Hoge Raad, 24-10-2014, ECLI:NL:HR:2014:3012, 13/01674

Voor het Hof was in geschil of het de Inspecteur is toegestaan het aansluitingsverschil ten gunste van de belastbare winst van 2000 van belanghebbende te laten vrijvallen.

Het Hof heeft vooropgesteld dat bij de beoordeling van het geschil onderscheid dient te worden gemaakt tussen de bedrijfsmiddelen waarvoor de RAER (destijds) is gevormd en de passiefpost (de RAER) zelve. Vaststaat dat het aansluitingsverschil door Holding BV, met welke vennootschap belanghebbende tot 1 januari 1997 in een fiscale eenheid gevoegd was, niet in haar balans per ultimo 1996 is opgenomen en evenmin tot haar belastbare winst van het jaar 1996 is gerekend. Op de eindbalans van 1996 is derhalve sprake van een balansfout met betrekking tot een passiefpost die - met toepassing van het leerstuk van de balanscontinuïteit - mag worden gecorrigeerd in het oudste nog openstaande jaar, aldus het Hof. Voorts staat vast dat belanghebbende op haar balansen van 1997 (begin- en eindbalans) en volgende jaren geen correctie heeft aangebracht met het bedrag van het aansluitingsverschil en dit bedrag evenmin in enig jaar tot haar belastbare winst heeft gerekend. Gelet op deze feiten en omstandigheden is het Hof van oordeel dat sprake is van een balansfout die heeft doorgewerkt naar de beginbalans van het jaar 2000, omdat zij niet in eerdere jaren dan het jaar 2000 is gecorrigeerd, en dat deze balansfout – met toepassing van het leerstuk van de balanscontinuïteit - door de Inspecteur alsnog mag worden gecorrigeerd in het oudste nog openstaande jaar, zijnde het jaar 2000. De omstandigheid dat het (laatste) bedrijfsmiddel waarop de RAER (in zoverre) betrekking had in de loop van 1998 is vervreemd, zodat er daarna geen risico’s meer bij belanghebbende berustten waarvoor de RAER oorspronkelijk was gevormd, is van belang voor de beoordeling van de vraag of er reden is de RAER (in zoverre) in 1998 of (met toepassing van de foutenleer) in een later jaar in de winst te laten vrijvallen. Deze omstandigheid doet echter niet af aan de vaststelling dat op de balans van belanghebbende vanaf 1 januari 1997 (en daarmee voor de volgende jaren) sprake is geweest van een balansfout. Het Hof is van oordeel dat in dit opzicht het beginsel dat de totaalwinst van belanghebbende op de juiste wijze dient te worden vastgesteld, voorrang dient te hebben op de door belanghebbende verdedigde toepassing van het jaarwinstbeginsel op grond waarvan de vrijval van het aansluitingsverschil in 1998 zou hebben moeten plaatsvinden. Niet in geschil is dat de genoemde balansfout niet in eerdere jaren is hersteld en dat toepassing van de foutenleer in het jaar 2000 de enige correctiemogelijkheid is, aangezien navordering niet meer mogelijk is en belanghebbende betaling van gewetensgeld heeft geweigerd. De verplaatsing van de feitelijke leiding van belanghebbende naar de Nederlandse Antillen in de loop van 1998 staat naar het oordeel van het Hof niet aan toepassing van de foutenleer in het jaar 2000 in de weg aangezien belanghebbende als gevolg van de vestigingsplaatsfictie van artikel 2, lid 4, van de Wet ook na die verplaatsing binnenlandse belastingplichtige is gebleven voor de vennootschapsbelasting, zij het dat sprake is van zogenoemde beperkte binnenlandse belastingplicht, als gevolg van de toepassing van de Belastingregeling voor het Koninkrijk. Op de beginbalans van het jaar 2000 kan de fout derhalve worden hersteld, terwijl de met toepassing van de foutenleer in aanmerking te nemen vrijvalwinst, die betrekking heeft op de RAER die is gevormd voor (in eerdere jaren) in Nederland uitgeoefende ondernemingsactiviteiten, op grond van de Belastingregeling voor het Koninkrijk ter heffing is toegewezen aan Nederland.