Rechtbank Den Haag, 12-12-2022, ECLI:NL:RBDHA:2022:13438, AWB - 21 _ 4493

1. Eiser is geboren op [geboortedag] 1959 en heeft de Nederlandse nationaliteit. In 1961 is eiser met zijn ouders, vanwege het werk van zijn vader, naar Noord-Italië verhuisd. In 1968 is eiser met zijn ouders naar België verhuisd. Uit de Basisregistratie Personen (BRP) blijkt dat eiser zich op 30 september 1977 in Nederland heeft gevestigd.

2. Eiser is sinds 1990 in dienstbetrekking werkzaam bij het Europees Octrooi Bureau te Rijswijk (het EOB ).

3. Het door eiser uit de dienstbetrekking met het EOB ontvangen salaris is vrijgesteld van inkomstenbelasting op grond van de Overeenkomst van 27 juni 2006 tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de Europese Octrooiorganisatie betreffende het onderdeel van het Europees Octrooibureau in ’s-Gravenhage¹ (de Zetelovereenkomst) en het Protocol inzake voorrechten en immuniteiten van de Europese Octrooiorganisatie² (het Protocol).

4. Eiser heeft voor het jaar 2018 aangifte IB/PVV gedaan naar een belastbaar inkomen uit werk en woning van nihil en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 120.682. Daarbij heeft eiser een bedrag van € 607.871 aan bank- en spaartegoeden en een bedrag van € 1.887.389 aan beleggingen (aandelen en obligaties) aangegeven. Verweerder heeft conform de aangifte onderhavige aanslag aan eiser opgelegd.

5. In geschil is of verweerder het inkomen uit sparen en beleggen terecht in de heffing van inkomstenbelasting heeft betrokken.

6. Eiser stelt dat hij op grond van de Zetelovereenkomst, artikel 45 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) in samenhang met artikel 18 en 21 VWEU vrijgesteld had moeten worden van de heffing in box 3. Hij verwijst in dit kader naar de uitspraak van Gerechtshof Den Haag van 13 maart 2019³ en de arresten van de Hoge Raad van 13 maart 2020⁴. De reikwijdte van deze jurisprudentie wordt volgens eiser niet beperkt tot degenen die direct voorafgaand aan hun indiensttreding bij het EOB naar Nederland zijn gekomen. Verweerder hanteert een te restrictieve interpretatie van deze jurisprudentie. Verder stelt eiser dat, aangezien hij zich in 1977 in Nederland heeft gevestigd, er geen sprake is van een zuiver Nederlandse situatie, maar van een grensoverschrijdende situatie zodat de artikelen 18 en 21 van het VWEU ook op hem van toepassing zijn. Eiser concludeert dat artikel 10, zesde lid, van de Zetelovereenkomst het vrije verkeer potentieel belemmert en derhalve strijdig is met het EU-recht. Eiser verzoekt de rechtbank ten slotte om op grond van artikel 267 van het VWEU prejudiciële vragen te stellen aan het Hof van Justitie van de EU (HvJ).

7. Verweerder stelt dat het inkomen uit sparen en beleggen terecht in de heffing is betrokken. Volgens verweerder is er geen nationale of internationale bepaling die de heffing over dit inkomen buiten toepassing stelt. Wel stelt verweerder dat eiser ingevolge het Besluit Rechtsherstel box 3⁵ rechtsherstel geboden moet worden en het voordeel uit sparen en beleggen op € 100.829 moet worden vastgesteld.

8. Het Verdrag inzake de verlening van Europese octrooien (met uitvoeringsreglement en protocollen) van 5 oktober 1973⁶, het Europees Octrooiverdrag (het EOV), bepaalt in artikel 8:

9. Artikel 16, eerste lid, van het Protocol luidt:

“Onder de voorwaarden en op de wijze zoals die worden vastgesteld door de Raad van Bestuur binnen een jaar na de inwerkingtreding van het Verdrag, zijn de in de artikelen 13 en 14 bedoelde personen onderworpen aan een belasting ten gunste van de Organisatie op de door de Organisatie betaalde salarissen en emolumenten. Van de datum waarop deze belasting ingaat af zijn deze salarissen en emolumenten vrij van nationale inkomstenbelasting. De Verdragsluitende Staten kunnen evenwel met deze salarissen en emolumenten wel rekening houden bij de berekening van de belasting die verschuldigd is over inkomsten uit andere bronnen.”

