Rechtbank Noord-Holland, 29-04-2022, ECLI:NL:RBNHO:2022:3716, AWB - 20 _ 2126

Op grond van artikel 86, zesde lid, van het DWU wordt onder omstandigheden een schorsing van rechten bij invoer ook toegepast wanneer voor de betrokken goederen een douaneschuld ontstaat overeenkomstig artikel 79 van het DWU. Met verweerder is de rechtbank van oordeel dat artikel 86, zesde lid, van het DWU in het onderhavige geval toepassing mist.

Voor de onderhavige hoeveelheden was de vergunning van eiseres niet toereikend. De toepassing van de gunstige tariefbehandeling, een ontheffing of een gehele of gedeeltelijke vrijstelling van de in- of uitvoerrechten is afhankelijk gesteld van de in de artikel 211 van het DWU juncto artikel 239 van de GVo bepaalde voorwaarden, waaronder het hebben van een schriftelijke vergunning ‘bijzondere bestemmingen’. In die omstandigheden moet worden geconstateerd dat de wetgever het recht op de gunstige tariefbehandeling, ontheffing of een gehele of gedeeltelijke vrijstelling uitdrukkelijk en specifiek aan de voorwaarde van afgifte van een dergelijke vergunning heeft onderworpen. Toepassing van artikel 86, zesde lid, van het DWU in het geval als het onderhavige met de overweging dat de goederen hun bestemming hebben bereikt, zou er op neerkomen dat het opleggen van bedoelde voorwaarde van een voorafgaande vergunning iedere betekenis verliest (vgl HvJ 29 juli 2010, Isaac International Ltd, C-371/09, r.o. 41 en 42). Aangezien dit artikel in vrijstelling van de rechten voorziet en derhalve strikt moet worden uitgelegd (zie naar analogie, met betrekking tot de uitlegging van artikel 239 van het douanewetboek, arrest van het HvJ van 11 november 1999, Söhl & Söhlke, C48/98, Jurispr. blz. I7877, punt 52), dient bij de uitlegging van artikel 86, zesde lid, van het DWU echter rekening te worden gehouden met deze voorwaarde.

46. Eiseres stelt dat als een douaneschuld zou zijn ontstaan de schuld teniet zou moeten gaan omdat er sprake is van een verzuim zonder werkelijke gevolgen voor de juiste werking van de regeling ex artikel 124, eerste lid, onder h, van het DWU.

47. Verweerder voert aan dat artikel 124 van het DWU toepassing mist. Er is geen sprake van een situatie als is bedoeld in artikel 124 van het DWU juncto artikel 103 van de GVo.

48. Vormen van verzuim zonder werkelijke gevolgen zijn op grond van artikel 126 van het DWU opgenomen in artikel 103 van de GVo. Artikel 103 van de GVo noemt niet een situatie als de onderhavige, zodat geen sprake kan zijn van een verzuim zonder werkelijke gevolgen in de zin van artikel 124 van het DWU. De grief van eiseres faalt derhalve.

49. Eiseres stelt dat de utb is uitgereikt in strijd met het vertrouwensbeginsel ex artikel 119 van het DWU. In dat kader stelt eiseres dat er sprake is van meerdere vergissingen van verweerder die eiseres redelijkerwijs niet heeft kunnen ontdekken terwijl zij te goeder trouw heeft gehandeld. Eiseres wist niet en kon niet weten dat de in vergunning genoemde hoeveelheden vergunningvoorwaarden dan wel maximale hoeveelheden zijn. Het beleid van verweerder is altijd geweest dat hoeveelheden die zijn vermeld in de vergunning bijzondere bestemming geen maximale hoeveelheden zijn. Eiseres stelt dat verweerder ook tijdens de eerder uitgevoerde controles heeft gecontroleerd of de hoeveelheden die onder de regeling zijn gebracht terecht daaronder zijn gebracht en nooit opmerkingen heeft gemaakt. Eiseres heeft ook vertrouwen mogen ontlenen aan de op basis van de daadwerkelijke volumes opgehoogde zekerheid.

50. Verweerder voert aan dat in de onderhavige beroepsprocedure geen plaats is voor toetsing aan artikel 119 van het DWU of een ongeschreven vertrouwensbeginsel. Verweerder verwijst naar de uitspraak van rechtbank Noord-Holland van 10 februari 2020, ECLI:NL:RBNHO:2020:722.

