Rechtbank Noord-Holland, 14-10-2016, ECLI:NL:RBNHO:2016:8676, AWB - 15 _ 1219

Artikel 3.92, lid 3, Wet IB 2001 luidt als volgt:

Niet in geschil is dat de schoonvader van eiser ten tijde van belang tot de in deze bepaling genoemde familiekring behoorde, zodat het aankomt op beoordeling van de vraag of de leningen van eiser aan de [D] kwalificeren als een in het maatschappelijke verkeer ongebruikelijke terbeschikkingstelling. Op eiser rust de bewijslast dienaangaande.

Ter onderbouwing van zijn standpunt voert eiser het volgende aan:

- de (achtergestelde) leningen zijn verstrekt tegen “zachte voorwaarden”, dat wil zeggen:

- de bedongen interest van ca. 5% compenseert totaal niet het gebrek aan zekerheden, zeker niet als men in ogenschouw neemt dat eiser hoofdelijk aansprakelijk is voor de schulden aan [J] en hiervoor geen borgstellingvergoeding ontvangt;

- het grote belang dat hij had bij zijn woning in onbezwaarde staat ten tijde van het aangaan van de leningen (vgl. rechtbank Arnhem 27 oktober 2009, 08/965, ECLI:NL:RBARN:2009:BK6854; één van bijlagen 7 bij verweerschrift).

Verder stelt eiser dat een lening van een schoonzoon aan het bedrijf waarvan zijn schoonvader aanmerkelijk belanghouder is, zeldzaam en ongebruikelijk is. Ook in de gegeven familierelatie is de terbeschikkingstelling tegen genoemde “zachte voorwaarden” ongebruikelijk, aldus eiser. De rechtbank overweegt dienaangaande als volgt.

Tijdens de parlementaire behandeling is over de hier aan de orde zijnde gebruikelijkheidstoets onder meer het volgende opgemerkt:

Met betrekking tot de door eiser aan de [D] verstrekte leningen stelt de rechtbank het volgende vast. De als eerste in onderdeel 1.8 vermelde lening ten bedrage van € 150.000 met een looptijd van 20 jaar is in 2007 door eiser aan de [D] verstrekt. De als tweede in onderdeel 1.8 genoemde lening is in de loop der jaren door eiser aan de [D] verstrekt en moet worden gezien als een rekeningcourantvordering van eiser op de [D] . Naar de rechtbank begrijpt uit hetgeen eiser hierover heeft aangevoerd is zijn rekeningcourantvordering op de [D] voornamelijk in de jaren 2005 en 2006 opgelopen. Eind 2010 bedroeg deze rekeningcourantvordering van eiser € 178.360 en deze is nadien verder opgelopen tot een bedrag van ca. € 193.000 op 30 juni 2012. De als derde in onderdeel 1.8 genoemde geldlening ten bedrage van € 150.000 is in 2008 door eiser aan de [D] verstrekt. Voorts staat vast dat ter zake van geen van deze drie leningen zekerheden zijn bedongen, dat geen aflossingsschema’s zijn vastgelegd, dat - met uitzondering van de in 2007 afgesloten lening - geen afspraken zijn gemaakt omtrent de looptijd ervan en dat ter zake van de in 2008 verstrekte geldlening ten bedrage van € 150.000 eiser is achtergesteld ten opzichte van andere schuldeisers.

Met eiser is de rechtbank van oordeel dat de geldleningen gelet op de voorgaande vaststellingen onder “zachte” voorwaarden zijn verstrekt. Zoals ook volgt uit de hierboven weergegeven parlementaire behandeling moet ervan worden uitgegaan dat het verstrekken van achtergestelde leningen tegen ”zachte” voorwaarden als zodanig niet gebruikelijk is (Kamerstukken II 2000/01, 27466, nr. 6, p. 84). Op zichzelf bezien is de verstrekking van de geldleningen door eiser aan de [D] dan ook ongebruikelijk te noemen. Dit klemt te meer indien hierbij de financieringsstructuur van de [D] in aanmerking wordt genomen, namelijk dat de activa van de [D] (nagenoeg geheel) waren verpand aan derden, dat eiser diverse zekerheden had verstrekt aan de financiers van de [D] , dat eiser zijn woning had bezwaard met hypotheek ten behoeve van de financiering van de [D] , dat de door eiser verstrekte leningen ook waren gefinancierd middels een hypotheek op zijn woning, dat eiser en zijn (toenmalige) echtgenote zich hoofdelijk aansprakelijk hadden gesteld ten opzichte van de bank en eiser zijn levensverzekering had verpand ten behoeve van de financiering van de onderneming.

Bij de beoordeling van de voorliggende vraag dient evenwel niet slechts de terbeschikkingstellingshandeling zelf te worden beoordeeld op haar gebruikelijkheid in het maatschappelijke verkeer, maar dient het geheel van rechtshandelingen dat met de terbeschikkingstelling verband houdt in aanmerking te worden genomen (HR 15 oktober 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL3577, BNB 2011/36, rov. 3.3.3). Alle omstandigheden van het geval moeten in de beoordeling van de ongebruikelijkheid in het maatschappelijke verkeer van de terbeschikkingstelling worden betrokken (HR 9 november 2012, nr. 11/03829, ECLI:NL:HR:2012:BX8476, BNB 2013/24).