10. Over de achtergrond van het verlenen van privileges en immuniteiten is in artikel 19 van het Protocol het volgende opgenomen:

“1. De in dit Protocol voorziene voorrechten en immuniteiten zijn niet bedoeld om de personeelsleden van het Europees Octrooibureau of de deskundigen, die voor of in opdracht van de Organisatie werkzaam zijn tot persoonlijk voordeel te strekken. Zij beogen uitsluitend het onbelemmerd functioneren van de Organisatie onder alle omstandigheden, zomede de volledige onafhankelijkheid van de personen aan wie zij worden toegekend.”

11. Artikel 22 van het Protocol luidt:

“Geen enkele Verdragsluitende Staat is verplicht de in de artikelen 12, 13, 14, letters b), e) en g), en 15, letter c) bedoelde voorrechten en immuniteiten toe te kennen aan:

a. a) zijn eigen onderdanen;

b) personen die bij aanvang van hun werkzaamheden bij de Organisatie hun vaste woonplaats in die Staat hebben (”)."

12. Op grond van artikel 25 van het Protocol kan de Europese Octrooiorganisatie (EOO) met een of meer Verdragsluitende Staten aanvullende overeenkomsten aangaan ten einde uitvoering te geven aan de bepalingen van het Protocol met betrekking tot die Staat of die Staten alsmede andere regelingen treffen ter waarborging van een goede functionering van de EOO en ter beveiliging van haar belangen.

13. Artikel 10 van de Zetelovereenkomst luidt:

“Voorrechten en immuniteiten van de personeelsleden van het Bureau

1. Personeelsleden van het Bureau die hun werkzaamheden in Nederland uitoefenen,

a. in rang A5 en hoger, of

b. in rang A4, mits zij langer dan twee jaar in die rang zijn geweest en een basissalaris niet lager dan A5 periodiek 1 hebben, vanaf 1 januari van het jaar volgend op het jaar waarin aan beide eisen is voldaan genieten dezelfde voorrechten en immuniteiten als die welke door Nederland worden verleend aan diplomatieke ambtenaren van de diplomatieke vertegenwoordigingen die in Nederland zijn gevestigd overeenkomstig het Verdrag van Wenen, met dien verstande dat immuniteit ten aanzien van de rechtsmacht in strafzaken en persoonlijke onschendbaarheid zich niet uitstrekken tot handelingen verricht buiten hun officiële taken.

2. Personeelsleden van het Bureau die hun werkzaamheden in Nederland uitoefenen, die geen bedienend personeel zijn en die niet onder het bepaalde in het eerste lid vallen, genieten dezelfde voorrechten en immuniteiten als die welke door Nederland worden verleend aan administratief en technisch personeel van de diplomatieke vertegenwoordigingen die in Nederland zijn gevestigd overeenkomstig het Verdrag van Wenen, met dien verstande dat immuniteit ten aanzien van de rechtsmacht in strafzaken en persoonlijke onschendbaarheid zich niet uitstrekken tot handelingen verricht buiten hun officiële taken.

3. Dezelfde regelingen gelden voor hun inwonende gezinsleden.

4. De vrijstelling van rechtsvordering geldt niet in geval van een door derden ingediende civiele rechtsvordering ter zake van schade die voortvloeit uit een verkeersovertreding.

5. Dit artikel doet geen afbreuk aan regelingen in deze Overeenkomst of het Protocol.

6. Dit artikel is niet van toepassing op personen die de Nederlandse nationaliteit bezitten of duurzaam verblijf houden in Nederland.”

14. De artikelen 34 en 37 van het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer van 18 april 1961⁷ (het Verdrag van Wenen) luiden:

1. (...)

