Hoge Raad, 08-07-2016, ECLI:NL:HR:2016:1353, 15/04315

Belanghebbende heeft in het jaar 1977 de eigendom verworven van een perceel grond. Op dat perceel heeft belanghebbende opstallen gesticht die belanghebbende en zijn echtgenote sindsdien als hoofdverblijf dienen (hierna: de woning).

In verband met de woning is belanghebbende in het jaar 1988 een rentedragende lening van Hfl 500.000 (€ 226.890) aangegaan. In 2008 heeft belanghebbende ter zake van deze lening € 11.344 aan rente betaald.

De door de kinderen verschuldigde koopsom bedroeg € 800.000, welk bedrag blijkens de hiervoor in onderdeel 2.1.3 bedoelde akte terstond is omgezet in een geldlening. De uit deze lening voortkomende vordering op de kinderen heeft belanghebbende in de jaren 2006 en 2007, telkens in twee gelijke delen, kwijtgescholden. Ter zake daarvan is van de kinderen in beide jaren schenkingsrecht geheven.

Bij zijn aangifte inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen voor het jaar 2008 heeft belanghebbende een bedrag aan inkomsten uit eigen woning vermeld waarop hij in aftrek heeft gebracht het hiervoor in onderdeel 2.1.2 genoemde bedrag aan rente alsmede een bedrag van € 45.000 dat hij in dat jaar als erfpachtcanon aan de kinderen heeft betaald. De Inspecteur heeft de aftrek van de rente wel, maar van de erfpachtcanon niet toegestaan.

Bij de beoordeling van deze klachten wordt het volgende vooropgesteld. Volgens artikel 3.120, aanhef en lid 1, letter b, Wet IB 2001 (tekst 2008) behoren tot de aftrekbare kosten met betrekking tot de eigen woning de periodieke betalingen op grond van de rechten van erfpacht, opstal of beklemming met betrekking tot de eigen woning. Deze bepaling strekt ertoe de erfpachter die een vergoeding (canon) moet betalen voor het recht een onroerende zaak te houden en te gebruiken, materieel in eenzelfde fiscale positie te brengen als degene die eigenaar is van de ondergrond van zijn woning en de hypothecaire lasten ter zake daarvan mag aftrekken. Een zodanige canon is daarom op vergelijkbare wijze aftrekbaar als die rente (vgl. HR 10 oktober 2014, nr. 13/02758, ECLI:NL:HR:2014:2927, BNB 2015/38).

Daarbij is, anders dan het middel veronderstelt, niet van belang dat de verplichting tot betalen van een erfpachtcanon op zichzelf beschouwd niet is te vereenzelvigen met de uit een geldlening voortvloeiende rentelast. De wetgever is ervan uitgegaan dat de positie van een tot betaling van canon gehouden erfpachter in zoverre vergelijkbaar is met die van degene die rente heeft te voldoen ter zake van de verwerving van zowel woning als ondergrond, dat in beide gevallen een periodieke betalingsverplichting verbonden is aan het houden en gebruiken van de woning.

Anders dan het middel betoogt bevatten de toelichtingen bij de wetswijziging met ingang van 2012 (vgl. de onderdelen 4.14 tot en met 4.16 van de conclusie van de Advocaat-Generaal) geen toereikende aanwijzing dat de wetgever toen is teruggekomen van zijn hiervoor samengevatte zienswijze omtrent de reden om de aftrek van betaalde erfpachtcanons toe te laten, nog daargelaten dat het hier gaat om het jaar 2008.

In de toelichting op het middel wordt betoogd dat “de enige wettelijke eis aan de aftrekbaarheid van betaalde erfpachtcanons is dat het gaat om periodieke betalingen op grond van het recht van erfpacht met betrekking tot de eigen woning”. Dit betoog moet kennelijk aldus worden verstaan dat voor aftrekbaarheid van de erfpachtcanon geen andere eis kan worden gesteld dan dat de betalingsverplichting bij het vestigen van het zakelijke recht is overeengekomen. Dit betoog berust op een onjuiste rechtsopvatting. Het Hof heeft onderzocht of een direct verband bestaat tussen de erfpachtcanon die belanghebbende bij zijn aangifte heeft vermeld en de aankoop (dan wel het onderhoud of de verbetering) van een eigen woning. Hiermee heeft het Hof terecht tot uitdrukking gebracht dat de erfpachtcanon zozeer dient samen te hangen met het behouden en kunnen blijven gebruiken van de eigen woning, dat gelijkstelling met de rente met betrekking tot aankoop, onderhoud of verbetering van de eigen woning gerechtvaardigd is.

Het oordeel van het Hof dat dit niet het geval is, is voorts niet onbegrijpelijk en is toereikend gemotiveerd, in aanmerking genomen dat het Hof heeft vastgesteld dat het vermogen, dat is vrijgekomen als resultaat van het geheel van rechtshandelingen, vastgelegd in de hiervoor bij 2.1.3 genoemde akte, niet is besteed aan het onderhoud of een uitbreiding/verbetering van de reeds volledig in bezit van belanghebbende zijnde woning. Ook de motiveringsklachten in het middel missen doel.

Het middel faalt derhalve in al zijn onderdelen.