Gerechtshof Den Haag, 27-09-2023, ECLI:NL:GHDHA:2023:2218, BK-23/00016

“Verdragsrechtelijke bepalingen inzake privileges EOB -personeel

8. Het Verdrag inzake de verlening van Europese octrooien (met uitvoeringsreglement en protocollen) van 5 oktober 1973[6], het Europees Octrooiverdrag (het EOV), bepaalt in artikel 8:

“Voorrechten en immuniteiten

In het bij dit Verdrag gevoegde Protocol inzake voorrechten en immuniteiten worden de voorwaarden omschreven waaronder de Organisatie, de leden van de Raad van Bestuur, het personeel van het Europees Octrooibureau en alle andere in dat Protocol genoemde personen, die deelnemen aan de werkzaamheden van de Organisatie, in elke Verdragsluitende Staat de voorrechten en immuniteiten genieten, die noodzakelijk zijn voor de vervulling van hun taken.”

9. Artikel 16, eerste lid, van het Protocol luidt:

“Onder de voorwaarden en op de wijze zoals die worden vastgesteld door de Raad van Bestuur binnen een jaar na de inwerkingtreding van het Verdrag, zijn de in de artikelen 13 en 14 bedoelde personen onderworpen aan een belasting ten gunste van de Organisatie op de door de Organisatie betaalde salarissen en emolumenten. Van de datum waarop deze belasting ingaat af zijn deze salarissen en emolumenten vrij van nationale inkomstenbelasting. De Verdragsluitende Staten kunnen evenwel met deze salarissen en emolumenten wel rekening houden bij de berekening van de belasting die verschuldigd is over inkomsten uit andere bronnen.”

10. Over de achtergrond van het verlenen van privileges en immuniteiten is in artikel 19 van het Protocol het volgende opgenomen:

“1. De in dit Protocol voorziene voorrechten en immuniteiten zijn niet bedoeld om de personeelsleden van het Europees Octrooibureau of de deskundigen, die voor of in opdracht van de Organisatie werkzaam zijn tot persoonlijk voordeel te strekken. Zij beogen uitsluitend het onbelemmerd functioneren van de Organisatie onder alle omstandigheden, zomede de volledige onafhankelijkheid van de personen aan wie zij worden toegekend.”

11. Artikel 22 van het Protocol luidt:

“Geen enkele Verdragsluitende Staat is verplicht de in de artikelen 12, 13, 14, letters b), e) en g), en 15, letter c) bedoelde voorrechten en immuniteiten toe te kennen aan:

a) zijn eigen onderdanen;

b) personen die bij aanvang van hun werkzaamheden bij de Organisatie hun vaste woonplaats in die Staat hebben (”)."

12. Op grond van artikel 25 van het Protocol kan de Europese Octrooiorganisatie (EOO) met een of meer Verdragsluitende Staten aanvullende overeenkomsten aangaan ten einde uitvoering te geven aan de bepalingen van het Protocol met betrekking tot die Staat of die Staten alsmede andere regelingen treffen ter waarborging van een goede functionering van de EOO en ter beveiliging van haar belangen.

13. Artikel 10 van de Zetelovereenkomst luidt:

“Voorrechten en immuniteiten van de personeelsleden van het Bureau

1. Personeelsleden van het Bureau die hun werkzaamheden in Nederland uitoefenen,

a. in rang A5 en hoger, of

b. in rang A4, mits zij langer dan twee jaar in die rang zijn geweest en een basissalaris niet lager dan A5 periodiek 1 hebben, vanaf 1 januari van het jaar volgend op het jaar waarin aan beide eisen is voldaan genieten dezelfde voorrechten en immuniteiten als die welke door Nederland worden verleend aan diplomatieke ambtenaren van de diplomatieke vertegenwoordigingen die in Nederland zijn gevestigd overeenkomstig het Verdrag van Wenen, met dien verstande dat immuniteit ten aanzien van de rechtsmacht in strafzaken en persoonlijke onschendbaarheid zich niet uitstrekken tot handelingen verricht buiten hun officiële taken.

