Rechtbank Noord-Holland, 25-01-2017, ECLI:NL:RBNHO:2017:442, AWB - 16 _ 702

1. Op 1 januari 2014 bestaat het box 3 vermogen van eiseres volledig uit banktegoeden tot een bedrag van € 127.954. Zij heeft in 2014 € 1.336 aan rente ontvangen.

2. Eiseres heeft op 5 maart 2015 aangifte ib/pvv 2014 gedaan naar een belastbaar inkomen uit werk en woning (na persoonsgebonden aftrek) van € 30.421 en een belastbaar inkomen uit sparen en beleggen van € 4.272. De aangegeven rendementsgrondslag voor het belastbaar inkomen uit sparen en beleggen bedraagt € 106.815 (€ 127.954 - € 21.139 heffingvrij vermogen).

3. De aanslag ib/pvv 2014 is met dagtekening 20 mei 2015 conform de aangifte opgelegd. De verschuldigde ib/pvv van € 8.942 bestaat uit:

4. Verweerder heeft het bezwaarschrift tegen de aanslag ib/pvv 2014 op 28 mei 2015 ontvangen. Op grond van het Besluit van de staatssecretaris van Financiën van 26 juni 2015, nr. BLKB2015/903M, Stcrt. 2015, 18400, is het bezwaarschrift aangewezen als massaal bezwaar als bedoeld in artikel 25a van de Algemene wet inzake rijksbelastingen. Partijen hebben het onderhavige beroep geselecteerd als een van zes zaken die aan de belastingrechter zullen worden voorgelegd ter beantwoording van de hierna in onderdeel 5 geformuleerde rechtsvraag. Dit is medegedeeld bij kennisgeving van de staatssecretaris van 6 juni 2016, nr. BLKB2016/425, Stcrt. 2016, 31329.

5. In geschil is of de vermogensrendementsheffing zoals vastgelegd in artikel 5.2, eerste van de Wet IB 2001, op spaarsaldi naar haar aard in strijd is met artikel 1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: EP EVRM). Niet in geschil is of sprake is van schending van de fair balance op grond van een individuele en excessieve last.

6. Eiseres beantwoordt deze vraag bevestigend en voert daartoe - samengevat - het volgende aan. De wetgever heeft bij zijn keuze voor een forfaitair rendement van 4% tot uitgangspunt genomen dat dit rendement op de langere termijn risicoloos moet kunnen worden behaald. De wetgever heeft beoogd aan te sluiten bij het reële rendement, dat wil zeggen: het nominale rendement verminderd met inflatie. Een reëel rendement van 4% op beleggingen met een laag risico is echter reeds vanaf de invoering van de vermogensrendementsheffing niet haalbaar geweest. De reële rendementen op spaartegoeden zijn al jaren zo laag dat na aftrek van de vermogensrendementsheffing (nagenoeg) geen of zelfs een negatief rendement resteert. In het onderhavige geval bedraagt de belastingdruk 96%. Belastingplichtigen worden door de vermogensrendementsheffing getroffen door een buitensporig zware last. Daarmee heeft de wetgever zijn ruime beoordelingsmarge op regelniveau overschreden.

7. Verweerder beantwoordt deze vraag ontkennend en voert daartoe - samengevat - het volgende aan. De wetgever heeft bij zijn keuze voor een forfaitair rendement van 4% tot uitgangspunt genomen dat dit rendement over een langere periode over alle vermogensbestanddelen gemiddeld zonder veel risico behaald zou moeten kunnen worden.

Onderzoeksgegevens bevestigen de juistheid van dit uitgangspunt. De keuze van de wetgever voor een forfaitair rendement van 4% is dus niet van alle redelijkheid ontbloot. Belastingheffing op grond van de Wet IB 2001 vindt plaats naar een nominale grondslag. Inflatie dient daarom buiten beschouwing te blijven. Een belastingdruk van 96% zoals in het onderhavige geval kan niet als een buitensporig zware last worden gekwalificeerd. De wetgever heeft zich de kritiek op de vermogensrendementsheffing aangetrokken, wat tot wijziging van de vermogensrendementsheffing per 1 januari 2017 heeft geleid.

8. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 3 april 2015 (ECLI:NL:HR:2015:812) over de vermogensrendementsheffing voor het jaar 2010 als volgt geoordeeld:

9. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 10 juni 2016 (ECLI:NL:LJN HR2016:1129) over de vermogensrendementsheffing voor het jaar 2011 als volgt geoordeeld:

10. De Hoge Raad heeft in voormelde arresten geoordeeld dat het forfaitaire stelsel van de vermogensrendementsheffing voor de jaren 2010 en 2011 niet in strijd is met artikel 1 van het EP EVRM. Ter beoordeling ligt thans voor of het destijds door de wetgever voor een lange reeks van jaren veronderstelde rendement van vier procent in 2014 niet meer haalbaar is.

11. De rechtbank gaat voorbij aan de stelling van eiseres dat de wetgever de belastingplichtige dwingt risicovol te beleggen om een rendement van 4% te kunnen behalen en daarmee een buitensporig zware last oplegt in de zin van artikel 1 van het EP EVRM. Hoewel niet uitgesloten kan worden dat de keuze van de wetgever voor een forfaitair rendement van 4% van invloed is op de beleggingsstrategie van een belastingplichtige, is van enige dwang ten aanzien van de bestemming van het vermogen geen sprake. Bovendien valt niet in te zien hoe enige invloed van de keuze van de wetgever voor een rendement van vier procent op de beleggingsstrategie van de belastingplichtige tot schending van artikel 1 van het EP EVRM kan leiden.

12. Eiseres wijst ter onderbouwing van haar standpunt dat het door de wetgever veronderstelde rendement van vier procent in 2014 niet meer haalbaar is op de gemiddelde inflatie in Nederland over de jaren 1997 tot en met 2015, op gegevens van het CBS over daadwerkelijk in Nederland genoten rente over spaartegoeden in de periode 1999 tot en met 2013, op gegevens over spaarrente in het rapport ‘Naar een activerender belastingstelsel’ van de Commissie Van Dijkhuizen, op de toelichting bij het Belastingplan 2016 inzake het totale rendement op bank- en spaartegoeden, op de tienjaarsrente op staatsobligaties van Nederland, Duitsland, Denemarken, Zwitserland en Italië in de jaren 2001 tot en met 2016, op de meerjarige depositorentes in de periode juli 2008 tot en met juni 2016, op een overzicht van spaarrentes in de periode 2003 tot en met juni 2016 van SpaarInformatie en op gegevens over spaarrente van De Nederlandsche Bank.

13. Verweerder voert aan dat het door de wetgever veronderstelde rendement van vier procent in 2014 nog steeds haalbaar is en brengt daartoe het volgende naar voren. De Wet IB 2001 gaat uit van een nominalistisch stelsel. Bij het bepalen van het rendement dient de inflatie daarom buiten beschouwing te blijven. Uit voormelde arresten moet worden afgeleid dat de Hoge Raad een ex-post toets aanlegt. De renteontwikkeling na 2014 dient daarom buiten beschouwing te blijven. In 2011 kon de risicomijdende spaarder nog 3,5% rente ontvangen. In 2014 was een spaarrente van 1,6% of 1,7% haalbaar. De rente op een 5-jaarsdeposito bedroeg in 2014 2%. Uit het onderzoek dat is verricht ten behoeve van de wijziging van de vermogensrendementsheffing met ingang van 1 januari 2017 is gebleken dat het rendement op spaartegoeden weliswaar sinds enige tijd beneden 4% ligt, maar dat het rendement op aandelen, obligaties en onroerende zaken in het verleden over een langere periode gemiddeld 5,5% heeft bedragen, en dat het forfaitair rendement voor het totale box 3 vermogen nog dicht wordt benaderd.

