Parket bij de Hoge Raad, 24-11-2020, ECLI:NL:PHR:2020:1246, 19/02970

‘1. Een proces-verbaal opgemaakt te Venlo, op 23 april 2014. d.d. 8 (…), voor zover inhoudende als relaas van verbalisanten [verbalisant 1], en [verbalisant 2]:

Op woensdag 23 april 2014 waren wij, [verbalisant 1] en [verbalisant 2], beiden belast met de politietaak als genoemd in artikel 4 lid 1 onder f van de politiewet, bezig met het toezicht op vreemdelingen, op de n280 bij de oprit naar de a73 richting Venlo. Op woensdag 23 april 2014 werd na grensoverschrijding, door collega [verbalisant 3] een personenauto, naar de controleplaats gebracht. In dit voertuig bevonden zich 3 voor ons onbekende personen. 2 manspersonen voor in de personenauto en een vrouw rechts op de achterbank. De bestuurder overhandigde een Roemeense identiteitskaart te naam gesteld van: [verdachte], geboren op [geboortedatum]-1973 te [geboorteplaats]. De bijrijder overhandigde een Roemeense identiteitskaart te naam gesteld van [medeverdachte], geboren te [geboortedatum]-1984 te [geboorteplaats].

Ik, [verbalisant 1], vroeg aan de vrouw die rechts op de achterbak (Het hof begrijpt: achterbank) zat mij een document te overhandigen. Zij overhandigde mij een Roemeense identiteitskaart ten naam gesteld van: [slachtoffer], geboren op [geboortedatum]-1980 te [geboorteplaats]. Ik, [verbalisant 1], vroeg de vrouw waar zij heen ging. Ik zag dat de vrouw haar schouders ophaalde en hoorde haar in gebrekkig Engels zeggen “I don’t know”. Zij verklaarde onder meer, dat zij op weg zijn naar vrienden van [medeverdachte] in België, dat zij niet weet waar deze vrienden wonen, dat zij niet weet hoe lang zij er zullen verblijven, dat zij [verdachte] vandaag voor het eerst heeft gezien, dat zij in het verleden als prostituee heeft gewerkt, dat zij een tatoeage heeft met een naam er in, dat deze naam [betrokkene 1] is en zij verder niets wil vertellen over [betrokkene 1] en dat zij 4 dagen in Dordmund is verbleven.

Na controle van haar toilettas die in de roze koffer zat, bleken hierin een aantal condooms te zitten. Na controle van haar roze koffer bleek dat hierin een aantal pikante kleding zat.

[verdachte] verklaarde dat zij onderweg naar Spanje zijn met een tussenstop in Brussel, dat zij niet op weg zijn naar vrienden, dat hij en [medeverdachte] op zoek zijn naar een werkplaats voor [slachtoffer] en dat dit werk voor [slachtoffer] in een club zou moeten zijn. Dat er geen club is gevonden in Duitsland voor [slachtoffer].

2. Een aanvullend proces-verbaal opgemaakt te Venlo, op 25 april 2014 (…), voor zover inhoudende als relaas van verbalisant [verbalisant 1]:

Ik, [verbalisant 1], hoorde de verdachte, [verdachte] zeggen dat hij samen met de andere verdachte, [medeverdachte], op zoek was naar een werkplaats voor [slachtoffer]. De werkplek van [slachtoffer] zou een 'club' moeten zijn. In dit verbaal wordt met 'club' een bordeel of sexclub bedoeld. Ook heb ik, [verbalisant 1] de verdachte, [verdachte], horen zeggen dat zij seksuele handelingen zou moet verrichten tegen betaling.

3. Een proces-verbaal opgemaakt te Venlo, op 23 april 2014 (…), voor zover inhoudende als relaas van verbalisant [verbalisant 4]:

Op woensdag 23 april 2014 doorzocht ik het voertuig waarin de verdachten zaten. Tijdens deze doorzoeking vond ik in de middenconsole een visitekaartje met daarop de tekst:

[A] [a-straat 1] [plaats] T e l . [telefoonnummer]

Tevens zag ik dat er een erotische afbeelding van een man en een vrouw op het visitekaartje stond.

4. Een proces-verbaal opgemaakt te Venlo, op 23 april 2014 (…),voor zover inhoudende als relaas van verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 6]:

[slachtoffer] verklaarde: Vandaag 23-04-14, zijn wij drieën vanuit Duitsland naar Nederland gegaan. Als ik in Nederland in een club kon gaan werken zou ik dat doen. Onder een club versta ik gaan werken voor seks met mannen tegen een betaling. Ik ben naar Nederland gekomen om in de prostitutie te gaan werken.

