstrekte Nederlandse kentekenbewijs (hierna: het kentekenbewijs) staat vermeld als datum van eerste toelating van de personenauto 9 juli 2009 en als bruto-BPM voornoemd door de rijksbelastingdienst berekende bedrag van € 26.447.

In een later stadium heeft belanghebbende de personenauto bij een inruiltransactie verworven en is het kenteken op haar naam gesteld. Op 1 juli 2010 heeft belanghebbende deze tenaamstelling in het kentekenregister beëindigd wegens uitvoer van de personenauto uit Nederland en registratie in een andere lidstaat; zijnde Frankrijk (hierna: de uitvoertransactie). In Frankrijk is de personenauto in het Franse kentekenregister opgenomen met als datum eerste toelating tot de openbare weg: 9 juli 2009. Naar aanleiding van deze registratie is geen melding binnengekomen bij Eucaris, een internationaal registratiesysteem. Vanwege de uitvoertransactie heeft belanghebbende ingevolge artikel 14a van de Wet op de belasting van personenauto's en motorrijwielen 1992 (hierna: Wet BPM) verzocht om teruggaaf van, de zogenoemde, rest-BPM.

Belanghebbende heeft voor deze teruggaaf het verzoek ingediend onder vermelding van een datum van eerste toelating (eerste ingebruikname) van 9 juli 2009 en een per saldo betaald bedrag aan BPM (berekend naar een datum van eerste registratie in Nederland van 17 juli 2009) van € 25.124. Ter bepaling van de teruggaaf heeft belanghebbende op dit, door haar berekende, per saldo betaald bedrag aan BPM een bedrag wegens afschrijving van € 7.757 in mindering gebracht en het bedrag van de teruggaaf berekend op € 17.367. Voor de indiening van het verzoek heeft belanghebbende gebruik gemaakt van de gegevens vermeld in het kentekenregister, zoals ook opgenomen op het kentekenbewijs, en van de door haar geraadpleegde Autotelex Pro met RDW-gegevens.

De Inspecteur is bij de beschikking afgeweken van het verzoek door een datum van eerste toelating te hanteren van 23 juni 2005 en van die datum uit te gaan bij de bepaling van de afschrijvingsduur, alsmede van de op het kentekenbewijs vermelde bruto-BPM ten bedrage van € 26.447, hetgeen resulteert in een teruggaaf BPM van € 8.001. In dit verband heeft de Inspecteur naar voren gebracht dat uit door hem verricht onderzoek is gebleken dat in verband met de door de RDW verrichte kentekenregistratie een keuringsrapport is opgemaakt waarin als datum van eerste toelating 23 juni 2005 is vermeld en dat bij de kentekenregistratie de rijksbelastingdienst een bedrag van € 9.984 aan BPM heeft geheven.

Bij brief van 6 januari 2011 heeft belanghebbende de Inspecteur medegedeeld, dat zij bij haar brief van 20 september 2010 bezwaar heeft gemaakt, dat haar niet tegengeworpen kan worden dat de Belastingdienst/[Q] deze brief ten onrechte niet voor behandeling aan hem heeft doorgezonden en verzoekt zij, onder overlegging van een afschrift van genoemde briefen het onder 2.6 vermelde faxrapport, om het standpunt van de Inspecteur. In reactie hierop heeft de Inspecteur belanghebbende bij brief van 4 februari 2011 medegedeeld dat tijdig bezwaar is gemaakt, dat de uitspraak op bezwaar van 4 januari 2011 als ingetrokken dient te worden beschouwd en dat een nieuwe uitspraak op bezwaar zal worden gedaan.

Vervolgens heeft de Inspecteur aan belanghebbende een geschrift van 23 februari 2011 verzonden met als aanhef 'Uitspraak bezwaarschrift BPM' (hierna: ook wel aangeduid als: tweede 'uitspraak op bezwaar'). In het geschrift van 23 februari 2011 verklaart de Inspecteur belanghebbende ontvankelijk in haar bezwaar, geeft hij een beoordeling van het bezwaar, die resulteert in een afwijzing van het bezwaar en wijst hij het verzoek om vergoeding van de kosten van het bezwaar af. Voorts wordt gewezen op de mogelijkheid om in beroep te gaan tegen de beslissing van de Inspecteur en is in een bijlage 'In beroep gaan' een uitgebreide rechtsmiddelverwijzing opgenomen.

