Gerechtshof Leeuwarden, 22-12-2009, BK8646, BK 20/09 Inkomstenbelasting 2004

uitspraak van de eerste meervoudige belastingkamer

op het hoger beroep van

de inspecteur van de Belastingdienst/P (hierna: de Inspecteur),

en het incidenteel hoger beroep van

X, wonende te Z (hierna: belanghebbende),

tegen de uitspraak van de rechtbank Leeuwarden van 27 februari 2009, nummer AWB 08/251, in het geding tussen belanghebbende en de Inspecteur.

2. Feiten

2.1. Belanghebbende en zijn echtgenote hebben ten titel van geldlening diverse bedragen ingelegd bij A. Deze verplichtte zich de inleggelden te beleggen. Hij garandeerde daarbij hoge rendementen. Op de geldleningen werden rentes betaald van 36 percent per jaar tot meer dan 100 percent per jaar.

2.2. In september 2004 is de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een onderzoek gestart, omdat A mogelijk de Wet toezicht kredietwezen had overtreden door zonder vergunning als tussenpersoon op te treden.

2.3. Begin 2005 is bij het onderzoek aan het licht gekomen dat A vanaf 2003 de ingelegde gelden niet of nauwelijks meer belegde, maar slechts aanwendde voor het uitbetalen van de gegarandeerde rendementen en hoofdsommen aan andere beleggers (een zogenoemde beleggingspiramide).

2.4. In januari en februari 2005 hebben zich nog nieuwe beleggers gemeld bij A. Met de door hen ingelegde gelden heeft hij gedurende die maanden nog hoofdsommen terugbetaald en rendementen uitgekeerd. Zo heeft A op 7 januari 2005 nog een rendement aan belanghebbende uitbetaald van € 32.480 en aan zijn echtgenote van € 800.

2.5. Vanaf maart 2005 stagneert de aanwas van nieuwe beleggers en kan A niet langer aan zijn debiteurverplichtingen voldoen. Op 15 juni 2005 is hij in staat van faillissement verklaard.

2.6. In juli 2005 heeft de AFM aangifte gedaan van de frauduleuze handelingen van A. Bij arrest van het gerechtshof te Amsterdam van 20 juli 2007 is A wegens oplichting, bedriegelijke bankbreuk, gebruik van valselijke geschriften, overtreding van de Wet toezicht kredietwezen en witwassen, strafrechtelijk veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf.

2.8. De Inspecteur heeft voor het jaar 2004, in overeenstemming met de aangifte, met dagtekening 8 november 2005 een aanslag inkomstenbelasting en premie inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen opgelegd. Daarbij is voor de berekening van het inkomen uit sparen en beleggen de vordering in aanmerking genomen naar een waarde van € 162.000 per 1 januari 2004 en € 24.000 per 31 december 2004.

2.9. Bij de navorderingsaanslag over het jaar 2004 heeft de Inspecteur de vordering in aanmerking genomen naar een nominale waarde van € 162.000 per 1 januari 2004 en € 272.500 per 31 december 2004.

3.2. De Inspecteur heeft betoogd dat de frauduleuze praktijken van A pas in de loop van 2005 aan het licht zijn gekomen, dat deze derhalve geen invloed hebben op de waarde van de vordering op 31 december 2004, en dat de vordering derhalve voor de nominale waarde van € 272.500 in aanmerking moet worden genomen.

3.3. Belanghebbende verdedigt dat de waarde van de vordering moet worden bepaald naar de werkelijke toestand ervan op 31 december 2004, ook voorzover die pas later is gebleken. Dit brengt mee dat de frauduleuze praktijken van A, die zijn aangevangen in 2003, moeten worden meegewogen bij de waardering van de vordering. Volgens belanghebbende moet de vordering dientengevolge op nihil worden gewaardeerd.

3.4. De Inspecteur heeft ter zitting desgevraagd bevestigd dat indien moet worden uitgegaan van de later gebleken toestand per 31 december 2004 - dus met in achtneming van de frauduleuze praktijken van A - niet in geschil is dat de vordering in dat geval op nihil moet worden gewaardeerd. De navorderingsaanslag is alsdan ten onrechte opgelegd.