5. Een proces-verbaal opgemaakt te Venlo, op 23 april 2014 (…), voor zover inhoudende als relaas van verbalisanten [verbalisant 7] en [verbalisant 8]:

[slachtoffer] gaf ons aan dat ze geen geld heeft en dat de verdachte [medeverdachte] haar moest helpen. [slachtoffer] gaf aan zelf niemand te kennen en dat alle contacten met andere mensen via [medeverdachte] lopen. [slachtoffer] sprak alleen de Roemeense taal. Ook hierbij gaf [slachtoffer] aan dat [medeverdachte] alles voor haar regelt en dat zij dus geen andere taal hoeft te spreken. Ook is [medeverdachte] door ons gevraagd of hij geld kon afstaan voor [slachtoffer] zodat zij veilig ergens heen kon gaan. [medeverdachte] gaf aan dat hij het geld hard zelf nodig had en dat het hem niet zoveel interesseerde dat [slachtoffer] geen geld bij zich had om zich te redden.’

‘De verdediging verzoekt u beide cliënten vrij te spreken van het ten laste gelegde omdat het voor een bewezenverklaring vereiste oogmerk tot uitbuiting in dezen ontbreekt.

Ter uitvoering van het Internationaal Verdrag van Geneve uit 1933 is art. 252a lid 1 sub 2 Sr (thans art. 273f lid 1 sub 3 Sr) ingevoerd. Degene die een persoon aanwerft, meeneemt of ontvoert met het oogmerk die persoon in een ander land in de prostitutie te brengen, is strafbaar. Het aanwerven van een persoon voor prostitutie uit het buitenland is derhalve ook strafbaar, ook al stemt de aangeworven persoon daarmee in.

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat onder "tot prostitutie brengen" in de zin van art. 250ter (oud) Sr mede verstaan dient te worden "iedere gedraging gericht tegen een persoon ertoe strekkende deze te belemmeren in zijn vrijheid met prostitutie op te houden ongeacht de omstandigheden of deze daarbij vrijwillig betrokken is geraakt dan wel reeds eerder bij prostitutie betrokken was”. Het Gerechtshof 's-Hertogenbosch heeft geoordeeld dat dit criterium ook van toepassing is bij de interpretatie van het bestanddeel “tot prostitutie brengen" in de zin van art. 273f lid 1 sub 3 Sr.

Volgens de Hoge Raad moet het oogmerk van de verdachte erop zijn gericht dat de betrokkene zich in een ander land dan waar deze is aangeworven, meegenomen of ontvoerd, beschikbaar stelt tot het verrichten van de in art. 273f lid 1 sub 3 Sr bedoelde handelingen.

De vraag of - en zo ja, wanneer - sprake is van "uitbuiting" in de zin van art. 273f Sr (evenals het vroeger het geval was bij art. 273a oud Sr) is niet in algemene termen te beantwoorden, maar is sterk verweven met de omstandigheden van het geval. Daarbij komt o.a. betekenis toe aan de aard en de duur van de tewerkstelling, de beperkingen die meegebracht worden voor het vermeende slachtoffer, het economische voordeel dat daarmee behaald zou kunnen worden. Bij de weging van deze en andere relevante factoren dienen de in de Nederlandse samenleving geldende maatstaven als referentiekader te worden gehanteerd. Het gaat derhalve om mondige prostituees.

Hoe dan ook dient de gedraging van de vermeende dader, in casu cliënten, gericht te zijn op de uitbuiting van personen, in casu van [slachtoffer].

Bedoeld oogmerk tot uitbuiting kan echter niet gedistilleerd worden uit het dossier voorhanden. Hoe het ook zij kan een oogmerk tot uitbuiting welke cliënten zouden hebben gehad niet bewezen worden verklaard uitsluitend op basis van het gegeven dat er pikante kleding en condooms in de auto zijn aangetroffen en dat [slachtoffer] bekend is met prostitutie en vermoedelijk het doel had om opnieuw in de prostitutie te gaan werken.’