51. Nu de douaneschuld is ontstaan na 1 mei 2016 worden gronden voor terugbetaling of kwijtschelding getoetst aan de hand van een verzoek dat daartoe wordt ingediend en vervolgens wordt behandeld volgens de procedure van artikel 121 van het DWU. Deze gronden kunnen niet worden getoetst in een beroepsprocedure als de onderhavige, die is gestart met een bezwaar tegen een utb (zie de uitspraak van rechtbank Noord-Holland van 10 februari 2020, ECLI:NL:RBNHO:2020:722, r.o. 24 tot en met 26). Voor een verzoek om terugbetaling of kwijtschelding staat voor eiseres de procedure van artikel 121 van het DWU open. Ten overvloede merkt de rechtbank op dat eiseres reeds een verzoek om terugbetaling heeft ingediend en dat de behandeling van dit verzoek is aangehouden in afwachting van de uitkomst van de onderhavige procedure.

52. Eiseres stelt dat verweerder het verdedigings- en motiveringsbeginsel heeft geschonden. In dat kader stelt eiseres dat verweerder heeft verzuimd gemotiveerd aan te geven wat de wettelijke basis is van de voorgenomen navordering. Het enkel verwijzen naar artikel 79 van het DWU is daartoe onvoldoende. Tevens stelt eiseres dat verweerder niet is ingegaan op hetgeen door haar is aangevoerd in haar reactie op het voornemen. Voorts heeft verweerder nagelaten een berekening te geven van de aangekondigde rente op achterstallen.

53. Verweerder voert aan dat er een voornemen is uitgereikt dat met redenen is omkleed nu is verwezen naar de wetsartikelen en controlebevindingen en is aangegeven waarom het voorgaande tot verschuldigdheid zou leiden. Daarnaast is het voornemen toegelicht en heeft eiseres hierop gereageerd. De grieven van eiseres zijn beoordeeld. Op deze grieven hoeft niet uitgebreid in te worden gegaan, aldus verweerder. Met betrekking tot de rente op achterstallen voert verweerder aan dat het terecht is dat in het voornemen geen berekening staat. Rente op achterstallen ontstaat ingevolge artikel 114, tweede lid, van het DWU vanaf de dag waarop de douaneschuld is ontstaan en wordt berekend tot de dag waarop de schuld is medegedeeld. Nu de douaneschuld is medegedeeld op 12 september 2019 kan het bedrag niet eerder worden berekend.

54. Uit de rechtspraak van het HvJ volgt dat de verplichting van de lidstaten om de rechten van de verdediging te eerbiedigen een beginsel van Unierecht is, dat geldt wanneer bezwarende besluiten worden genomen die binnen het toepassingsgebied van het recht van de Europese Unie vallen. In dit verband wordt in het bijzonder verwezen naar de arresten van het HvJ EU van 3 juli 2014, gevoegde zaken Kamino International Logistics B.V. en Datema Hellmann Worldwide Logistics B.V., C129/13 en C130/13, ECLI:EU:C:2014:2041, BNB 2014/231. Het beginsel brengt in het bijzonder mee dat eenieder het recht heeft om te worden gehoord alvorens een besluit wordt genomen dat zijn belangen op nadelige wijze kan beïnvloeden en vereist dat de adressaten van besluiten die hun belang aanmerkelijk raken in staat worden gesteld naar behoren hun standpunt kenbaar te maken over de elementen waarop de administratie haar besluit wil baseren. Bezwarende besluiten zoals een utb vallen binnen het toepassingsgebied van het recht van de Unie.

Verweerder heeft eiseres bij brief van 25 juli 2019 op de hoogte gesteld van het voornemen de onderhavige utb op te leggen en ook zijn de elementen waarop dat voornemen is gebaseerd voorafgaand aan het uitreiken van de utb aan haar kenbaar gemaakt. In het voornemen is voorts opgenomen dat over het na te vorderen bedrag op grond van artikel 114, tweede lid, van het DWU rente op achterstallen is verschuldigd. Eiseres is in de gelegenheid gesteld om daarop te reageren en heeft daarvan ook gebruik gemaakt. Van een schending van het verdedigingsbeginsel is derhalve geen sprake.

Dat het bedrag aan rente op achterstallen niet bekend is gemaakt bij het voornemen, maakt het voorgaande niet anders. Verweerder kan niet eerder dan bij het mededelen van de douaneschuld - middels het uitreiken van de utb - dat bedrag bekend maken omdat het bedrag aan rente op achterstallen wordt berekend over de periode vanaf de dag waarop de douaneschuld is ontstaan tot de dag waarop de schuld is medegedeeld. Overigens heeft eiseres evenwel niet gepreciseerd hoe een eerdere bekendmaking van het bedrag aan rente op achterstallen tot een andere uitkomst had kunnen leiden. De rechtbank merkt hierbij op dat eiseres geen afzonderlijke argumenten heeft ingebracht tegen de hoogte van deze rente.

56. Van een schending van het motiveringsbeginsel door verweerder is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake. Verweerder heeft het uitreiken van de utb gebaseerd op de uitkomsten van de onder overweging 15 opgenomen controle. In controlerapport IV worden het doel van het onderzoek en de onderzochte en vastgestelde feiten en omstandigheden duidelijk beschreven. Ook is in de utb voldoende gemotiveerd aangegeven wat de wettelijke grondslag is van de navordering.

