Rechtbank Noord-Holland, 31-03-2015, ECLI:NL:RBNHO:2015:2528, AWB - 14 _ 636

Verweerder neemt het standpunt in dat de huurovereenkomst tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. een schijnhandeling betreft, dat de werkelijke bedoeling van de betrokken partijen was om tevens een vergoeding voor goodwill overeen te komen en dat in zoverre geen sprake is van betalingen van huur ter zake van het pand. De contante waarde van deze vergoeding voor goodwill dient volgens verweerder in zijn geheel in het onderhavige jaar (2007) te worden belast als verkoopwinst van de onderneming. De rechtbank overweegt dienaangaande als volgt.

Met betrekking tot de vraag of er in werkelijkheid een goodwillcomponent in de voor het pand betaalde huur is begrepen, overweegt de rechtbank in de eerste plaats dat de bedongen overdrachtsprijs van € 500.000 zeer laag is in verhouding tot de in voorafgaande jaren gerealiseerde winsten. De fiscale eenheid van eiseres heeft met de onderneming in [A BEDRIJF] B.V. in de jaren 2004, 2005 en 2006 nettowinsten (voor aftrek van management fees) gerealiseerd van respectievelijk € 1.208.611, € 1.186.222 en € 1.293.561. Met verweerder is de rechtbank van oordeel dat een onderneming met dergelijke resultaten in beginsel voor een hoger bedrag pleegt te worden verkocht dan voor de koopprijs van € 500.000.

Bij de beoordeling van de werkelijke bedoeling van partijen neemt de rechtbank voorts in aanmerking dat de tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. overeengekomen huur ad € 650.000 zeer hoog is in vergelijking met de tussen [B]/[C] en [A BEDRIJF] B.V. overeengekomen huur ad € 72.822 voor hetzelfde pand. Niet in geschil is dat de tussen [B]/[C] en [A BEDRIJF] B.V. overeengekomen huurprijs ten bedrage van € 72.822 als zakelijk dient te worden aangemerkt; dit volgt ook uit de vaststellingsovereenkomst met verweerder.

Bij beantwoording van de vraag of de volgens de huurovereenkomst overeengekomen huur deels een vergoeding behelst voor de overgedragen onderneming (goodwill) neemt de rechtbank voorts in aanmerking dat de huurovereenkomst met betrekking tot het pand en de koopovereenkomst ter zake van de onderneming door dezelfde partijen en kort na elkaar zijn ondertekend op 27 respectievelijk 28 september 2006. Deze overeenkomsten – dus de koop- en de huurovereenkomst – dienen naar het oordeel van de rechtbank in onderlinge samenhang met elkaar te worden beschouwd, maar kunnen niet worden genegeerd zodat van een schijnhandeling, zoals de inspecteur stelt, naar het oordeel van de rechtbank geen sprake is.

Gezien het economische resultaat van de twee overeenkomsten – in samenhang beschouwd – en gelet op de strekking van de belastingwet zijn de aan de gekozen rechtsvormen (huur en koop) verbonden fiscale gevolgen echter niet geheel aanvaardbaar (vgl. Hoge Raad 15 december 1999, nr. 33830, ECLI:NL:HR:1999:AA3862, BNB 2000/126). Gelet op het voorgaande acht de rechtbank namelijk aannemelijk dat er in de overeengekomen huurprijs een vergoeding is begrepen voor aan de onderneming toe te rekenen goodwill. Deze vergoeding houdt verband met de verkoop van de onderneming door [A BEDRIJF] B.V. aan [B BEDRIJF] B.V.

De rechtbank volgt eiseres niet in haar betoog dat de voor de goodwill bedongen betalingen dienen te worden belast in de jaren waarin deze als huur worden ontvangen. Vaststaat dat de betalingen samenhangen met de verkoop en overdracht van de onderneming; in feite gaat het om betaling van een deel van de koopsom van de onderneming in termijnen. Met het verkrijgen van de voorlopige toestemming van de gemeente en de voorwaardelijke exploitatievergunningen zijn de in de koopovereenkomst opgenomen opschortende voorwaarden vervuld en is de onderneming in 2007 verkocht en overgedragen. Goed koopmansgebruik staat uitstel van winstneming niet toe onder deze omstandigheden (vgl. Hoge Raad 11 maart 1981, nr. 20196, ECLI:NL:HR:1981:AW9655, BNB 1981/143). De contante waarde van de vergoeding voor de goodwill dient derhalve in zijn geheel in 2007 in aanmerking te worden genomen als stakingswinst. De rechtbank kan eiseres niet volgen in haar betoog dat in feite sprake is van verhuur of verpachting van de onderneming. Partijen hebben onmiskenbaar de bedoeling gehad de onderneming te verkopen en over te dragen. De huur- en verkoopovereenkomst laten zich op dit punt niet anders uitleggen. Eiseres heeft de onderneming in 2007 gestaakt.