3.5. Belanghebbende heeft ter zitting desgevraagd verklaard dat zijn betoog omtrent het nieuwe feit in die zin moet worden opgevat dat later gebleken feiten een rol zouden moeten spelen bij de waardering van de vordering, en dat het betoog niet moet worden opgevat als een beroep op het ontbreken van een nieuw feit in de zin van artikel 16 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen.

4. Beoordeling van het geschil

4.3. Het vorenstaande brengt mee dat voor de waardering per 31 december 2004 van belanghebbendes vordering op A rekening moet worden gehouden met de nadien gebleken frauduleuze praktijken van A, welke praktijken reeds in 2003 waren aangevangen. Tussen partijen is niet in geschil dat de vordering in dat geval op nihil moet worden gewaardeerd. Daaruit volgt dat de navorderingsaanslag ten onrechte is opgelegd.

4.4. Op grond van het vorenoverwogene is het gelijk aan belanghebbende. Het principale hoger beroep van de Inspecteur dient ongegrond te worden verklaard.

4.6. Belanghebbende betoogt dat uit de omstandigheid dat de waarde van de vordering per 31 december 2004 niet overeenkomstig de aangifte op € 24.000, maar op nihil moet worden gesteld, volgt dat de primitieve aanslag over het jaar 2004 op een te hoog bedrag is vastgesteld. Belanghebbende beoogt met deze grief, evenals met zijn betoog dat de waarde van de vordering per 1 januari 2004 op nihil moet worden gesteld, een vermindering te bewerkstelligen van de primitieve aanslag die inmiddels onherroepelijk vaststaat. Die aanslag kan in onderhavige procedure over de navorderingaanslag evenwel niet aan de orde komen.

4.7. Belanghebbendes grieven ten aanzien van de aanslagen inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen voor het jaar 2003 en/of 2005 kunnen in de onderhavige procedure over de navorderingsaanslag over het jaar 2004 evenmin aan de orde komen.

4.8. Belanghebbende heeft ter zitting desgevraagd verklaard dat hij voornoemde grieven onder 4.6 en 4.7 in onderhavige procedure behandeld wenst te zien en dat deze grieven niet als een bezwaar gericht tegen de desbetreffende aanslagen moeten worden beschouwd. Om die reden heeft het Hof afgezien van doorzending van het beroepschrift als zijnde een verkeerd ingediend bezwaarschrift aan de Inspecteur.

4.10. Op grond van het vorenoverwogene dient het incidentele hoger beroep van belanghebbende gegrond te worden verklaard.

5. Proceskosten

5.1. Wat betreft het principale hoger beroep ziet het Hof aanleiding de Inspecteur te veroordelen in de proceskosten. Deze kosten zijn op de voet van het Bpb vastgesteld op € 644 (1 punt voor verweerschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting, waarde per punt € 322 en een wegingsfactor van 1).

5.3. In aanmerking wordt genomen dat de zaak met als registratienummer 09/00021 met de onderhavige zaak samenhangt. Op grond van het Bpb worden samenhangende zaken beschouwd als één zaak. Het Hof veroordeelt de Inspecteur daarom in de proceskosten voor een bedrag van de helft van € 966, ofwel € 483, aan beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

5.4. Het Hof ziet, anders dan belanghebbende heeft betoogd, geen aanleiding voor een bovenforfaitaire proceskostenvergoeding. Blijkens HR 13 april 2007, BNB 2007/260, is er reden voor een hogere, van het forfait afwijkende kostenvergoeding indien de inspecteur een beschikking heeft gegeven terwijl duidelijk is dat die beschikking in de daartegen ingestelde procedure geen stand zal houden. Het feit dat de inspecteur, zoals in het onderhavige geval, een onjuist bevonden standpunt heeft ingenomen, brengt op zichzelf niet mee dat de inspecteur een verwijt treft in bovenbedoelde zin. Naar het oordeel van het Hof kan in het onderhavige geval niet worden gezegd dat het bij voorbaat een uitgemaakte zaak was dat het standpunt van de Inspecteur onhoudbaar was. Derhalve is er geen reden voor een bovenforfaitaire proceskostenvergoeding. Ook in hetgeen belanghebbende overigens nog heeft aangevoerd, ziet het Hof geen aanleiding voor een andersluidend oordeel omtrent de proceskosten.

6. Beslissing

De griffier, De voorzitter,

(N. ten Broek) (A.J.H. van Suilen)

Afschriften zijn aangetekend per post verzonden op: 4 januari 2010

In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.