2. Leden van het administratieve en technische personeel van de zending, alsmede inwonende gezinsleden, genieten, indien zij geen onderdaan zijn van, of niet duurzaam verblijf houden in, de ontvangende staat, de in de artikelen 29 t/m 35 omschreven voorrechten en immuniteiten, met dien verstande dat de immuniteit van de burger- en administratiefrechtelijke bevoegdheid van de ontvangende staat omschreven in lid 1 van artikel 31 zich niet uitstrekt tot handelingen die geen ambtshandelingen zijn. Zij genieten voorts de in artikel 36, lid 1, omschreven voorrechten met betrekking tot goederen die worden ingevoerd ten tijde dat zij zich voor het eerst inrichten.

3-4. (...).”

15. De artikelen 18, 21 en 45 van het VWEU luiden als volgt:

2. Dit houdt de afschaffing in van elke discriminatie op grond van de nationaliteit tussen de werknemers der lidstaten, wat betreft de werkgelegenheid, de beloning en de overige arbeidsvoorwaarden.

3. Het houdt behoudens de uit hoofde van openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid gerechtvaardigde beperkingen het recht in om,a. in te gaan op een feitelijk aanbod tot tewerkstelling;b. zich te dien einde vrij te verplaatsen binnen het grondgebied der lidstaten;c. in een der lidstaten te verblijven teneinde daar een beroep uit te oefenen overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen welke voor de tewerkstelling van nationale werknemers gelden;

(…)”

16. Op grond van de in 8, 9, en 13 geciteerde bepalingen van het EOV, het Protocol en de Zetelovereenkomst is eiser over het salaris dat hij van het EOB ontvangt geen Nederlandse inkomstenbelasting verschuldigd.

17. Ter onderbouwing van zijn standpunt dat artikel 10 van de Zetelovereenkomst in strijd is met de artikelen 18, 21 en in het bijzonder artikel 45 van het VWEU verwijst eiser naar de arresten van de Hoge Raad van 13 maart 2020⁸ en de onderliggende uitspraak van gerechtshof Den Haag van 13 maart 2019.⁹

18. De Hoge Raad oordeelde in zijn arrest van 13 maart 2020¹⁰ onder meer het volgende:

“2.4.3. Bij de beoordeling van het middel is van belang dat belanghebbende voorafgaand aan zijn tewerkstelling bij het EOB in Nederland in een andere lidstaat heeft gewoond en gewerkt als werknemer. In dit opzicht is sprake van een andere situatie dan die aan de orde was in het arrest van de Hoge Raad van 8 juli 2011. Belanghebbende bevindt zich, volgens vaste rechtspraak van het Hof van Justitie, ten opzichte van de staat van herkomst (Nederland) in een vergelijkbare positie als alle andere personen die de door het VWEU gewaarborgde rechten en vrijheden genieten. Ook een ambtenaar van een internationale organisatie kan de hoedanigheid van migrerend werknemer bezitten. Het is eveneens vaste rechtspraak van het Hof van Justitie dat het recht op vrij verkeer van werknemers niet aldus kan worden uitgelegd dat de eigen onderdanen van een bepaalde lidstaat van de toepassing van het gemeenschapsrecht worden uitgesloten, wanneer zij zich, door hun handelwijze, ten opzichte van hun staat van herkomst in een vergelijkbare positie bevinden als alle andere personen die de door het Verdrag gewaarborgde rechten en vrijheden genieten.

2.4.4

De bepaling dat werknemers van het EOB met een Nederlandse nationaliteit die zijn aangeworven vanuit een andere EU-lidstaat, niet zijn vrijgesteld van belasting op hun inkomen uit sparen en beleggen maar werknemers met een andere nationaliteit in overigens dezelfde omstandigheden wel, heeft tot gevolg dat het voor werknemers met een Nederlandse nationaliteit die in een andere lidstaat dan Nederland werken en wonen, minder aantrekkelijk is om een dienstbetrekking aan te gaan met het EOB in Nederland dan voor werknemers met een andere nationaliteit. Artikel 10, lid 6, Zetelovereenkomst beperkt dus het in artikel 45 VWEU gewaarborgde recht op vrij verkeer van werknemers. Anders dan het middel voorstaat is dit niet anders in een geval als het onderhavige waarin het betreft een werknemer die bij aanwerving de Nederlandse nationaliteit had en nadien die nationaliteit heeft verloren en vervolgens duurzaam verblijf houdt in Nederland als bedoeld in artikel 10, lid 6, Zetelovereenkomst.”

