Rechtbank Noord-Holland, 28-08-2013, ECLI:NL:RBNHO:2013:7783, AWB 12/5017 en 13/269

Anders dan eiser meent, is de rechtbank van oordeel dat met het stuk van 26 november 2012 uitspraak is gedaan op het door eiser tegen de aanslag gemaakte bezwaar. In deze brief geeft verweerder immers te kennen op het bezwaarschrift te beslissen en wordt in elk geval op het verzoek om proceskostenvergoeding de definitieve beslissing medegedeeld inhoudende dat die wordt toegekend. Bovendien is de brief voorzien van een rechtsmiddelverwijzing waarbij het stuk uitdrukkelijk wordt aangemerkt als de “uitspraak” en voorts is aangegeven dat binnen zes weken na dagtekening beroep kan worden ingesteld. Nu verweerder hangende de beroepsprocedure alsnog uitspraak heeft gedaan op het door eiser tegen de aanslag gemaakte bezwaar, heeft het door eiser ingestelde beroep op grond van artikel 6:20, derde lid, van de Algemene wet bestuursrecht, mede betrekking op die alsnog gedane uitspraak. Voor zover eiser betoogt dat verweerder gehouden is nog te beslissen op enkele door hem aangevoerde bezwaren, faalt het beroep nu met het doen van laatstgenoemde uitspraak de behandeling van het bezwaar is geëindigd (vgl. HR 20 januari 2012, nr. 10/02678, ECLI:NL:HR:2012:BT1516, BNB 2012/105). Die bezwaren kunnen zo nodig in de onderhavige procedure aan de orde komen. Wel ziet de rechtbank in het niet-tijdig doen van uitspraak door verweerder, aanleiding verweerder te veroordelen in de proceskosten. De beslissing omtrent het griffierecht daarentegen hangt af van de beslissing over de alsnog genomen reële uitspraak op bezwaar (vgl. HR 8 oktober 2004, nr. 38440, ECLI:NL:HR:2004:AR3504, BNB 2004/432).

Eisers stellen zich op het standpunt dat de onroerende zaak ook in de periode van 1 februari 2008 tot en met 31 december 2008 kan worden aangemerkt als hun eigen woning en dat de over die periode verschuldigde canon volledig aftrekbaar is.

Voor toepassing van de eigenwoningregeling is onder meer vereist dat sprake is van een eigen woning in de zin van art. 3.111 Wet IB 2001. Ingevolge deze bepaling wordt onder eigen woning – voor zover hier van belang – verstaan: een gebouw in de zin van artikel 1 van de Woningwet, of een gedeelte van een gebouw, met de daartoe behorende aanhorigheden, voor zover dat de belastingplichtige of personen die behoren tot zijn huishouden anders dan tijdelijk als hoofdverblijf ter beschikking staat op grond van eigendom, waaronder begrepen economische eigendom, of een recht van lidmaatschap van een coöperatie, indien met betrekking tot die woning de belastingplichtige of zijn partner de voordelen geniet, de kosten en lasten op de belastingplichtige of zijn partner drukken en de waardeverandering hen grotendeels aangaat.

Vaststaat dat eisers de onroerende zaak hebben verkocht, per 31 januari 2008 hebben geleverd en daarbij een erfpachtrecht hebben gevestigd op de onroerende zaak, dus zowel op de grond als op de daarop gelegen opstallen. Bij de beoordeling van het onderhavige geschil dient derhalve ervan uit te worden gegaan dat met ingang van 1 februari 2008 de onroerende zaak niet meer ter beschikking stond aan eisers op grond van de juridische eigendom.

Het komt derhalve aan op de vragen of eisers de economische eigendom van de onroerende zaak hadden, of zij dienaangaande de voordelen genoten, of de kosten en lasten met betrekking tot de onroerende zaak op hen drukten en of de waardeverandering dienaangaande hen grotendeels aanging. Met betrekking tot deze vragen overweegt de rechtbank als volgt.