57. Eiseres stelt dat de berekening van de utb niet juist is nu iedere aangifte een eigen aanvaardingsdatum heeft en op grond daarvan een schuld ontstaat. Een douaneschuld mag niet worden berekend door het optellen van invoeraangiften. Tevens stelt eiseres dat de aangiften die zijn gedaan voor de zendingen ruwe palmolie met preferentiële oorsprong Honduras en Guatemala uit de utb moeten worden gehaald na herziening van die aangiften in de zaak HAA 20/6479.

58. Verweerder voert aan dat de berekening van de utb juist is. In dat kader voert verweerder aan dat alle aangiften worden meegeteld om te bepalen hoeveel van een bepaald product in een bepaald vergunningjaar onder de regeling bijzondere bestemming is geplaatst. Indien de in de vergunning genoemde hoeveelheid wordt overschreden dan ontstaat op dat moment pas een douaneschuld voor de aangiften waardoor de vergunde hoeveelheid is overschreden.

59. Onder overweging 36 heeft de rechtbank overwogen dat op grond van artikel 79, eerste lid, onder c, van het DWU een douaneschuld is ontstaan. Op grond van artikel 79, tweede lid, onder b, van het DWU ontstaat de douaneschuld op het tijdstip waarop de goederen onder de betrokken regeling werden geplaatst, indien achteraf blijkt dat in feite niet was voldaan aan een voorwaarde voor de plaatsing onder de regeling of de toekenning van een vrijstelling of van een verlaagd invoerrecht uit hoofde van de bijzondere bestemming van de goederen. Op grond van deze bepalingen heeft verweerder met juistheid vastgesteld vanaf welke aangifte niet meer werd voldaan aan de voorwaarden van de vergunning. Op het moment dat de toegestane vergunde hoeveelheid werd overschreden, is een douaneschuld ontstaan. Dat verweerder bij het bepalen hiervan de hoeveelheden die zijn opgenomen in de aangiften die terecht onder de regeling zijn gebracht wel heeft meegeteld bij de bepaling of de vergunde hoeveelheid van een bepaald product in een bepaald vergunningjaar is overschreden, is naar het oordeel van de rechtbank niet onjuist, en maakt het voorgaande evenmin anders. Voor deze hoeveelheden is geen douaneschuld ontstaan en heeft verweerder niet nagevorderd. Gelet op het oordeel van de rechtbank in de zaak HAA 20/6479 zijn de aangiften die eiseres wil herzien terecht meegeteld om te bepalen of de vergunde hoeveelheid is overschreden. De rechtbank merkt in dit verband nog op dat over de hoeveelheden in deze aangiften niet is nagevorderd. Verweerder heeft derhalve de utb op juiste gronden berekend.

60. Voor zover eiseres stelt dat verweerder niet zonder te waarschuwen had mogen overgaan tot het strenger controleren van vergunningen wijst de rechtbank erop dat het de verantwoordelijkheid van eiseres is om zich aan de voorwaarden van haar vergunningen te houden, ongeacht de mate van controle door verweerder. Dat vergunninghouders zich strikt dienen te houden aan de voorwaarden van hun vergunningen heeft het HvJ benadrukt in zijn arresten van 6 september 2012, nrs. C-262/10, Döhler Neukirchen GmbH, r.o. 40 en C-28/11, Eurogate Distribution GmbH, r.o. 31 en 32.

61. Partijen verschillen met betrekking tot de in bezwaar toegekende kostenvergoeding van mening over de toegepaste wegingsfactor. Eiseres stelt dat zij recht heeft op een hogere proceskostenvergoeding in bezwaar. In dat kader stelt eiseres dat gelet op de onzorgvuldigheden die hebben plaatsgevonden, te weten het maken van een verkeerde berekening, wisselingen van vertegenwoordigers van verweerder in de bezwaarfase, het uitreiken van meerdere utb’s voor dezelfde aangiften en het feit dat eiseres al heeft betaald, een hogere wegingsfactor moet worden toegekend.

62. Het gewicht van een zaak wordt bepaald door het - al dan niet in geld uit te drukken - belang en de ingewikkeldheid. In beginsel wordt de wegingsfactor op 1 (gemiddeld) gesteld, tenzij er aanleiding is om van dat uitgangspunt af te wijken. Indien daarover wordt geklaagd, toetst de rechter de in eerdere fasen van het geding toegekende proceskostenvergoeding volledig en niet marginaal. Deze toets betreft ook de beoordeling van de zwaarte van de zaak. De rechtbank acht deze zaak in haar aard niet van een grotere complexiteit of van een groter belang dan een gemiddelde zaak. Voor de toepassing van een door eiseres bepleite hogere waarderingsfactor dan 1 ziet de rechtbank derhalve geen aanleiding.