Belanghebbende heeft bij brief van 16 maart 2011 beroep ingesteld bij de Rechtbank onder bijvoeging van de beslissing vastgelegd in het geschrift van 23 februari 2011.

De auto is op 17 juli 2009 in Nederland door een ander dan belanghebbende ingevoerd en geregistreerd. Ter zake van de registratie is op dat moment een bedrag van € 9.984 aan BPM geheven. Belanghebbende heeft de auto in een later stadium verworven. Op het bij registratie verstrekte Nederlandse kentekenbewijs (hierna: het kentekenbewijs) staat vermeld dat de auto op 9 juli 2009 voor het eerst in gebruik is genomen. Tussen partijen is niet in geschil dat het bouwjaar van de auto 2005 is en de auto op 23 juni 2005 in Duitsland voor het eerst in gebruik is genomen. Voorts is niet in geschil dat de tenaamstelling van de auto in het kentekenregister op 1 juli 2010 is beëindigd wegens registratie in een andere lidstaat, zijnde Frankrijk.

Op grond van artikel 14a, eerste lid, van de Wet op de belasting van personenauto's en motorrijwielen (hierna: Wet BPM) wordt teruggaaf van BPM verleend indien de tenaamstelling van het kenteken in het daarvoor bedoelde register wordt beëindigd omdat het desbetreffende motorrijtuig buiten Nederland wordt gebracht. Ingevolge het vierde lid van artikel 14a van de Wet BPM wordt deze teruggaaf berekend door het (betaalde) belastingbedrag te verminderen overeenkomstig de daarvoor bij ministeriele regeling vast te stellen tabel. Deze tabel is opgenomen in artikel 8d, eerste lid, van de Uitvoeringsregeling belasting van personenauto's en motorrijwielen (hierna: Uitv.reg.BPM). In deze tabel zijn verminderingspercentages opgenomen die afhankelijk zijn van de tijd die verstreken is tussen de eerste ingebruikname van de auto en het moment van beëindiging van de tenaamstelling zoals hiervoor bedoeld. De vermindering wordt verleend op het ter zake van het voertuig per saldo betaalde BPM-bedrag.

Belanghebbende heeft ingevolge artikel 14a van de Wet op de belasting van personenauto's en motorrijwielen (hierna: Wet BPM) verzocht om teruggaaf van BPM ten bedrage van € 17.367 onder vermelding van een datum van eerste toelating (eerste ingebruikname) van 9 juli 2009 en een per saldo betaald BPM-bedrag van € 25.124. De inspecteur is bij de beschikking afgeweken van belanghebbendes verzoek door een datum van eerste toelating te hanteren van 23 juni 2005 en een berekend bedrag aan bruto-BPM (dat is het bedrag dat verschuldigd zou zijn als de auto op 23 juni 2005 nieuw en ongebruikt in Nederland zou zijn geregistreerd) van € 26.447, hetgeen resulteert in een teruggaaf BPM van € 8.001. Gelet op het feit dat tussen partijen niet in geschil is dat de auto op 23 juni 2005 voor het eerst feitelijk in gebruik is genomen, is de rechtbank van oordeel dat de inspecteur overeenkomstig de toepasselijke wet- en regelgeving heeft gehandeld door de vermindering van BPM op deze datum te baseren. Noch in de Wet BPM noch in de Uitv.reg.BPM zijn aanknopingspunten te vinden voor de stelling van belanghebbende dat bij de berekening van de vermindering niet de feitelijke datum van eerste ingebruikname moet worden gehanteerd maar de datum die op het kentekenbewijs als datum van eerste toelating staat vermeld. Voorts staat vast dat het bij invoer in 2009 daadwerkelijk betaalde bedrag aan BPM € 9.984 bedroeg. Tevens heeft de inspecteur met de tot de stukken van het geding behorende aangifte (zie bijlage 8 bij het verweerschrift) voldoende aannemelijk gemaakt dat het bedrag aan berekende bruto-BPM ten tijde van de uitvoer € 26.447 bedroeg. Aangezien niet is gesteld dan wel is gebleken dat de inspecteur de vermindering op basis van de voormelde gegevens onjuist heeft berekend, is de rechtbank van oordeel dat de beschikking teruggaaf BPM juist is vastgesteld op € 8.001.