Blijkens de wetsgeschiedenis met betrekking tot artikel 3.111 Wet IB 2001, kan onder omstandigheden met betrekking tot een woning op erfpachtgrond sprake zijn van een eigen woning:

In het onderhavige geval is geen opstalrecht ten gunste van eisers gevestigd op het van de onroerende zaak deel uitmakende pand. Van een daarmee gelijk te stellen situatie is evenmin sprake. Uit de stukken en de onderhavige feiten en omstandigheden kan niet worden afgeleid dat het erfpachtrecht moet worden gelijkgesteld met een opstalrecht. Uit de weergegeven parlementaire toelichting volgt dat wanneer, zoals in casu, op het pand een recht van erfpacht is gevestigd, er in wezen sprake is van een gehuurde woning en dat in dat geval de eigenwoningregeling niet toegepast kan worden.

Anders dan eisers betogen, kan niet gezegd worden dat zij als erfpachter het belang hebben bij de waarde van de onderliggende onroerende zaak. Om te kunnen spreken van economische eigendom van de onroerende zaak moet het gaan om een rechtstreeks belang bij de waardeontwikkeling van die zaak zelf. Een belang bij de waarde van het recht van erfpacht impliceert niet zonder meer een belang bij de waarde van de onderliggende onroerende zaak. Weliswaar is er mogelijk een samenhang tussen de waarde van de erfpacht en de waarde van de onderliggende onroerende zaak doordat een waardewijziging van de woning onder omstandigheden door kan werken in de waarde van het recht van erfpacht, maar deze belangen kunnen niet met elkaar worden vereenzelvigd.

Eisers wijzen in dit verband op de in de akte van levering en vestiging opgenomen bepalingen inzake de erfpacht, waarin staat dat hen bij het einde van het recht van erfpacht een vergoeding toekomt als bepaald in artikel 5:99 Burgerlijk Wetboek. Volgens dit wetsartikel heeft na het einde van de erfpacht de voormalige erfpachter recht op vergoeding van de waarde van nog aanwezige gebouwen, werken en beplantingen, die door hemzelf of een rechtsvoorganger zijn aangebracht of van de eigenaar tegen een vergoeding der waarde zijn overgenomen.

Eisers hebben bij vestiging van het recht van erfpacht het pand niet overgenomen tegen een vergoeding van de waarde of enig recht daarop voorbehouden. De canon kan – zonder nadere onderbouwing – niet (ook niet gedeeltelijk) worden aangemerkt als koopsom voor de opstal en moet in zijn geheel worden opgevat als een periodieke gebruiksvergoeding voor de onroerende zaak als geheel. De door eisers gemaakte berekeningen van een zakelijk te achten erfpachtcanon brengen hierin geen verandering. Voorts staat vast dat de onroerende zaak niet is gesticht na vestiging van de erfpacht en is gesteld noch gebleken dat eisers gedurende de erfpacht werken of beplantingen hebben aangebracht aan de onroerende zaak. Gelet op dit een en ander kan op basis van de verwijzing in de leveringsakte naar het bepaalde in artikel 5:99 Burgerlijk Wetboek, niet worden gezegd dat de waardeverandering met betrekking tot de onroerende zaken eisers (grotendeels) aanging en zulks blijkt evenmin uit de gang van zaken rond de latere teruglevering van de onroerende zaak aan eisers.

Eisers betogen voorts dat zij als erfpachter alle kosten van onderhoud van de onroerende zaak dragen en dat zij het object voor eigen rekening verzekerd houden. Ingevolge artikel 5:96 Burgerlijk Wetboek zijn gewone lasten en herstellingen met betrekking tot de onroerende zaak voor rekening van de erfpachter. Buitengewone herstellingen als bedoeld in 5:96 BW komen in beginsel niet voor rekening van de erfpachter, maar voor rekening van de (bloot)eigenaar. Op dit punt kan worden afgeweken in het erfpachtcontract. De akte van levering en vestiging bevat echter geen afwijkende bepalingen inzake onderhoud en herstel, zodat de rechtbank uitgaat van toepasselijkheid van de weergegeven wettelijke bepalingen. Daaruit volgt niet dat alle kosten en lasten van de onroerende zaak op eisers drukken.

De rechtbank kan eisers ten slotte niet volgen in hun stellingen dat zij in de onderhavige periode alle voordelen van de onroerende zaak hebben genoten. De erfpachtcanons komen in deze periode immers toe aan de (bloot)eigenaren, zijnde[A] B.V. en [B] B.V.

