Rechtbank Zeeland-West-Brabant, 08-01-2018, ECLI:NL:RBZWB:2018:93, BRE - 16 _ 2478

Het onderzoek is heropend om partijen in de gelegenheid te stellen zich nader uit te laten over (de cijfermatige gevolgen van) hun standpunten in verband met de toepassing van het Belastingverdrag Nederland-Verenigde Staten van 18 december 1992 (hierna: het Verdrag).

In verband met geschilpunt (i) is ter zitting besproken dat mocht de rechtbank van oordeel zijn dat het antwoord op deze vraag relevant is voor beslechting van het geschil, mogelijk een deskundige wordt genoemd om de rechtbank voor te lichten over de fiscale wetgeving van de Verenigde Staten. De rechtbank is tot het oordeel gekomen dat het antwoord niet relevant is, en heeft daarom deze uitspraak gedaan.

Bij de parlementaire behandeling van het Verdrag is ter zake van artikel 21 het volgende vermeld (MvT, Kamerstukken II 1992/93, 23 220, nr. 3, p. 34):“Met deze bepaling wordt bereikt dat de inkomsten die een hoogleraar of een andere docent gedurende een verblijf van maximaal twee jaar in een van de verdragsluitende staten voor het geven van onderwijs of het verrichten van onderzoek geniet, in die staat niet in de belastingheffing worden betrokken. In overeenstemming met het Nederlandse verdragsbeleid kan meer dan eens een beroep worden gedaan op deze regeling. Bij een verblijf van langer dan twee jaar is de werkstaat vanaf de aanvang van dat verblijf heffingsbevoegd, tenzij de bevoegde autoriteiten anders overeenkomen.”.

Vast staat dat belanghebbende gedurende een tijdvak van ten hoogste twee jaar in de Verenigde Staten heeft verbleven met het doel zich met wetenschappelijk onderzoek bezig te houden aan een universiteit en dat hij voorafgaand aan dat verblijf inwoner was van Nederland.

Een strikte lezing van artikel 21, eerste lid, van het Verdrag brengt dan mee dat enkel Nederland is aangewezen om de VS-inkomsten te belasten. Naar de letter van het Verdrag is immers niet relevant van welk land belanghebbende op grond van artikel 4 van het Verdrag wordt aangemerkt als inwoner voor de toepassing van het Verdrag. Dit betekent dus dat ook indien – zoals waarvan hier veronderstellenderwijs wordt uitgegaan – belanghebbende voor de toepassing van het Verdrag moet worden aangemerkt als inwoner van de Verenigde Staten, het heffingsrecht bij deze lezing aan Nederland toekomt.

De vraag rijst of deze strikte lezing de juiste is, mede omdat het heffingsrecht dan toekomt aan een land (Nederland) dat – uit oogpunt van het Verdrag – noch woonstaat noch bronstaat is. Deze vraag rijst ook omdat onder artikel 20 van het Nederlands standaardverdrag (NSV) (Hoogleraren en andere docenten) het heffingsrecht niet aan Nederland zou toekomen. Dat artikel kent echter een andere redactie: er wordt gesproken over ‘een inwoner van een van de Staten’. Hier wordt daarentegen gesproken over ‘Een natuurlijke persoon die een van de Staten bezoekt (…), en die onmiddellijk voorafgaande aan dat bezoek inwoner was van de andere Staat’. Uit de memorie van toelichting (2.2.3) blijkt niet waarom de tekst van het Verdrag op dit punt afwijkt van die van het NSV. In de zogenoemde Memorandum of Understanding (Trb. 1993/77) is geen toelichting gegeven op artikel 21 van het Verdrag.

Het oude verdrag uit 1948 met de Verenigde Staten kende eveneens een ‘hoogleraren’-bepaling in artikel XVII van dat verdrag. Dat artikel luidde voor zover van belang als volgt “Een natuurlijke persoon, die inwoner is van een van der Verdragsluitende Staten bij de aanvang van zijn bezoek aan de andere Verdragsluitende Staat en die (…) de andere Verdragsluitende staat bezoekt in de eerste plaats met de bedoeling (…) zich met wetenschappelijk onderzoek bezig te houden (…) aan een universiteit (…), is vrijgesteld van belasting geheven door de andere Verdragsluitende Staat [etc]”. Ook onder het oude verdrag wordt dus niet expliciet als voorwaarde gesteld dat de betrokkene een inwoner is van de eerstgenoemde staat tijdens het bezoek, maar alleen dat de betrokkene dat bij aanvang van het bezoek is. Artikel 21, eerste lid, van het Verdrag wijkt dus op dit punt niet af van het oude verdrag.