Voor een geslaagd beroep op het vertrouwensbeginsel moet er sprake zijn van feiten of omstandigheden die bij de belanghebbende in redelijkheid de indruk hebben kunnen wekken dat de inspecteur ter zake een bewust standpunt had ingenomen (zie Hoge Raad 30 maart 2007, nr. 42 882, BNB 2007/184 en Hoge Raad 3 januari 1990, nr. 26 325, BNB 1990/148).

Gelet op artikel 14a, vierde lid, van de Wet BPM juncto artikel 8d, eerste lid, van de Uitv.reg.BPM dient voor de onderhavige teruggaaf van BPM te worden aangesloten bij de feitelijke datum van de eerste ingebruikname, zijnde 23 juni 2005. Belanghebbende heeft het teruggaafverzoek echter gebaseerd op de op in het kentekenbewijs van de auto vermelde datum van eerste toelating van 9 juli 2009. Belanghebbende stelt dat zij erop mocht vertrouwen dat de in het kentekenbewijs vermelde datum de datum van de eerste ingebruikname was en dat de teruggaaf dientengevolge op basis van deze datum moet worden berekend.

De rechtbank is van oordeel dat deze stelling faalt. De informatie die de Rijksdienst voor Wegverkeer (hierna: RDW) middels het kentekenbewijs aan belanghebbende heeft, verstrekt, kan naar het oordeel van de rechtbank redelijkerwijs niet worden geacht te zijn verstrekt namens de inspecteur aangezien de RDW geen onderdeel is van de belastingdienst en de door de RDW verstrekte gegevens niet zijn onderworpen aan een beoordeling door de inspecteur (vergelijk rechtsoverweging 2.9 van de uitspraak van het gerechtshof te 's-Gravenhage van 7 mei 2010, LJN BM5045, gepubliceerd op www.rechtspraak.nl).

Belanghebbende stelt dat zij gelet op de toelichting op het teruggaafverzoek erop mocht vertrouwen dat zij recht heeft op een teruggaaf van € 17.367 aangezien in deze toelichting wordt verwezen naar de gegevens zoals die zijn vermeld in het kentekenbewijs en belanghebbende het verzoek overeenkomstig deze gegevens heeft ingediend. De rechtbank verwerpt deze stelling. Algemene toelichtingen zoals de onderhavige toelichting op het teruggaafverzoek BPM kunnen in hun algemeenheid geen gerechtvaardigd vertrouwen opwekken (vergelijk Hoge Raad, 24 september 2010, nummer 08/03543, gepubliceerd in onder meer BNB 2010/315). Er zijn geen omstandigheden gesteld of gebleken die een afwijking van deze regel in het onderhavige geval rechtvaardigen.

Belanghebbende heeft hoger beroep ingesteld en de Inspecteur heeft incidenteel hoger beroep ingesteld. Het Hof heeft het geschil als volgt omschreven:

Het Hof heeft ten aanzien van het geschil overwogen:

Het Hof stelt voorop dat bij de heffing van BPM de registratie in het BKR, alsmede het afgeven van kentekenbewijzen, een belangrijke functie vervult, zie artikel 2 van de Wet BPM. In artikel 1, lid 2, van de Wet BPM is de belasting verschuldigd ter zake van de registratie van een motorrijtuig in het BKR. Ingevolge artikel 14a, lid 1, van de Wet BPM kan teruggaaf van belasting worden verleend indien de tenaamstelling van het kenteken van een motorrijtuig in het BKR wordt beëindigd.