19. In de door eiser aangehaalde arresten heeft de Hoge Raad geoordeeld dat artikel 10, zesde lid, van de Zetelovereenkomst niet in overeenstemming is met artikel 45 van het VWEU zodat de vrijstelling van belastingheffing over het inkomen uit sparen en beleggen ook van toepassing is op personeelsleden van het EOB met de Nederlandse nationaliteit. Naar het oordeel van de rechtbank kan eiser zich echter niet met succes op deze arresten beroepen nu eiser zich in een wezenlijk andere positie bevindt dan de belanghebbenden in de casus die aan genoemde arresten ten grondslag liggen. In beide arresten was sprake van een belastingplichtige met de Nederlandse nationaliteit die, voorafgaand aan zijn tewerkstelling bij het EOB in Nederland, in een andere EU-lidstaat heeft gewoond en gewerkt als werknemer. Voor eiser geldt daarentegen dat hij, voordat hij werd aangesteld bij het EOB , vanaf 1977 onafgebroken in Nederland heeft gestudeerd, gewoond en gewerkt. Eiser is niet vanuit een andere EU-lidstaat naar Nederland gezonden of vanuit een andere EU-lidstaat aangeworven. Eiser heeft voorafgaande aan zijn werkzaamheden bij het EOB ook geen werkzaamheden verricht in een andere EU-lidstaat. Onder die omstandigheden kan niet worden gezegd dat eiser zich ten opzichte van Nederland in een vergelijkbare positie bevindt als alle andere personen die de door het VWEU gewaarborgde rechten en vrijheden genieten. Nu eiser, voorafgaande aan zijn werkzaamheden bij het EOB niet in een andere EU-lidstaat heeft gewoond of gewerkt, heeft hij geen gebruik gemaakt van de verkeersvrijheden en is sprake van een zuiver interne situatie en niet van een grensoverschrijdende situatie binnen de Europese Unie. Eiser kan zich dan ook niet met succes op de bepalingen van het VWEU beroepen.

20. De toepassing van artikel 10, zesde lid, van de Zetelovereenkomst beperkt in het onderhavige geval niet het vrije verkeer van werknemers in de zin van artikel 45 van het VWEU. Eisers standpunt faalt derhalve. Verweerder heeft het voordeel uit sparen en beleggen terecht in de heffing betrokken.

21. Eiser heeft verzocht om op de voet van artikel 267 van het VWEU ten aanzien van de door hem aangevoerde geschilpunten prejudiciële vragen aan het HvJ te stellen. Artikel 267 van het VWEU behelst een bevoegdheid tot het stellen van prejudiciële vragen, doch de rechtbank is hier niet toe verplicht. De rechtbank ziet in al hetgeen eiser heeft aangevoerd geen reden om een of meer prejudiciële vragen aan het HvJ te stellen en gaat daarom voorbij aan het verzoek van eiser.

22. Verweerder heeft lopende de beroepsprocedure naar aanleiding van het Kerstarrest van de Hoge Raad¹¹ eiser rechtsherstel geboden overeenkomstig het Besluit Rechtsherstel box 3.¹² De berekening van het rechtsherstel heeft verweerder in zijn verweerschrift opgenomen. Het oorspronkelijk berekende voordeel uit sparen en beleggen bedroeg € 120.682. Het nieuw berekende voordeel uit sparen en beleggen bedraagt € 100.829. Eiser heeft geen grieven tegen deze berekening ingebracht. De rechtbank sluit zich daarom aan bij het door verweerder berekende rechtsherstel.

23. Gelet op hetgeen is overwogen onder 22 zal het beroep gegrond worden verklaard.

24. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding. Er zijn geen voor vergoeding in aanmerking komende proceskosten.