2. Personeelsleden van het Bureau die hun werkzaamheden in Nederland uitoefenen, die geen bedienend personeel zijn en die niet onder het bepaalde in het eerste lid vallen, genieten dezelfde voorrechten en immuniteiten als die welke door Nederland worden verleend aan administratief en technisch personeel van de diplomatieke vertegenwoordigingen die in Nederland zijn gevestigd overeenkomstig het Verdrag van Wenen, met dien verstande dat immuniteit ten aanzien van de rechtsmacht in strafzaken en persoonlijke onschendbaarheid zich niet uitstrekken tot handelingen verricht buiten hun officiële taken.

3. Dezelfde regelingen gelden voor hun inwonende gezinsleden.

4. De vrijstelling van rechtsvordering geldt niet in geval van een door derden ingediende civiele rechtsvordering ter zake van schade die voortvloeit uit een verkeersovertreding.

5. Dit artikel doet geen afbreuk aan regelingen in deze Overeenkomst of het Protocol.

6. Dit artikel is niet van toepassing op personen die de Nederlandse nationaliteit bezitten of duurzaam verblijf houden in Nederland.”

14. De artikelen 34 en 37 van het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer van 18 april 1961[7] (het Verdrag van Wenen) luiden:

“Artikel 34

Een diplomatieke ambtenaar is vrijgesteld van alle belastingen en rechten, zowel persoonlijke als zakelijke, hetzij landelijke, gewestelijke of gemeentelijke belastingen, met uitzondering van:

(a) indirecte belastingen die normaal in de prijs van goederen of diensten begrepen zijn;

(b) belastingen en rechten op particulier onroerend goed dat gelegen is op het grondgebied van de ontvangende staat tenzij hij dit onroerend goed onder zich heeft ten behoeve van de zendstaat voor de werkzaamheden van de zending;

(c) door de ontvangende staat met inachtneming van de bepalingen van lid 4 van artikel 39 geheven successierechten en rechten van overgang;

(d) belastingen en rechten op particulier inkomen welks bron is gelegen in de ontvangende staat en vermogensbelastingen op in bedrijven in de ontvangende staat belegd vermogen;

(e) heffingen wegens bepaalde verleende diensten;

(f) registratie-, griffie- en hypotheekrechten en zegelrecht met betrekking tot onroerend goed, met inachtneming van de bepalingen van artikel 23.”

“Artikel 37

1. (...)

2. Leden van het administratieve en technische personeel van de zending, alsmede inwonende gezinsleden, genieten, indien zij geen onderdaan zijn van, of niet duurzaam verblijf houden in, de ontvangende staat, de in de artikelen 29 t/m 35 omschreven voorrechten en immuniteiten, met dien verstande dat de immuniteit van de burger- en administratiefrechtelijke bevoegdheid van de ontvangende staat omschreven in lid 1 van artikel 31 zich niet uitstrekt tot handelingen die geen ambtshandelingen zijn. Zij genieten voorts de in artikel 36, lid 1, omschreven voorrechten met betrekking tot goederen die worden ingevoerd ten tijde dat zij zich voor het eerst inrichten.

3-4. (...).”

15. De artikelen 18, 21 en 45 van het VWEU luiden als volgt:

“Artikel 18

Binnen de werkingssfeer van de Verdragen en onverminderd de bijzondere bepalingen, daarin gesteld, is elke discriminatie op grond van nationaliteit verboden.

(…)”

“Artikel 21

1. Iedere burger van de Unie heeft het recht vrij op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven, onder voorbehoud van de beperkingen en voorwaarden die bij de Verdragen en de bepalingen ter uitvoering daarvan zijn vastgesteld.

2. Indien een optreden van de Unie noodzakelijk blijkt om deze doelstelling te verwezenlijken en de Verdragen niet in de daartoe vereiste bevoegdheden voorziet, kunnen het Europees Parlement en de Raad, volgens de gewone wetgevingsprocedure bepalingen vaststellen die de uitoefening van de in lid 1 bedoelde rechten vergemakkelijken.

3. Ter verwezenlijking van dezelfde doelstellingen als in lid 1 genoemd en tenzij de Verdragen in de daartoe vereiste bevoegdheden voorzien, kan de Raad, volgens een bijzondere wetgevingsprocedure, maatregelen inzake sociale zekerheid en sociale bescherming vaststellen. De Raad besluit met eenparigheid van stemmen, na raadpleging van het Europees Parlement.”