Het BKR is per 1 juli 2008, zie onder 2.12 en 2.24, een basisregistratie. Dit betekent, zoals onder 2.11 is vermeld, dat het BKR als de enig officieel erkende registratie voor de betreffende gegevens is aangemerkt en in het gehele land verplicht wordt gebruikt door alle overheidsinstanties. Vaststaat dat de op het kentekenbewijs (en in het BKR) vermelde datum van eerste toelating van 9 juli 2009 een authentiek gegeven is, zie onder 2.18.

Voorts is een van de doeleinden voor de vastlegging van de authentieke gegevens, zie onder 2.16, een goede uitvoering van het bepaalde bij of krachtens de Wet BPM en zijn overheidsorganen, waaronder de rijksbelastingdienst, gehouden de authentieke gegevens uit het kentekenregister te betrekken, zie onder 2.19 en 2.20.

Tevens geldt dat een overheidsorgaan, zoals de rijksbelastingdienst, aan de leverancier van de gegevens, i.e. de RDW, een terugmelding moet doen indien dit orgaan gerede twijfel heeft over de juistheid van een verstrekt authentiek gegeven en dat dit overheidsorgaan door de terugmelding het verplichte gebruik van het gegeven kan opheffen, zie onder 2.21.

Gelet op hetgeen hierboven onder 4.8 tot en met 4.11 is overwogen is het Hof van oordeel, dat de Inspecteur voor de teruggaaf van BPM in het onderhavige geval gebonden is aan de op het kentekenbewijs (en in het BKR) vermelde datum van eerste toelating van 9 juli 2009. Deze datum is een authentiek gegeven, dat door de Inspecteur verplicht moet worden gebruikt (artikel 43b, lid 1, van de WVW 1994). Dit verplichte gebruik doet zich niet voor als aan de RDW - op voorgeschreven wijze (artikel 8 van het Kentekenreglement) – wordt teruggemeld dat het geregistreerde authentieke gegeven onjuist is. Nu belanghebbende onweersproken heeft gesteld dat de Inspecteur nagelaten heeft aan de RDW te melden dat de datum van eerste toelating van 9 juli 2009 onjuist is, is de Inspecteur hieraan gebonden.

Anders dan de Inspecteur stelt kan belanghebbende niet worden tegengeworpen dat belanghebbende telefonisch contact had moeten opnemen met de Inspecteur. Het BKR is door de wetgever bestempeld tot een basisregistratie, waarvan iedere belastingplichtige mag aannemen dat die basisregistratie juist en zuiver is en bindend voor de rijksbelastingdienst.

Het Hof is voorts van oordeel dat een goede vervulling van de publieke taak van de rijksbelastingdienst door het onverkorte verplichte gebruik van de in het BKR geregistreerde (onjuiste) datum van eerste toelating van 9 juli 2009 niet wordt belet (artikel 43b, lid 2, aanhef, onderdeel d van de WVW 1994). De wetgever heeft de basisregistratie in het leven geroepen als registratie die dient te gelden voor de gehele overheid en de wetgever heeft voor de juistheid en de zuiverheid voor (andere) overheidsorganen de verplichting in het leven geroepen om onjuistheden terug te melden aan het registrerende overheidsorgaan. Tot de publieke taak van de rijksbelastingdienst behoort dan ook de taak om onjuiste registraties van authentieke gegevens in het BKR aan de RDW te melden, zodat indien de rijksbelastingdienst deze terugmelding achterwege laat deze dienst de mogelijkheid verspeelt zich te beroepen op een goede vervulling van de publieke taak om af te wijken van het in het BKR geregistreerde (onjuiste) gegeven (zie onder 2.20).