Verweerder stelt zich op het standpunt dat de hoogte van de in de huur begrepen goodwillcomponent met omkering van de bewijslast dient te worden vastgesteld en dat het aan eiseres is om overtuigend aan te tonen dat de door verweerder in aanmerking genomen bedragen onjuist zijn. Omkering van de bewijslast is volgens verweerder aan de orde omdat eiseres naar zijn mening de vereiste aangifte niet heeft gedaan.

Bij inhoudelijke gebreken in een aangifte kan slechts dan worden aangenomen dat de vereiste aangifte niet is gedaan, indien aan de hand van de normale regels van stelplicht en bewijslast is vastgesteld dat sprake is van één of meer gebreken die ertoe leiden dat de volgens de aangifte verschuldigde belasting verhoudingsgewijs aanzienlijk lager is dan de werkelijk verschuldigde belasting. Tevens is vereist dat het bedrag van de belasting dat als gevolg van de hiervoor bedoelde gebreken in de aangifte niet zou zijn geheven, op zichzelf beschouwd aanzienlijk is. Inhoudelijke gebreken in de aangifte worden hierbij slechts in aanmerking genomen indien de belastingplichtige ten tijde van het doen van de aangifte wist of zich ervan bewust moest zijn dat daardoor een aanzienlijk bedrag aan verschuldigde belasting niet zou worden geheven. Ook dit moet worden vastgesteld aan de hand van de normale regels van stelplicht en bewijslast (Hoge Raad 30 oktober 2009, nr. 07/10513, ECLI:NL:HR:2009:BH1083, BNB 2010/47).

Het is derhalve aan verweerder om aannemelijk te maken dat in relatieve en absolute zin aanzienlijke bedragen niet zijn aangegeven en dat eiseres ten tijde van het doen van de aangifte wist of zich ervan bewust moest zijn dat door de inhoudelijke gebreken een aanzienlijk bedrag aan verschuldigde belasting niet zou worden geheven. Dienaangaande overweegt de rechtbank als volgt.

Eiseres heeft een belastbare winst/belastbaar bedrag aangegeven van € 430.151. Verweerder stelt dat de contante waarde van de ten onrechte niet aangegeven goodwillcomponent € 4.146.784 bedraagt en neemt het standpunt in dat deze correctie zowel in absolute als in relatieve zin aanzienlijk is. Verweerder baseert zich hierbij op een jaarlijkse goodwillcomponent ten bedrage van € 577.178 per jaar, zijnde de door [B BEDRIJF] B.V. betaalde bedragen ad € 650.000 per jaar minus de gestelde zakelijke huur voor het pand van € 72.822. Verweerder brengt hiertoe naar voren dat in de vaststellingsovereenkomst is bepaald dat de aan de heren [B] en [C] in 2007 betaalde huursom ten bedrage van € 72.822 als een zakelijke huurprijs dient te worden aangemerkt. Nu daarbij is afgesproken dat in geen enkele procedure de stelling wordt ingenomen dat deze huur te laag is, moet ook in de onderhavige procedure daarvan uit worden gegaan, zo stelt verweerder.

De rechtbank volgt verweerder niet in voormelde berekening. Anders dan verweerder meent, is in de vaststellingsovereenkomst niet vastgelegd dat de tussen verhuurders ([B]/[C]) en [A BEDRIJF] B.V. overeengekomen huursom eveneens als een zakelijke huurprijs heeft te gelden voor de tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. gesloten huurovereenkomst. Dat betreft een andere huurrelatie, zodat de huurvoorwaarden niet zonder meer van overeenkomstige toepassing zijn. In de vaststellingsovereenkomst staat dat [B]/eiseres en verweerder overeenkomen dat de huurbedragen voor het pand, zoals [B] die in de aangiften inkomstenbelasting over de jaren tot en met 2008 onder de terbeschikkingstelling heeft aangegeven, en tevens de waarde van dit pand zoals die in de aangifte inkomstenbelasting 2008 van [B] is aangegeven ter zake van de beëindiging van de ter beschikkingstellingsregeling, als zakelijk zijn aan te merken. Daarbij is vastgelegd dat noch [B]/eiseres noch verweerder zich in wat voor procedure dan ook zich erop zullen beroepen dat de voor de jaren tot en met 2008 aangegeven huurbedragen en de waarde van het pand die is aangegeven in de aangifte inkomstenbelasting 2008 te laag zijn en/of dat de terbeschikkingstellingsregeling ter zake van dit pand in een ander jaar dan 2008 is geëindigd. Deze afspraak met de fiscus betreft de huurovereenkomst tussen verhuurders ([B]/[C]) en [A BEDRIJF] B.V. en niet de huurovereenkomst tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. Deze laatste huurovereenkomst zal op haar eigen merites moeten worden beoordeeld.