De vraag zou nog kunnen rijzen of het woord ‘bezoekt’ (‘visits’ in de Engelse tekst) in artikel 21 van het Verdrag zo zou moeten worden uitgelegd dat daarin besloten ligt dat het moet gaan om iemand die voor toepassing van het Verdrag inwoner is van de ene staat en die in de andere staat wetenschappelijke activiteiten verricht. Als dat echter de bedoeling was geweest, had het juist voor de hand gelegen om dit – net zoals in de NSV – expliciet op te nemen. Evengoed kan bovendien worden betoogd dat de verdragsluitende partijen het neutrale woord ‘bezoekt’ hebben willen gebruiken om te bereiken dat het voor de toepassing van artikel 21 van het Verdrag niet uitmaakt van welke van de twee staten de betrokkene voor toepassing van het Verdrag inwoner is gedurende het bezoek. Bovendien kan vanuit het oogpunt van nationaal recht worden betoogd dat in een geval zoals hier zeker sprake is van bezoek: naar nationaal recht is belanghebbende immers inwoner van Nederland. Tot slot zijn er geen objectief kenbare aanknopingspunten dat het woord ‘bezoekt’ moet worden uitgelegd als vermeld in de eerste zin van deze rechtsoverweging. Nederland heeft er klaarblijkelijk voor gekozen c.q. ermee ingestemd om bij het onderhavige Verdrag een zogenoemde hoogleraarsbepaling op te nemen die afwijkt van het NSV.

Er zijn aldus onvoldoende aanknopingspunten voor een andere uitleg dan die in 2.2.5 is gegeven.

De rechtbank heeft nog onderzocht of er beleid is van de Belastingdienst dat meebrengt dat de Belastingdienst zich op het standpunt stelt dat artikel 21 van het Verdrag moet worden uitgelegd conform artikel 20 van NSV. De inspecteur heeft verklaard dat dat niet het geval is en ook desgevraagd bevestigd dat in een spiegelbeeldige situatie (kort gezegd: hoogleraar uit Verenigde Staten komt voor twee jaar naar Nederland) de inspecteur artikel 21 van het Verdrag op dezelfde wijze zou uitleggen als hij hier bepleit.

Het Verdrag staat dus niet in de weg aan heffing door Nederland over de VS-inkomsten. Gelet de geschilbeperking door belanghebbende is het beroep betreffende de aanslagen daarom ongegrond.

Belanghebbende heeft verzocht om vergoeding van immateriële schade.

Gelet op het vorenstaande zijn de beroepen ongegrond. De omstandigheid dat aan belanghebbende de in 2.5.3 vermelde schadevergoeding wordt toegekend maakt dat niet anders; die omstandigheid geeft wel aanleiding voor een vergoeding van de proceskosten voor (alleen) de beroepsfase en vergoeding van het griffierecht in de procedure BRE 16/2478 (vgl. HR 20 maart 2015, ECLI:NL:HR:2015:660). Nu de overschrijding van de redelijke termijn zowel aan de inspecteur als aan de rechtbank is te wijten zal om redenen van eenvoud en uitvoerbaarheid ieder voor de helft worden veroordeeld in deze kosten (HR 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252).

Er is aanleiding voor een proceskostenvergoeding voor de procedure met betrekking tot het jaar 2011 (zie 2.5 en 2.6). De kosten voor de beroepsfase zijn op de voet van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vastgesteld op € 877 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting, 0,5 punt voor de schriftelijke inlichtingen, 1 punt voor een nadere zitting na een tussenuitspraak met een waarde per punt van € 501 en een wegingsfactor 0,5). Daarbij verdient opmerking dat de rechtbank in de omstandigheid dat de inspecteur en de Minister voor Rechtsbescherming slechts worden veroordeeld in de proceskosten van belanghebbende omdat aan hem een vergoeding van immateriële schade wordt toegekend, aanleiding heeft gevonden om een wegingsfactor voor het gewicht van de zaak te hanteren van 0,5 (licht). Voor de verzochte integrale proceskostenvergoeding wegens de lange duur is geen aanleiding. Voor die lange duur is reeds een schadevergoeding toegekend.