‘De verklaring van [slachtoffer] waar zij zegt : “I don’t know”, wordt er met de haren bijgesleept. Zij was toen 32 of 34 jaar oud en al lang in de prostitutie werkzaam. Het was een doorgewinterde prostituee. Dat zij over de grens is gebracht met het oogmerk tot uitbuiting, is ‘wishfull thinking’ van het openbaar ministerie. Enerzijds is er sprake van abolitionisme: mensen die zeggen datje prostitutie in de ban moet doen omdat de vrouw slachtoffer is. Anderzijds zijn er laboristen die zeggen dat prostituees sekswerkers zijn en dat dit verantwoord is in het maatschappelijk verkeer. (…) Er is maatschappelijke druk, zodanig dat men zelfs deze zaak probeert te plaatsen in het kader van mensenhandel. Als u dat probeert te doen worden we van laboristen abolitionisten. Daarom is het element van uitbuiting heel erg belangrijk. Dat voorkomt dat we van een vrouw als deze, een slachtoffer maken als ze de grens over gaat. Er is ook vrij verkeer van mensen en goederen. Mensen die in de prostitutie werken weten dat je wel problemen kan krijgen. Als er dan vragen worden gesteld over prostitutie, dan gaat men ontwijkend antwoorden. In Albanië is prostitutie verboden. Mensen die zich in dit circuit bewegen zijn zich daar heel bewust van. Daarom is het opportuun om te zeggen: wel prostitutie, maar geen mensenhandel. Dat is een nuance die zelfs bij de politie en het openbaar ministerie niet duidelijk is.

Ik wil nog wijzen op de aanleiding van de controle op grond van de Vreemdelingenwet. Men was op zoek naar mensensmokkel. Alle vragen waren feitelijk gericht op de opsporing van mensenhandel. Als men dan vragen stelt aan [verdachte] en het koffertje van [slachtoffer] inziet, dan zegt men: nu gaan we de vreemdelingencontrole verlaten. Men is zo scherp aan het kijken naar mensenhandel, dat men dat overal in gaat zien.

Ik wil vragen de verklaring van [verdachte] niet te gebruiken in zijn zaak, omdat hem de cautie niet is gegeven.

De verdachte heeft steeds het nadeel van de twijfel gekregen. Ik wil u vragen geen systeembreuk toe te laten en de verdachte het voordeel van de twijfel te geven.’

‘Namens de verdachte is ter terechtzitting in hoger beroep bepleit dat hij dient te worden vrijgesproken van het ten laste gelegde, bij gebrek aan voldoende wettig en overtuigend bewijs. Daartoe is aangevoerd dat het voor een bewezenverklaring vereiste oogmerk tot uitbuiting ontbreekt. Het oogmerk tot uitbuiting kan volgens de raadsman niet worden gedestilleerd uit het dossier. [slachtoffer] was een vrouw van rond de 30 jaar oud, die al lang in de prostitutie werkzaam was. Voorts heeft de raadsman betoogd dat de verklaring die verdachte op 23 april 2014 vóór zijn aanhouding tegenover de verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] heeft afgelegd niet voor het bewijs kan worden gebruikt, omdat aan hem ten onrechte niet de cautie is gegeven.

Het hof overweegt als volgt.

Uit het proces-verbaal van de verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] d.d. 23 april 2014 (…) blijkt dat beiden - werkzaam voor de Koninklijke Marechaussee - bezig waren met de uitvoering van de taak genoemd in artikel 4, eerste lid, aanhef en onder 1 van de Politiewet, te weten uitvoering van de bij op krachtens de Vreemdelingenwet 2000 opgedragen taken. Ter controle werd door een collega een personenauto voorzien van een (Duits) exportkenteken, na grensoverschrijding, naar hen gebracht. Voorin de auto zaten twee mannen, achterin zat een vrouw. Alle drie overhandigden zij desgevraagd aan de verbalisanten een Roemeense identiteitskaart. Verbalisant [verbalisant 1] vroeg de vrouw waar zij heen ging, waarop zij haar schouders ophaalde en in gebrekkig Engels verklaarde dat zij dat niet wist. Daardoor werd de interesse van de verbalisant in haar reisroute gewekt en is haar vervolgens met behulp van een Roemeense tolk in een mobiele kantoorbus een aantal vragen gesteld. [slachtoffer] verklaarde toen onder meer dat medeverdachte [medeverdachte] haar vriend is, dat zij op weg waren naar vrienden van hem in België, dat zij in het verleden in de prostitutie heeft gewerkt maar dat werk recent niet meer heeft gedaan en dat in haar koffer pikante kleding en condooms zaten waarvan zij niet wilde dat haar vriend ervan wist. Toen de verbalisanten met haar toestemming in haar koffer keken, zagen zij inderdaad condooms en pikante kleding. Vervolgens heeft [verbalisant 1] aan verdachte met tussenkomst van een tolk een aantal vragen gesteld over de reis. Verdachte verklaarde toen dat hij en medeverdachte [medeverdachte] onderweg zijn naar Spanje met een tussenstop in België om voor [slachtoffer] een werkplaats in een club te vinden en dat zij seksuele handelingen tegen betaling zou moeten verrichten (…). Op het moment dat deze verbalisant de betreffende vragen stelde aan verdachte was er naar het oordeel van het hof nog geen sprake van een redelijk vermoeden van schuld aan een strafbaar feit en hoefde de cautie nog niet aan hem te worden gegeven. Pas door de antwoorden die verdachte op de vragen gaf, is een verdenking ter zake van mensenhandel ontstaan. Op dat moment hebben de verbalisanten ook besloten verdachte en medeverdachte [medeverdachte] ter zake van mensenhandel aan te houden en is aan verdachte de cautie gegeven (…). De cautie is daarmee naar het oordeel van het hof voldoende tijdig gegeven. Het hof bezigt de betreffende verklaring van verdachte tot het bewijs. Het verweer wordt verworpen.