Met eiseres is de rechtbank van oordeel dat in het zakelijke verkeer gebruikelijk is dat bij doorverhuur een winstopslag zal worden berekend over de betaalde huursom, zodat het niet onredelijk is de huurprijs tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. op een hoger bedrag te stellen dan de tussen [B]/[C] en [A BEDRIJF] B.V. overeengekomen huursom.

Eiseres heeft ter zitting onweersproken naar voren gebracht dat de voor de onderneming benodigde exploitatievergunningen op naam van [A BEDRIJF] B.V. stonden. De heren [B] en [C] hadden deze vergunningen niet, zodat zij de club niet konden uitbaten, zo is ter zitting vast komen te staan. De rechtbank is van oordeel dat gelet op deze omstandigheid de huurovereenkomst tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. wezenlijk anders is dan de huurovereenkomst tussen [B]/[C] en [A BEDRIJF] B.V. In de verhouding tussen [B]/[C] en [A BEDRIJF] B.V. dient bij het bepalen van een zakelijke huurprijs in beginsel te worden uitgegaan van de gebruiksmogelijkheden van het pand zonder rekening te houden met de uit de vergunningen voortvloeiende exploitatiemogelijkheden als horecabedrijf/sexinrichting omdat verhuurder in deze verhouding niet over de benodigde exploitatievergunningen beschikte. Eiseres heeft in dit verband naar voren gebracht dat het pand, zonder genoemde exploitatiemogelijkheden vooral geschikt is voor verhuur aan studenten en dat de gebruiksmogelijkheden – met name gelet op de ligging van het pand – in dat geval aanzienlijk beperkt zijn.

In de verhouding tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. dient bij het bepalen van een zakelijke huurprijs in beginsel te worden uitgegaan van de gebruiksmogelijkheden van het pand inclusief de uit de vergunning voortvloeiende exploitatiemogelijkheden omdat verhuurder in die relatie wel (en huurder niet) over de betreffende vergunningen beschikte. Ook indien ervan uit moet worden gegaan dat ten tijde van het sluiten van de huurovereenkomst met [B BEDRIJF] B.V. duidelijk was dat de exploitatievergunningen van [A BEDRIJF] B.V. zouden worden ingetrokken, dienen de exploitatiemogelijkheden als horecapand in ogenschouw te worden genomen bij de bepaling van een zakelijke huurprijs. In de huurovereenkomst is immers bepaald dat deze ingaat op 1 oktober 2006 dan wel zoveel later als nodig is in verband met het verkrijgen van voorlopige toestemming van de gemeente Amsterdam. Voorts is in de huurovereenkomst bepaald dat zolang verhuurder de door hem te verzorgen vergunningen van overheidswege nog niet heeft verkregen, huurder geen huurprijs en geen vergoeding wegens bijkomende leveringen en diensten verschuldigd is en dat ook de overige verplichtingen van huurder en de overeengekomen termijnen dienovereenkomstig opschuiven. Hieruit volgt dat de huurprijs in deze relatie bepaald dient te worden met inachtneming van de gebruiksmogelijkheden als horecapand.

Het vorenoverwogene brengt de rechtbank tot het oordeel dat een zakelijke huurprijs in de verhouding tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. aanzienlijk hoger ligt dan de zakelijk te achten huursom zoals die is overeengekomen tussen [B]/[C] en [A BEDRIJF] B.V.

De rechtbank is verder van oordeel dat niet is komen vast te staan dat in de overeengekomen verkoopprijs van de onderneming geen enkele vergoeding voor overgedragen goodwill kan zijn begrepen. Bij de beoordeling van de hoogte van de overeengekomen koopprijs dient rekening te worden gehouden met de omstandigheid dat de voor de onderneming benodigde exploitatievergunningen niet konden worden overgedragen en blijkens de koopovereenkomst voorlopige toestemming van de gemeente reeds voldoende was voor effectuering van de verkoop en overdracht van de onderneming. Uit de brief van de gemeente van 30 mei 2007 blijkt ook het voorlopige karakter van de verkregen toestemming en voorts dat partijen gelet op de onzekerheden nadere afspraken hebben gemaakt over de betaling van de koopsom. Gelet hierop kan niet onverminderd ervan worden uitgegaan dat de in eerdere jaren met de onderneming gerealiseerde nettowinsten tot uitdrukking dienen te komen in de koopprijs voor de onderneming.