Eiser heeft in beroep naar voren gebracht dat genoemde bedragen in de [D] zijn gestort vooruitlopend op de verkrijging van aandelen in de [D] . De rechtbank begrijpt uit het betoog van eiser dat met de aandeelhouders van de [D] , waaronder de schoonvader van eiser, was overeengekomen dat eiser zijn vorderingen op termijn (gedeeltelijk) zou inruilen voor aandelen in de [D] en dat het de bedoeling was dat eiser de ondernemingen van de [D] zou voortzetten. Uit de jaarrekeningen van de [D] (onderdeel 1.8) en de kredietofferte van [L] van 25 augustus 2008 (onderdeel 1.12) volgt ook dat het de bedoeling was dat eiser aandelen in de [D] zou verkrijgen. Eiser heeft ook adviseurs ingeschakeld om de aankoop van de aandelen te bewerkstelligen (1.13). Met het oog op de verkrijging van de aandelen heeft hij in 2010 een persoonlijke holding opgericht (1.14).

Nu vast staat dat eiser in ruil voor zijn vorderingen aandelen in de [D] zou verkrijgen is de rechtbank van oordeel dat de door eiser aan de [D] onder zachte voorwaarden verstrekte leningen niet ongebruikelijk zijn in het maatschappelijk verkeer. De rechtbank acht niet aannemelijk dat het met het geheel van handelingen bereikte resultaat zodanig is dat een dergelijk samenstel van handelingen zich tussen derden die geen familie zijn niet zou voordoen. De omstandigheid dat eiser de aandelen uiteindelijk niet heeft verkregen acht de rechtbank in dit verband van ondergeschikt belang. Weliswaar is het onzakelijk te noemen dat eiser ter zake van de verkrijging van de aandelen geen schriftelijke overeenkomst heeft gesloten, maar zulks maakt het geheel van rechtshandelingen in onderlinge samenhang bezien nog niet ongebruikelijk als hiervoor bedoeld. De rechtbank acht in dit verband mede van belang dat eiser algemeen directeur was van de [D] en als directeur van de [I] zeggenschap had binnen de [D] . Kennelijk achtte eiser het in de gegeven omstandigheden niet nodig een schriftelijke overeenkomst te sluiten inzake de verkrijging van aandelen.

De rechtbank acht de geldverstrekkingen in de gegeven omstandigheden ook niet binnen de familieverhouding ongebruikelijk. De omstandigheid dat het in casu gaat om vennootschappen van de schoonvader van eiser brengt hierin geen verandering.

Ten overvloede oordeelt de rechtbank dat niet kan worden gezegd dat met de leningen aan de [D] op oneigenlijke wijze is ingespeeld op de verschillen in belastingdruk tussen de boxen, ook niet indien de betrokken rechtshandelingen in onderlinge samenhang worden beschouwd en het uiteindelijke resultaat ervan wordt bezien. De omstandigheid dat eiser thans betoogt dat de vorderingen uit de leningen niet thuishoren in box 3 en dat de afwaardering dienaangaande in box 1 in aanmerking moet worden genomen, brengt hierin geen verandering. Ook vanuit deze optiek is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake van een ongebruikelijke terbeschikkingstelling als vorenbedoeld.

Eiser heeft in zijn pleitnota nog gewezen op informatie op de website van de Belastingdienst, waar staat vermeld dat er sprake is van ongebruikelijk beschikbaar stellen als een van de volgende kenmerken van toepassing is:

- de voorwaarden in de overeenkomst zijn onzakelijk;

- de overeenkomst tussen gelieerde partijen is (maatschappelijk) ongebruikelijk.

Voor zover eiser meent dat op grond van deze informatie de door hem gezochte aftrek dient te worden verleend op grond van het vertrouwensbeginsel, faalt het beroep van eiser ook. De rechtbank is van oordeel dat op basis van een enkele algemene inlichting nog geen in rechte te honoreren te vertrouwen kan zijn gewekt. Er is geen sprake van een vertrouwenwekkende gedraging jegens eiser op grond waarvan hij heeft kunnen menen dat verweerder het standpunt heeft ingenomen dat de verstrekte leningen zouden kwalificeren als een in het maatschappelijk verkeer ongebruikelijke terbeschikkingstelling.

Het voorgaande brengt de rechtbank tot het oordeel dat de aan de [D] verstrekte geldleningen niet kwalificeren als een ongebruikelijke terbeschikkingstelling in voormelde zin. Nu de leningen van eiser aan de [D] niet kwalificeren als een ongebruikelijke terbeschikkingstelling kunnen de vorderingen uit hoofde van die leningen niet tot een werkzaamheid als bedoeld in artikel 3.92 Wet IB 2001 worden gerekend. De door eiser gestelde afwaardering van de vordering kan dan ook niet in aanmerking worden genomen als resultaat uit overige werkzaamheden in box 1. De rechtbank komt niet toe aan de beoordeling van de vraag of de door eiser aan de [D] verstrekte leningen kwalificeren als onzakelijke geldleningen. Het primaire standpunt van eiser faalt.

Subsidiair betoogt eiser dat de afwaardering van de vorderingen moeten worden gezien als negatief loon. Eiser stelt de leningen te hebben verstrekt met het oog op behoud van de dienstbetrekking als algemeen directeur binnen de [D] . Ter ondersteuning van zijn betoog heeft eiser de in onderdeel 1.15 weergegeven brief van zijn zus ingebracht.

Het subsidiaire betoog van eiser berust op de stelling dat de door hem aan de [D] verstrekte leningen strekten tot behoud van zijn dienstbetrekking. Gelet op voormeld arrest kan de waardevermindering uit dien hoofde niet als negatief loon in aanmerking worden genomen. Het subsidiaire betoog van eiser faalt dan ook.

Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep ongegrond te worden verklaard.