Wat betreft het ‘oogmerk tot uitbuiting’ overweegt het hof als volgt.

Uit de jurisprudentie van de Hoge Raad volgt dat gedragingen eerst dan als ‘mensenhandel’ kunnen worden bestraft indien uit de bewijsvoering volgt dat voldaan is aan de voorwaarde dat zij zijn begaan onder omstandigheden waarbij uitbuiting kan worden verondersteld. ‘Uitbuiting’ moet worden aangemerkt als een impliciet bestanddeel van art. 273f, eerste lid aanhef en onder 3°, van het Wetboek van Strafrecht.

Uit de stukken in het dossier blijkt in dat verband het navolgende. De verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] zagen op 23 april 2014 tijdens een controle in het kader van de Vreemdelingenwet in een personenauto die in de gemeente Roermond vanuit Duitsland Nederland binnen reed twee mannen en een vrouw. De vrouw zat alleen op de achterbank. Toen verbalisant [verbalisant 1] aan de vrouw vroeg waar zij heen ging, zag hij dat de vrouw haar schouders ophaalde en hoorde hij haar in gebrekkig Engels zeggen “I don’t know”. De vrouw, [slachtoffer], had in haar koffer condooms bij zich en pikante kleding.

Vervolgens vertelde verdachte aan de verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] onder meer dat medeverdachte [medeverdachte] de vriend van [slachtoffer] was, dat hij en [medeverdachte] op zoek waren naar een werkplaats voor [slachtoffer] in een club en dat [slachtoffer] in het verleden vaker in clubs had gewerkt (…).

Verbalisant [verbalisant 1] heeft in een afzonderlijk proces-verbaal d.d. 25 april 2014 gerelateerd dat met ‘club’ een bordeel of sexclub wordt bedoeld en dat hij verdachte ook heeft horen zeggen dat [slachtoffer] seksuele handelingen zou moeten verrichten tegen betaling (…).

Verbalisant [verbalisant 4] heeft tijdens een doorzoeking van het voertuig waarin de verdachte, medeverdachte [medeverdachte] en [slachtoffer] zaten in de middenconsole een visitekaartje aangetroffen met de tekst “[A]”, met daarop een erotische afbeelding van een man en een vrouw (…).

Toen de verbalisanten [verbalisant 7] en [verbalisant 8] op 23 april 2014 - na de aanhouding en inverzekeringstelling van verdachte en medeverdachte [medeverdachte] - aan [slachtoffer] vroegen hoe zij van plan was haar weg te vervolgen, antwoordde zij dat zij geen geld had. Zij gaf ook meerdere malen aan dat [medeverdachte] haar moest helpen, omdat zij zelf niemand kende en dat alle contacten met andere mensen via medeverdachte [medeverdachte] liepen. Verder vertelde zij dat zij geen andere taal dan het Roemeens hoeft te spreken omdat [medeverdachte] alles voor haar regelt. Aan medeverdachte [medeverdachte] is vervolgens gevraagd of hij geld kon afstaan voor [slachtoffer], waarop hij antwoordde dat hij dit zelf nodig had en dat het hem niet zoveel interesseerde dat [slachtoffer] geen geld had om zich te redden (…).

Op grond van het bovenstaande samenstel van feiten en omstandigheden stelt het hof vast dat verdachte, samen met medeverdachte [medeverdachte], [slachtoffer] vanuit Duitsland heeft meegenomen naar Nederland en/of België met het oogmerk haar seksuele handelingen tegen betaling te laten verrichten en dat er sprake is geweest van een oogmerk tot uitbuiting. Met name de omstandigheid dat [slachtoffer] zelf geen geld had en verklaarde dat al haar contacten met andere mensen via medeverdachte [medeverdachte] verlopen en zij ook niet wist waarheen de reis zou gaan, duiden op een uitbuitingssituatie. De omstandigheid dat [slachtoffer] rond de 30 jaar oud was en al eerder werkzaam was geweest in de prostitutie kan daar niet aan afdoen.