14. Bij de verdere beoordeling van het geschil stelt de rechtbank het volgende voorop.

De rechtbank volgt eiseres niet voor zover zij betoogt dat risicovollere beleggingen bij de beoordeling geheel buiten beschouwing dienen te blijven en uitsluitend moet worden gekeken naar de ontwikkeling van de spaarrente. Zoals volgt uit voormelde arresten van de Hoge Raad is voor bevestigende beantwoording van de vraag of een rendement van vier procent voor een lange reeks van jaren niet meer haalbaar is niet voldoende dat vast komt te staan dat het rendement op bepaalde bezittingen structureel beneden de vier procent blijft. Het standpunt van verweerder dat de renteontwikkeling na 2014 bij de beantwoording van de voorliggende vraag buiten beschouwing dient te blijven vindt geen steun in de parlementaire geschiedenis. Naar het oordeel van de rechtbank kan uit de in voormelde arresten gebruikte bewoordingen evenmin worden afgeleid dat de Hoge Raad een dergelijke beperkte benadering heeft beoogd. De ontwikkeling van de rente na 2014 kan naar het oordeel van de rechtbank licht werpen op de voorliggende vraag.

15. Blijkens de wetsgeschiedenis heeft de wetgever bij het bepalen van het forfaitair rendement van vier procent het reële rendement tot uitgangspunt gekozen. Partijen twisten over het antwoord op de vraag hoe het reële rendement moet worden bepaald. De rechtbank stelt bij het beantwoorden van deze vraag vast dat aan de Wet IB 2001 een nominalistisch stelsel ten grondslag ligt (zie Tweede Kamer, vergaderjaar 1998–1999, 26727, nr. A, blz. 27). Dat betekent dat ieder vermogensbestanddeel naar de nominale waarde in de heffing wordt betrokken, zonder rekening te houden met geldontwaarding als gevolg van inflatie. De rechtbank ziet in de wetsgeschiedenis geen aanwijzing dat de wetgever bij de keuze voor een forfaitair rendement voor de vermogensrendementsheffing met dit uitgangspunt heeft willen breken. Tijdens het algemeen overleg van de vaste commissie voor Financiën uit de Tweede Kamer over het Belastingplan 2001 op 8 december 1999 (Tweede Kamer, vergaderjaar 1999–2000, 26727 en 26728, nr. 8, blz. 26-27) heeft de toenmalige minister van Financiën in dit verband opgemerkt:

16. Tussen partijen is niet in geschil dat het rendement op spaartegoeden sinds enige tijd ruim beneden 4% ligt. Eiseres heeft echter niet weersproken dat het rendement op aandelen, obligaties en onroerende zaken in het verleden over een langere periode 5,5% heeft bedragen. Voorts is onvoldoende weersproken dat het forfaitaire rendement van 4% op het totale door box-3 bestreken vermogen bezien over de lange termijn in 2014 nog werd benaderd. Eiseres heeft voorts geen standpunt ingenomen met betrekking tot de te verwachten ontwikkeling van het rendement op het totale box-3-vermogen in de jaren na 2014. Naar het oordeel van de rechtbank is gelet op dit een en ander niet aannemelijk geworden dat het door de wetgever voor een lange reeks van jaren veronderstelde rendement van vier procent in 2014 niet meer haalbaar is. De rechtbank merkt in dit verband nog op dat de wetgever zich de maatschappelijke discussie over het rendement op spaarsaldi heeft aangetrokken en het systeem van de vermogensrendementsheffing in verband daarmee per 1 januari 2017 heeft gewijzigd. Nu partijen het antwoord op de vraag of eiseres wordt geconfronteerd met een individuele en buitensporige last uitdrukkelijk buiten het geschil beogen te laten, behoeft de vraag of de door eiseres becijferde belastingdruk als buitensporig moet worden gekwalificeerd geen beantwoording. De rechtbank concludeert dat de vermogensrendementsheffing in het onderhavige jaar niet leidt tot schending van artikel 1 van het EP EVRM.

17. Gelet op het vorenoverwogene dient de rechtsvraag die partijen hebben voorgelegd ontkennend te worden beantwoord. Het beroep zal ongegrond worden verklaard.

18. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.