“Artikel 45

1. Het verkeer van werknemers binnen de Unie is vrij.

2. Dit houdt de afschaffing in van elke discriminatie op grond van de nationaliteit tussen de werknemers der lidstaten, wat betreft de werkgelegenheid, de beloning en de overige arbeidsvoorwaarden.

3. Het houdt behoudens de uit hoofde van openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid gerechtvaardigde beperkingen het recht in om,

a. in te gaan op een feitelijk aanbod tot tewerkstelling;

b. zich te dien einde vrij te verplaatsen binnen het grondgebied der lidstaten;

c. in een der lidstaten te verblijven teneinde daar een beroep uit te oefenen overeenkomstig de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen welke voor de tewerkstelling van nationale werknemers gelden;

(…)”

16. Op grond van de in 8, 9, en 13 geciteerde bepalingen van het EOV, het Protocol en de Zetelovereenkomst is eiser over het salaris dat hij van het EOB ontvangt geen Nederlandse inkomstenbelasting verschuldigd.

Heeft verweerder het voordeel uit sparen en beleggen terecht in de heffing betrokken?

17. Ter onderbouwing van zijn standpunt dat artikel 10 van de Zetelovereenkomst in strijd is met de artikelen 18, 21 en in het bijzonder artikel 45 van het VWEU verwijst eiser naar de arresten van de Hoge Raad van 13 maart 2020[8] en de onderliggende uitspraak van gerechtshof Den Haag van 13 maart 2019.[9]

18. De Hoge Raad oordeelde in zijn arrest van 13 maart 2020[10] onder meer het volgende:

“2.4.3. Bij de beoordeling van het middel is van belang dat belanghebbende voorafgaand aan zijn tewerkstelling bij het EOB in Nederland in een andere lidstaat heeft gewoond en gewerkt als werknemer. In dit opzicht is sprake van een andere situatie dan die aan de orde was in het arrest van de Hoge Raad van 8 juli 2011. Belanghebbende bevindt zich, volgens vaste rechtspraak van het Hof van Justitie, ten opzichte van de staat van herkomst (Nederland) in een vergelijkbare positie als alle andere personen die de door het VWEU gewaarborgde rechten en vrijheden genieten. Ook een ambtenaar van een internationale organisatie kan de hoedanigheid van migrerend werknemer bezitten. Het is eveneens vaste rechtspraak van het Hof van Justitie dat het recht op vrij verkeer van werknemers niet aldus kan worden uitgelegd dat de eigen onderdanen van een bepaalde lidstaat van de toepassing van het gemeenschapsrecht worden uitgesloten, wanneer zij zich, door hun handelwijze, ten opzichte van hun staat van herkomst in een vergelijkbare positie bevinden als alle andere personen die de door het Verdrag gewaarborgde rechten en vrijheden genieten.

2.4.4

De bepaling dat werknemers van het EOB met een Nederlandse nationaliteit die zijn aangeworven vanuit een andere EU-lidstaat, niet zijn vrijgesteld van belasting op hun inkomen uit sparen en beleggen maar werknemers met een andere nationaliteit in overigens dezelfde omstandigheden wel, heeft tot gevolg dat het voor werknemers met een Nederlandse nationaliteit die in een andere lidstaat dan Nederland werken en wonen, minder aantrekkelijk is om een dienstbetrekking aan te gaan met het EOB in Nederland dan voor werknemers met een andere nationaliteit. Artikel 10, lid 6, Zetelovereenkomst beperkt dus het in artikel 45 VWEU gewaarborgde recht op vrij verkeer van werknemers. Anders dan het middel voorstaat is dit niet anders in een geval als het onderhavige waarin het betreft een werknemer die bij aanwerving de Nederlandse nationaliteit had en nadien die nationaliteit heeft verloren en vervolgens duurzaam verblijf houdt in Nederland als bedoeld in artikel 10, lid 6, Zetelovereenkomst.”