De overtuiging dat verdachte zich samen met [medeverdachte] aan het bewezen verklaarde schuldig heeft gemaakt ontleent het hof voorts aan de omstandigheid dat hij en medeverdachte [medeverdachte] wisselende, onderling tegenstrijdige verklaringen hebben afgelegd over hun reisdoel en de relatie tussen [medeverdachte] en [slachtoffer]. Verdachte heeft op 23 april 2014 tijdens het eerste gesprek met de verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] vóór zijn aanhouding nog gezegd dat [medeverdachte] de vriend is van [slachtoffer], dat zij onderweg waren naar Spanje met een tussenstop in Brussel en dat zij niet op weg waren naar vrienden. Verdachte heeft tijdens een later verhoor op 23 april 2014 verklaard dat [medeverdachte] met [slachtoffer] naar Brussel wilde en dat hij heeft begrepen dat [slachtoffer] werkt als prostituee (…), waarbij hij dat laatste in latere verhoren steeds verder afzwakt ((…): ik denk dat ze in een club werkt omdat ze ‘s ochtends rode ogen had en niet had geslapen). Medeverdachte [medeverdachte] heeft tijdens zijn eerste verhoor op 23 april 2014 verklaard dat het de bedoeling was om via Nederland naar België te reizen, dat ze in België gewoon wat wilden rondkijken, hij niemand in België had en dat de twee andere personen in de auto vrienden van hem waren (…). Later verklaarde hij dat ze gedrieën naar Brussel wilden op visite (…).

Het bewijs dat de verdachte het bewezen verklaarde in nauwe en bewuste samenwerking met medeverdachte [medeverdachte] heeft begaan, ontleent het hof aan de omstandigheid dat zij samen in de auto van medeverdachte [medeverdachte], waarin ook [slachtoffer] zat, op reis waren, in combinatie met de inhoud van de eerste verklaring van verdachte tegenover de Marechaussee. Verdachte heeft toen immers verklaard dat hij én medeverdachte [medeverdachte] op zoek waren naar een werkplaats voor [slachtoffer] in een (seks)club.

Dat verdachte later na zijn aanhouding (enigszins) anders heeft verklaard doet daar naar het oordeel van het hof niet aan af.’

10. In de aanvulling heeft het hof nog de volgende bewijsoverweging opgenomen (met weglating van verwijzingen):

‘Blijkens het arrest van 7 juni 2019 op pagina 4 iets onder het midden heeft het hof behalve aan bovenstaande bewijsmiddelen de overtuiging dat verdachte zich samen met medeverdachte [medeverdachte] aan het bewezen verklaarde schuldig heeft gemaakt voorts ontleend aan de omstandigheid dat beiden wisselende, onderling tegenstrijdige verklaringen hebben afgelegd over hun reisdoel en de relatie tussen medeverdachte [medeverdachte] en [slachtoffer]. Het hof heeft de inhoud van die verklaringen in het arrest reeds weergegeven met verwijzing naar de pagina’s in het voormelde politiedossier. Hieronder wordt die weergave voor de volledigheid herhaald:

Verdachte heeft op 23 april 2014 tijdens het eerste gesprek met de verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] vóór zijn aanhouding nog gezegd dat medeverdachte [medeverdachte] de vriend is van [slachtoffer], dat zij onderweg waren naar Spanje met een tussenstop in Brussel en dat zij niet op weg waren naar vrienden (zie bewijsmiddel 1 ). Verdachte heeft tijdens een later verhoor op 23 april 2014 verklaard dat [medeverdachte] met [slachtoffer] naar Brussel wilde en dat hij heeft begrepen dat [slachtoffer] werkt als prostituee (…), waarbij hij dat laatste in latere verhoren steeds verder afzwakt ((…): ik denk dat ze in een club werkt omdat ze ‘s ochtends rode ogen had en niet had geslapen). Medeverdachte [medeverdachte] heeft tijdens zijn eerste verhoor op 23 april 2014 verklaard dat het de bedoeling was om via Nederland naar België te reizen, dat ze in België gewoon wat wilden rondkijken, hij niemand in België had en dat de twee andere personen in de auto vrienden van hem waren (…). Later verklaarde hij dat ze gedrieën naar Brussel wilden op visite (…).’