Verweerder heeft de door hem gestelde hoogte van de in de huur begrepen vergoeding voor de goodwill niet aannemelijk gemaakt. Ook kan niet op voorhand worden vastgesteld dat de goodwillcomponent zodanig hoog is dat een aanzienlijk bedrag als hierboven bedoeld niet in de aangifte is verantwoord of dat eiseres zich hiervan bewust had moeten zijn ten tijde van het doen van de aangifte Vpb 2007. Derhalve kan niet worden gezegd dat de vereiste aangifte niet is gedaan en komt de rechtbank niet toe aan de door verweerder voorgestane omkering van de bewijslast.

De hoogte van de goodwillcomponent dient op basis van een redelijke verdeling van de bewijslast te worden vastgesteld. De rechtbank kan de door verweerder voorgestane waardering van de goodwillcomponent niet volgen. Eiseres heeft van haar kant evenmin een aannemelijke berekening hiervan gegeven. Een taxatie of waardering van het pand is evenmin gegeven, zodat een zakelijke huurprijs hier niet uit kan worden afgeleid. De rechtbank zal de omvang van de in de jaarlijkse huur begrepen goodwillcomponent om die reden in goede justitie bepalen op basis van de bekende feiten en omstandigheden. De rechtbank komt aldus, in het bijzonder in aanmerking nemende de omstandigheid dat een zakelijke huurprijs in de verhouding tussen [A BEDRIJF] B.V. en [B BEDRIJF] B.V. aanzienlijk hoger moet liggen dan een bedrag van € 72.822, de vaststelling dat in de koopprijs voor de onderneming deels een vergoeding voor de goodwill is begrepen en gelet op de overeengekomen jaarlijkse huur van € 650.000, op een zakelijke huurprijs van € 500.000. Hieruit volgt een goodwillcomponent in de overeengekomen jaarlijkse huur ten bedrage van € 150.000 (€ 650.000 minus € 500.000).

Bij de berekening van de contante waarde van de goodwill is niet in geschil dat hierbij moet worden uitgegaan van 10 termijnen. Gesteld noch gebleken is dat bij het waarderen van de vordering in het kader van de berekening van de stakingswinst rekening moet worden gehouden met de betalingscapaciteit van de koper. Het door verweerder bij de contantmaking gehanteerde rentepercentage van 7 acht de rechtbank voorts niet te laag. Voor zover eiseres meent dat de contantmaking tegen een hoger rentepercentage dient te geschieden, volgt de rechtbank eiseres niet.

De correctie goodwill in het onderhavige jaar in totaal bedraagt derhalve:

Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep gegrond te worden verklaard.

Eiseres heeft verzocht om een immateriële schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn. Anders dan verweerder meent, kan ook aan een rechtspersoon een immateriële schadevergoeding worden toegekend.

Bij de beoordeling van de vraag of de redelijke termijn is overschreden, moet worden aangesloten bij de uitgangspunten als neergelegd in het arrest van de Hoge Raad van 22 april 2005, nr. 37984 (ECLI:NL:HR:2005:AO9006). Voor een uitspraak in eerste aanleg heeft te gelden dat deze niet binnen een redelijke termijn geschiedt indien de rechtbank niet binnen twee jaar nadat die termijn is aangevangen uitspraak doet, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden. De termijn vangt in beginsel aan op het moment waarop verweerder het bezwaarschrift ontvangt. Indien de redelijke termijn is overschreden dient als uitgangspunt voor de schadevergoeding een tarief te worden gehanteerd van € 500 per half jaar dat die termijn is overschreden, waarbij ter bepaling van de totale vergoeding de geconstateerde overschrijding naar boven wordt afgerond.

Op grond van de arresten van de Hoge Raad van 22 maart 2013, nr. 11/04270 (ECLI:NL:HR:2013:BX6666) en 9 augustus 2013, nr. 12/06009 (ECLI:NL:HR:2013:199) is een termijn van zes maanden voor de behandeling van een bezwaar redelijk en voor de beroepsfase een termijn van anderhalf jaar. Gelet op het feit dat het beroepschrift is ingediend op 31 januari 2014 en de rechtbank op 31 maart 2015 uitspraak doet (binnen anderhalf jaar), heeft de rechtbank de termijn niet overschreden en komt de overschrijding van de redelijke termijn geheel voor rekening van verweerder.