Hetgeen in de wetsgeschiedenis is vermeld, zie laatste volzin onder 2.20, doet aan het overwogene onder 4.14 niet af. De stukken van het geding laten geen andere conclusie toe dan dat in het BKR een onjuiste registratie heeft plaatsgevonden van de datum van eerste toelating (9 juli 2009) door een fout van de RDW. Op het Duitse kentekenbewijs van 11 juli 2008 stond de juiste datum van eerste toelating vermeld, namelijk 23 juni 2005. Het is aannemelijk dat voor de afgifte van het Nederlandse kentekenbewijs dit Duitse kentekenbewijs door de persoon die toentertijd in juli 2009 de personenauto in het BKR heeft laten registreren (hierna: de geregistreerde) aan de RDW is afgegeven, omdat in artikel 5, lid 2 van de Richtlijn en artikel 25b van het Kentekenreglement is bepaald dat bij invoer in Nederland alleen een kentekenbewijs wordt afgegeven als het buitenlands kentekenbewijs wordt ingeleverd. De in de wetsgeschiedenis vermelde mogelijkheid dat de rijksbelastingdienst niet gehouden is om het in het BKR opgenomen authentieke (onjuiste) gegeven te gebruiken, als de geregistreerde onjuiste gegevens heeft verstrekt, doet zich hier dan ook niet voor. Overigens daargelaten de vraag of die, onder 2.20 vermelde, in de wetsgeschiedenis voor de rijksbelastingdienst genoemde inbreuk op het systeem van basisregistraties, kort geschreven: geen verplicht gebruik van onjuist gegeven ook als niet wordt teruggemeld, niet in de wet zelf had moeten worden opgenomen.

Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen is het gelijk met betrekking tot het antwoord op vraag I aan de zijde van belanghebbende. Vraag I dient bevestigend te worden beantwoord. In dat geval is tussen partijen niet in geschil dat de teruggaaf BPM berekend moet worden op een bedrag van € 17.367. Het hoger beroep van belanghebbende is gegrond.

Gelet op de beantwoording van vraag I behoeft vraag II geen beantwoording meer.

Gelet op de bevestigende beantwoording van vraag I behoeft vraag III evenmin beantwoording meer. Ten overvloede overweegt het Hof evenwel als volgt.

De Inspecteur is van mening dat de Rechtbank hem ten onrechte heeft veroordeeld in de vergoeding van de proceskosten van belanghebbende en voert daartoe het volgende aan. De Rechtbank heeft miskend dat de veroordeling moet betreffen een vergoeding van kosten die een partij heeft moeten maken om in rechte haar gelijk te krijgen of te behouden, aldus de Inspecteur. In de onderhavige procedure is daarvan geen sprake, nu belanghebbende wat betreft het materiële geschilpunt door de Rechtbank niet in het gelijk is gesteld. Het formele geschilpunt, de ontvankelijkheid van het bezwaar, was immers tussen partijen reeds voor het indienen van het beroep bij de Rechtbank door belanghebbende, naar het Hof begrijpt bij het doen van de tweede uitspraak op bezwaar, niet meer in geschil, aldus de Inspecteur. Belanghebbende bestrijdt dat haar ten onrechte een proceskostenvergoeding is verleend. Tussen partijen is de berekeningswijze van de proceskosten niet in geschil.

Het Hof kan de Inspecteur in zijn stelling niet volgen en wijst hierbij naar het arrest van de Hoge Raad van 20 januari 2012, nr. 10/02678, UN: LJN BT1516, waarin is overwogen:

Gelet op dit arrest betreft belanghebbendes beroep en hoger beroep de uitspraak op bezwaar van 4 januari 2011, waarin zij, naar tussen partijen niet in geschil is, ten onrechte niet-ontvankelijk is verklaard. Zoals overwogen onder 4.3, en mede gelet op het onder 4.3 en 4.20 bedoelde arrest, kon de Inspecteur niet zelf zijn onjuiste uitspraak op bezwaar van 4 januari 2011 ongedaan maken. Voor deze ongedaanmaking moest belanghebbende zich wenden tot de Rechtbank. Nu belanghebbende kosten heeft moeten maken om deze niet-ontvankelijkverklaring door de Rechtbank ongedaan te laten maken heeft de Rechtbank de Inspecteur terecht veroordeeld in een vergoeding van de proceskosten.

Gelet op al vorenoverwogene dient de uitspraak van de Rechtbank te worden vernietigd. Mitsdien is het hoger beroep van belanghebbende gegrond evenals het incidenteel hoger beroep van de Inspecteur. Doende wat de Rechtbank had behoren te doen, zal het Hof het bij de Rechtbank ingestelde beroep gegrond verklaren, de uitspraken van de Inspecteur inzake de teruggaaf vernietigen en de teruggaaf vaststellen op een bedrag van € 17.367