63. Uit al het hiervoor overwogene volgt dat ten aanzien van de door eiseres onder de regeling geplaatste goederen waarvoor eiseres niet beschikte over een vergunning bijzondere bestemming een douaneschuld is ontstaan, zodat verweerder daarvoor terecht, en tot een juist bedrag, de utb heeft uitgereikt.

64. Eiseres heeft verzocht om een schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn waarbinnen zaken moeten worden behandeld.

65. Volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad (zie HR 19 februari 2016, 14/03907, ECLI:NL:HR:2016:252) kan in belastingzaken aanspraak bestaan op schadevergoeding met overeenkomstige toepassing van artikel 8:73 (oud) van de Awb, indien het belastinggeschil niet binnen een redelijke termijn wordt beslecht. De redelijke termijn is overschreden als na indiening van het bezwaar meer dan twee jaren zijn verstreken voordat op dat bezwaar en, indien vervolgens beroep is ingesteld, op dat beroep is beslist. Er kunnen zich bijzondere omstandigheden voordoen die aanleiding geven tot verkorting of verlenging van die termijnen. Als de bezwaar- en beroepsfase samen te lang hebben geduurd, vindt de toerekening als volgt plaats. De bezwaarfase heeft onredelijk lang geduurd voor zover de duur daarvan een half jaar overschrijdt en de beroepsfase voor zover zij meer dan anderhalf jaar in beslag neemt. Als uitgangspunt voor de hoogte van de schadevergoeding hanteert de Hoge Raad een bedrag van € 500 per half jaar dat de redelijke termijn is overschreden, waarbij het totaal van de overschrijding naar boven wordt afgerond.

66. Op grond van voornoemd arrest vangt de redelijke termijn aan met het indienen van het bezwaarschrift. De redelijke termijn is aangevangen op 16 september 2019 en eindigt met de datum van de uitspraak van de rechtbank (29 april 2022). Dat is een tijdsverloop van afgerond 32 maanden. De redelijke termijn is derhalve in beginsel met 8 maanden overschreden. De rechtbank is van oordeel dat sprake is van bijzondere omstandigheden die verlenging van de redelijke termijn rechtvaardigen. De rechtbank heeft de behandeling van de onderhavige zaak die in eerste instantie gepland stond op 1 april 2021 moeten uitstellen door de handelswijze van eiseres. Eiseres heeft immers bij brieven van 15 maart 2021, 16 maart 2021, 17 maart 2021 en 21 maart 2021 ongeveer 700 bladzijden nadere stukken waarvan 95 bladzijden (aanvullende)gronden/nadere motivering ingediend. Gelet op het tijdstip van indienen van deze stukken en de omvang hiervan heeft de rechtbank de behandeling met 3 maanden moeten uitstellen nu door deze handelswijze van eiseres de goede procesorde in het gedrang is gekomen. De redelijke termijn dient daarom te worden verlengd met 3 maanden. De redelijke termijn is derhalve met 5 maanden overschreden. Daarmee correspondeert een vergoeding van de immateriële schade van € 500. Van dit tijdsverloop dient een periode van 4 maanden te worden toegerekend aan de beroepsfase. Dat betekent dat de redelijke termijn in de bezwaarfase met 1 maand is overschreden. De termijnoverschrijding is daarom voor 1/5e deel toerekenbaar aan de bezwaarfase en voor 4/5e deel aan de beroepsfase. Verweerder dient € 100 aan eiseres te vergoeden en de Staat (de Minister van Justitie en Veiligheid) € 400.

67. Nu de rechtbank een vergoeding van immateriële schade aan eiseres heeft toegekend vanwege overschrijding van de redelijke termijn, bestaat er aanleiding verweerder en de Staat op de voet van artikel 8:75 van de Awb en het bepaalde in rechtsoverweging 3.14.2 van het arrest van de Hoge Raad van 19 februari 2016, nr. 14/03907, ECLI:NL:HR:2016:252, te veroordelen in proceskosten van eiseres. Deze kosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 759 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 759 en een wegingsfactor 0,5 voor het gewicht van de zaak nu verweerder en de Staat slechts worden veroordeeld in de proceskosten van eiseres omdat aan haar een vergoeding voor immateriële schade wordt toegekend (vgl. Hoge Raad 20 maart 2015, nr. 14/01332, ECLI:NL:HR:2015:660)). Overeenkomstig eerdergenoemd arrest van de Hoge Raad van 19 februari 2016 zullen verweerder en de Staat om redenen van eenvoud elk de helft van deze kosten dienen te vergoeden. De rechtbank ziet voorts aanleiding verweerder en de Staat op gelijke wijze op te dragen het door eiseres betaalde griffierecht van € 354 te vergoeden.