Parket bij de Hoge Raad, 13-04-2017, ECLI:NL:PHR:2017:355, 16/05306

Heden neem ik conclusie in de zaak met nummer 16/05306, naar aanleiding van het beroep in cassatie van de erven [X] , belanghebbenden, tegen de uitspraak van Gerechtshof Den Haag (hierna: het Hof) van 21 september 2016.¹

[C] , erflater, was aan het begin van het jaar 2014 genothebbende krachtens eigendom, bezit of beperkt recht van een woning en van een perceel, beide gelegen in [R] . Tussen de woning en het perceel zijn diverse woningen en zijstraten gelegen. Het perceel heeft een oppervlakte van 3.220 m2. Het perceel heeft een verharde oprit van en naar de openbare weg. Het perceel is deels in gebruik als boomgaard. Op het perceel staan een werktuigenberging met een aangebouwde overkapping en een houten tuinhuis. Rondom de berging is erfverharding. De bestemming van het perceel is volgens het bestemmingsplan agrarisch.

Op grond van artikel 17 van de Wet waardering onroerende zaken (hierna: de Wet WOZ) wordt aan een onroerende zaak een waarde toegekend. Op grond van artikel 16, aanhef, en onder d, van de Wet WOZ, wordt als één, als samenstel te waarderen, onroerende zaak aangemerkt ‘een samenstel van twee of meer (…) [objecten, A-G] die bij dezelfde belastingplichtige in gebruik zijn en die, naar de omstandigheden beoordeeld, bij elkaar behoren’.

De Heffingsambtenaar heeft aan erflater bij in één geschrift vervatte beschikkingen, gedagtekend 28 februari 2014, op grond van artikel 22 van de Wet WOZ, de waarde op 1 januari 2013 (hierna: de waardepeildatum) van de onroerende zaken, de woning en het perceel, voor het kalenderjaar 2014 vastgesteld op € 170.000 respectievelijk € 37.000 (hierna: de WOZ-beschikkingen). De Heffingsambtenaar heeft de woning en het perceel dus niet als samenstel in de zin van artikel 16, aanhef, en onder d, van de Wet WOZ, aangemerkt.

Op grond van artikel 220 van de Gemeentewet kunnen gemeenten ter zake van binnen de gemeente gelegen onroerende zaken, onder de naam onroerende-zaakbelastingen, een belasting heffen van degenen die bij het begin van het kalenderjaar onroerende zaken die niet in hoofdzaak tot woning dienen, al dan niet krachtens eigendom, bezit, beperkt recht of persoonlijk recht, gebruiken (hierna: de gebruikersbelasting); en van degenen die bij het begin van het kalenderjaar van onroerende zaken het genot hebben krachtens eigendom, bezit of beperkt recht (hierna: de eigenarenbelasting).

De gemeente Zederik heeft voor het jaar 2014 van deze bevoegdheid gebruikt gemaakt door vaststelling van de Verordening onroerende-zaakbelastingen 2014 (hierna: de Verordening).

Ingevolge artikel 5 van de Verordening wordt eigenarenbelasting geheven naar twee verschillende tarieven. Het tarief van de eigenarenbelasting, als percentage van de heffingsmaatstaf, zijnde de ingevolge de Wet WOZ vastgestelde waarde, bedraagt voor onroerende zaken die in hoofdzaak tot bewoning dienen 0,1139%. Voor onroerende zaken die niet in hoofdzaak tot bewoning dienen bedraagt dat tarief 0,1765%. De bevoegdheid tot het instellen van dergelijke gedifferentieerde tarieven volgt uit artikel 220f van de Gemeentewet.

Bij de genoemde WOZ-beschikkingen zijn bekend gemaakt de aan erflater voor het jaar 2014, ter zake van de woning en ter zake van het perceel, opgelegde aanslagen in de onroerendezaakbelastingen van de gemeente Zederik (hierna: de ozb-aanslagen). Daarbij is de eigenarenbelasting voor de woning berekend naar een tarief van 0,1139% (resulterend in een belastingbedrag van € 193). De eigenarenbelasting voor het perceel is berekend naar een tarief van 0,1765%, zijnde het (hogere) tarief voor onroerende zaken die niet in hoofdzaak tot bewoning dienen (resulterend in een belastingbedrag van € 65). De gebruikersbelasting voor het perceel is berekend naar een tarief van 0,1354% (resulterend in een belastingbedrag van € 50).

Erflater heeft bij geschrift van 10 april 2014, aangevuld bij geschrift van 26 mei 2014, bezwaar gemaakt tegen de waardevaststelling van de woning en het perceel en de ‘daarmee samenhangende OZB-eigenaar 2014’.