Eisers beroepen zich voorts op het besluit van de staatssecretaris van Financiën van 13 november 2006, nr. CPP2006/412M, onderdeel 3.13. Daarin staat: “Bij een eigen woning in erfpacht is de canon in beginsel aftrekbaar.”. Deze passage volgt op een beschrijving van een casus als de onderhavige: verkoop woning (opstal plus grond) onder voorbehoud van erfpacht, aldus eisers.

Genoemd besluit luidt – voor zover hier van belang – als volgt:

Anders dan eisers menen volgt uit de weergegeven tekst van het besluit niet dat een erfpachtrecht op ondergrond en opstal onder alle omstandigheden kwalificeert als een eigen woning. In de in het besluit beschreven casus is de kwalificatie van het erfpachtrecht als “eigen woning” opgenomen als gegeven. Het besluit behelst niet een goedkeuring of uitbreiding van de definitie van het begrip eigen woning, maar ziet op bestrijding van specifieke – in casu niet aan de orde zijnde – constructies met betrekking tot erfpachtrechten. Eisers hebben aan de weergegeven passage niet het in rechte te honoreren vertrouwen kunnen ontlenen dat het onderhavige erfpachtrecht zonder meer kwalificeert als een eigen woning. Het beroep op het besluit kan niet leiden tot een gegrondverklaring van de beroepen.

Aan eisers is blijkens de uitspraken op bezwaar elk afzonderlijk een proceskostenvergoeding toegekend. Met betrekking tot eiseres staat vast dat de toegekende proceskostenveroordeling is vergoed. Eiser heeft ter zitting verklaard dat hij met betrekking tot zijn eigen bezwaar niet weet of de toegezegde proceskostenvergoeding is uitbetaald. Nu niet is gesteld of gebleken dat de in bezwaar aan eiser toegekende proceskostenvergoeding niet is uitbetaald en evenmin is aangevoerd dat die proceskostenvergoedingen tot te lage bedragen zijn vastgesteld, falen de beroepen ook in zoverre.

Eisers verzoeken ten slotte om een immateriële schadevergoeding over elk half jaar te rekenen vanaf 6 april 2012 tot aan de datum waarop de rechtbank thans uitspraak doet. Daartoe betogen zij dat sprake is geweest van vooringenomenheid van de kant van verweerder en wijzen daarbij op een schrijven van [datum] van de Nationale ombudsman (NO). Daarin heeft de NO geoordeeld dat in een brief van verweerder van 6 april 2012 gericht aan eiseres tendentieuze formuleringen zijn te vinden die afbreuk doen aan de zakelijke fiscale argumenten van de Belastingsdienst. De NO licht zijn oordeel als volgt toe:

De rechtbank ziet in het oordeel van de NO geen aanleiding tot vernietiging van de uitspraken of gegrondverklaring van de beroepen. Gelet op het voorgaande kan niet worden gezegd dat er materiële onjuistheden kleven aan de aanslagen of de uitspraken op bezwaar.

Met het oog op de immateriële schadevergoeding hebben eisers nog gesteld dat de aanslagregelaar [C] tevens de uitspraken op bezwaar ten aanzien van eisers heeft gedaan en dat dit onterecht is geweest. Verweerder heeft in zijn aanvullende pleitnota nadrukkelijk betwist dat zulks het geval was, zij het dat[C] wel bij het hoorgesprek aanwezig is geweest. Naar het oordeel van de rechtbank is de enkele aanwezigheid bij het hoorgesprek in de bezwaarfase onvoldoende om te spreken van een onjuiste werkwijze die tot enige vergoeding zou moeten leiden. Ook in zoverre falen de beroepen.

Nu de beroepen ongegrond zijn, ziet de rechtbank in het gewraakte handelen van de Belastingdienst geen aanleiding voor schadevergoeding op grond van 8:73 van de Algemene wet bestuursrecht. De bezwaarschriften van eisers zijn door verweerder ontvangen op 6 juni 2012, zodat thans overschrijding van de redelijke termijn (zie onder meer HR 10 juni 2011, ECLI:NL:HR:2011:BO5080, BNB 2011/233, NTFR 2011/1367) niet aan de orde is. In zoverre kan geen aanspraak worden gemaakt op schadevergoeding. De rechtbank ziet voor het overige evenmin grond voor de door eisers gevraagde immateriële schadevergoeding, ook niet in de rechtsbeginselen die ten grondslag liggen aan artikel 6 van het Europees verdrag voor de rechten van de mens.