19. In de door eiser aangehaalde arresten heeft de Hoge Raad geoordeeld dat artikel 10, zesde lid, van de Zetelovereenkomst niet in overeenstemming is met artikel 45 van het VWEU zodat de vrijstelling van belastingheffing over het inkomen uit sparen en beleggen ook van toepassing is op personeelsleden van het EOB met de Nederlandse nationaliteit. Naar het oordeel van de rechtbank kan eiser zich echter niet met succes op deze arresten beroepen nu eiser zich in een wezenlijk andere positie bevindt dan de belanghebbenden in de casus die aan genoemde arresten ten grondslag liggen. In beide arresten was sprake van een belastingplichtige met de Nederlandse nationaliteit die, voorafgaand aan zijn tewerkstelling bij het EOB in Nederland, in een andere EU-lidstaat heeft gewoond en gewerkt als werknemer. Voor eiser geldt daarentegen dat hij, voordat hij werd aangesteld bij het EOB , vanaf 1977 onafgebroken in Nederland heeft gestudeerd, gewoond en gewerkt. Eiser is niet vanuit een andere EU-lidstaat naar Nederland gezonden of vanuit een andere EU-lidstaat aangeworven. Eiser heeft voorafgaande aan zijn werkzaamheden bij het EOB ook geen werkzaamheden verricht in een andere EU-lidstaat. Onder die omstandigheden kan niet worden gezegd dat eiser zich ten opzichte van Nederland in een vergelijkbare positie bevindt als alle andere personen die de door het VWEU gewaarborgde rechten en vrijheden genieten. Nu eiser, voorafgaande aan zijn werkzaamheden bij het EOB niet in een andere EU-lidstaat heeft gewoond of gewerkt, heeft hij geen gebruik gemaakt van de verkeersvrijheden en is sprake van een zuiver interne situatie en niet van een grensoverschrijdende situatie binnen de Europese Unie. Eiser kan zich dan ook niet met succes op de bepalingen van het VWEU beroepen.

20. De toepassing van artikel 10, zesde lid, van de Zetelovereenkomst beperkt in het onderhavige geval niet het vrije verkeer van werknemers in de zin van artikel 45 van het VWEU. Eisers standpunt faalt derhalve. Verweerder heeft het voordeel uit sparen en beleggen terecht in de heffing betrokken.

Prejudiciële vragen

21. Eiser heeft verzocht om op de voet van artikel 267 van het VWEU ten aanzien van de door hem aangevoerde geschilpunten prejudiciële vragen aan het HvJ te stellen. Artikel 267 van het VWEU behelst een bevoegdheid tot het stellen van prejudiciële vragen, doch de rechtbank is hier niet toe verplicht. De rechtbank ziet in al hetgeen eiser heeft aangevoerd geen reden om een of meer prejudiciële vragen aan het HvJ te stellen en gaat daarom voorbij aan het verzoek van eiser.

Rechtsherstel box 3-heffing

22. Verweerder heeft lopende de beroepsprocedure naar aanleiding van het Kerstarrest van de Hoge Raad[11] eiser rechtsherstel geboden overeenkomstig het Besluit Rechtsherstel box 3.[12] De berekening van het rechtsherstel heeft verweerder in zijn verweerschrift opgenomen. Het oorspronkelijk berekende voordeel uit sparen en beleggen bedroeg € 120.682. Het nieuw berekende voordeel uit sparen en beleggen bedraagt € 100.829. Eiser heeft geen grieven tegen deze berekening ingebracht. De rechtbank sluit zich daarom aan bij het door verweerder berekende rechtsherstel.

23. Gelet op hetgeen is overwogen onder 22 zal het beroep gegrond worden verklaard.

Proceskosten

24. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding. Er zijn geen voor vergoeding in aanmerking komende proceskosten.

(…)

[6] Trb, 1975, 108

[7] Trb. 1962, 159

[8] Hoge Raad 13 maart 2020, ECLI:NL:HR:2020:407 en ECLI:NL:HR:2020:400

[9] Gerechtshof Den Haag 13 maart 2019, ECLI:NL:GHDHA:2019:551

[10] Hoge Raad 13 maart 2020, ECLI:NL:HR:2020:407

[11] Hoge Raad 24 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1963

[12] Besluit Rechtsherstel box 3, 28 juni 2022, nr. 2022-176296”