De Heffingsambtenaar heeft, bij uitspraak op bezwaar van 22 december 2014, het tegen de waardebeschikking en ozb-aanslag betreffende de woning, gemaakte bezwaar ongegrond verklaard; het tegen de beschikking en ozb-aanslag betreffende het perceel gemaakte bezwaar gegrond verklaard, de waarde van het perceel nader vastgesteld op € 33.000 en de aanslag dienovereenkomstig verminderd.

Belanghebbenden, de erven, hebben daarop bij geschrift van 2 februari 2015 beroep ingesteld bij Rechtbank Rotterdam (hierna: de Rechtbank). De Rechtbank heeft het beroep van belanghebbenden, bij uitspraak van 24 december 2015, gegrond verklaard wegens een gebrekkige motivering van de uitspraak op bezwaar. De Rechtbank heeft het bestreden besluit vernietigd, echter met bepaling dat de rechtsgevolgen van het vernietigde besluit in stand kunnen blijven.²

De Rechtbank is, voor zover thans in cassatie van belang, ‘gelet op de (…) feiten en omstandigheden, van oordeel dat de twee objecten niet moeten worden aangemerkt als een samenstel’, als bedoeld in artikel 16, aanhef, en onder d, van de Wet WOZ. Daartoe heeft de Rechtbank redengevend geacht: ‘de objecten [liggen] op een afstand van (minstens) 500 meter van elkaar. De woning is gelegen in de kern van het dorp [Z] , terwijl het perceel grond is gelegen in het buitengebied. De [b-straat 1] ligt in het verlengde van de [a-straat 1] . Om van de woning bij het perceel grond te komen passeert men (in ieder geval) vier zijstraten. Zoals eisers zelf ook erkennen, horen de objecten op het oog niet zonder meer bij elkaar. De onroerende zaken hebben geen voor een ieder waarneembare uiterlijke kenmerken die erop duiden dat zij één geheel vormen. Er zijn geen beletselen om de objecten los van elkaar te verkopen. Ook anderszins bestaat er, behoudens het eigenaarschap van en het gebruik door eisers, geen relatie tussen beide objecten.’

Voorts heeft de Rechtbank overwogen dat de stelling van belanghebbenden faalt, dat de Heffingsambtenaar de WOZ-waarde van € 170.000 niet aannemelijk heeft gemaakt.

Belanghebbenden zijn daarop, bij geschrift van 3 februari 2016, tegen de uitspraak van de Rechtbank in hoger beroep gekomen bij het Hof. Het Hof heeft het hoger beroep van belanghebbenden bij uitspraak van 21 september 2016, voor zover het betrof de klacht dat de Rechtbank ten onrechte geen aandacht had besteed aan het geschilpunt inzake het toepasselijke ozb-tarief, gegrond verklaard. Nu belanghebbenden echter op geen van de bij het Hof aanhangige geschilpunten in het gelijk zijn gesteld, heeft het Hof de uitspraak van de Rechtbank niet vernietigd.³

Het Hof heeft daartoe allereerst geoordeeld dat belanghebbenden ‘niet aannemelijk hebben gemaakt dat de woning en het perceel naar de omstandigheden beoordeeld bij elkaar horen’. Het Hof heeft daarbij in aanmerking genomen dat er ‘geen (uiterlijke) kenmerken [zijn] die erop duiden dat de woning en het perceel één geheel vormen. Zo is er geen directe verbinding of relatie tussen beide objecten anders dan het gemeenschappelijke eigendom en gebruik: de woning ligt in de kern van het dorp [Z] en het perceel in het buitengebied, de objecten liggen op een afstand van een paar honderd meter van elkaar met vele tussenliggende gebouwde en ongebouwde objecten en zijstraten en de objecten kunnen afzonderlijk van elkaar verkocht worden.’

Ook heeft het Hof geoordeeld dat de waarde van de woning niet te hoog is vastgesteld. Het Hof heeft bij die beoordeling het volgende rechtskader gehanteerd: ‘De waarde van de woning wordt ingevolge artikel 17, tweede lid, van de Wet WOZ bepaald op de waarde die daaraan dient te worden toegekend, indien de volle en onbezwaarde eigendom van de woning zou kunnen worden overgedragen en de verkrijger de woning in de staat waarin deze zich bevindt, onmiddellijk en in volle omvang in gebruik zou kunnen nemen. Deze waarde is naar de bedoeling van de wetgever ‘de prijs welke door de meestbiedende koper besteed zou worden bij aanbieding ten verkoop op de voor de zaak meest geschikte wijze na de beste voorbereiding’. Vervolgens heeft het Hof overwogen dat het de Heffingsambtenaar is die aannemelijk dient te maken dat ‘hij de waarde van de woning niet op een te hoog bedrag heeft vastgesteld.’

Het Hof heeft daarop overwogen dat ‘de waarde van de woning [is] bepaald met behulp van een methode van systematische vergelijking met woningen waarvan marktgegevens beschikbaar zijn. De in het taxatierapport en de matrix genoemde vergelijkingsobjecten [f-straat 1] en [d-straat 1] zijn dermate lang vóór respectievelijk na de waardepeildatum verkocht (respectievelijk op 5 januari 2011 en 23 juni 2014) dat zij niet als vergelijkingsobject kunnen dienen. De vergelijkingsobjecten [c-straat 1] en [e-straat 1] zijn wel als zodanig bruikbaar. Met de verschillen tussen de vergelijkingsobjecten en de woning wat betreft onder meer ligging, inhoud, oppervlakte, kwaliteit en onderhoud, is in het taxatierapport en de matrix in voldoende mate rekening gehouden.’

Ten aanzien van de stellingen van belanghebbenden, dat door de Heffingsambtenaar bij de waardevaststelling onvoldoende rekening is gehouden met andere waardeverminderende omstandigheden, zoals ‘de slechtere ligging van de woning ten opzichte van die van de vergelijkingsobjecten’ en ‘de omstandigheid dat het afwerkingsniveau en de staat van onderhoud van de woning minder dan gemiddeld is en dat de indeling van de woning ondoelmatig is’, heeft het Hof overwogen dat deze omstandigheden door belanghebbenden onvoldoende aannemelijk zijn gemaakt, dan wel onvoldoende zijn onderbouwd.

Tot slot heeft het Hof geoordeeld dat belanghebbenden, met betrekking tot het geschilpunt dat de aanslag onroerendezaakbelastingen betreffende het perceel te hoog is vastgesteld omdat daarbij het tarief voor niet-woningen is toegepast in plaats van het tarief van woningen, in het ongelijk worden gesteld. Daartoe heeft het Hof overwogen dat ‘de onderhavige onroerende zaak (…) een perceel grond [betreft] met boomgaard, een werktuigenberging en een houten tuinhuis. Het houten tuinhuis vertegenwoordigt geen waarde. Gelet hierop moet worden geoordeeld dat het perceel niet in hoofdzaak – dat wil zeggen ten minste 70 percent – tot woning dient’, waarmee het Hof tot uitdrukking heeft gebracht dat de Heffingsambtenaar terecht het tarief voor niet-woningen heeft toegepast op het perceel.

Belanghebbenden hebben daarop tegen de uitspraak van het Hof, bij geschrift van 2 november 2016, aangevuld bij geschrift van 13 december 2016, beroep in cassatie ingesteld. Belanghebbenden voeren in cassatie drie middelen aan.

In het eerste middel stellen belanghebbenden dat het Hof ten onrechte ‘heeft geoordeeld dat belanghebbenden niet aannemelijk hebben gemaakt dat “de woning” en "het perceel” naar de omstandigheden beoordeeld bij elkaar horen’.

In het tweede middel bestrijden belanghebbenden met motiveringsklachten ‘s Hofs oordeel dat de Heffingsambtenaar aan de op hem rustende bewijslast, bestaande uit het aannemelijk maken dat de waarde van de woning niet te hoog is vastgesteld, heeft voldaan.

Met het derde middel verzetten belanghebbenden zich tegen het oordeel van het Hof ‘dat het houten tuinhuis geen waarde vertegenwoordigt en dat gelet hierop moet worden geoordeeld dat het perceel niet in hoofdzaak tot woning dient, zodat de [ozb-] aanslag niet te hoog is vastgesteld.’ Een en ander zou volgens belanghebbenden strijdigheid opleveren met artikel 220a van de Gemeentewet.

Deze conclusie is verder als volgt opgebouwd. In onderdeel 2 worden de feiten en het procesverloop weergegeven, gevolgd door een beschrijving van het geding dat nu in cassatie voorligt in onderdeel 3. Onderdeel 4 omvat een overzicht van relevante wet- en regelgeving, wetsgeschiedenis, jurisprudentie en literatuur.⁴ Onderdeel 5 bevat de beoordeling van de middelen van cassatie, gevolgd door de conclusie in onderdeel 6.