Parket bij de Hoge Raad, 07-05-2013, CA1574, 12/05525

HR nr. 12/05525

Hof nr. 11/00760

Rb nr. AWB 09/4180

Derde Kamer A

Douanerechten; 17 november 2004 - 26 juli 2006

MR. M.E. VAN HILTEN

ADVOCAAT-GENERAAL

Conclusie van 7 mei 2013 inzake:

X B.V.

tegen

Staatssecretaris van Financiën

2.3 In het tot de stukken van het geding behorend controlerapport met dagtekening 23 mei 2007 is onder het kopje "2. Bevindingen van het onderzoek" onder meer vermeld:

"2.1 Indeling van goederen

(...)

De knoflook is aangevoerd met containers uit China en uit de overgelegde Bills of lading blijkt dat de knoflook vervoerd is met een temperatuur van -0,5°C, -1°C of -1,5°C. In het boekwerk Heffingen bij invoer, Deel III, wordt in de GS-toelichting een definitie gegeven wat wordt verstaan onder bevroren. Dit is "een product dat is afgekoeld tot onder het vriespunt, totdat het door en door bevroren is". Een voorbeeld over gekoeld geeft aan dat producten zelfs bij -10°C nog steeds worden beschouwd als "gekoeld".

In overleg met het Douanelaboratorium te Q is vastgesteld dat er geen sprake is van "bevroren" als knoflook onder een temperatuur van -0,5°C, -1°C of -1,5°C wordt vervoerd, maar dat er sprake is van gekoeld. Op basis van het vorenstaande moet de knoflook dan ook ingedeeld worden onder goederencode 0703 2000 met een douanerecht van 9,6% + € 120 per 100 kg. (...)"

3.1.1 Belanghebbende is tegen de uitspraak van de Inspecteur in beroep gekomen bij de Rechtbank. Voor de Rechtbank was de indeling van de knoflook niet in geschil:

"3.1. Ter zitting is door partijen aangegeven dat de knoflooktenen moeten worden ingedeeld in onderverdeling 0703 20 00 van de GN. De indeling van de goederen is derhalve niet in geschil."

Het geschil beperkte zich tot de vraag:

"(...) of sprake is van een vergissing in de zin van artikel 220, tweede lid, aanhef en onder b, van het CDW zodat niet tot boeking achteraf had mogen worden overgegaan."

3.1.2 Die vraag beantwoordde de Rechtbank ontkennend, overwegende:

"5.3.1. Allereerst is de rechtbank van oordeel dat geen sprake is van een actieve standpuntbepaling ten aanzien van de indeling van het onderhavige product wanneer het product is gecontroleerd via een containerscan. Bij de scan gaat de vrachtwagen waarin de goederen zijn geladen door een zogenoemde scanstraat. Daarbij wordt de lading tamelijk goed zichtbaar. De rechtbank volgt verweerder(12) in zijn standpunt dat bij een containerscan primair wordt gecontroleerd of sprake is van smokkel; of aannemelijk is dat (enkel) de aangegeven goederen in de container aanwezig zijn. De scan kent echter beperkingen doordat controle alleen plaatsvindt aan de hand van beelden. Verweerder heeft niet dan wel onvoldoende weersproken gesteld dat de scan niet geschikt is om goederen in te delen in het tarief en dat de scan daartoe dan ook niet wordt gebruikt. Voorts heeft verweerder niet dan wel onvoldoende weersproken gesteld dat de scan een hulpmiddel is ten behoeve van de stopfunctie van de douane. De mededeling van het Ministerie van Financiën is in die zin bedoeld. De rechtbank volgt verweerder hierin. De scan geeft over de indeling in het tarief dus geen uitsluitsel en er is geen sprake van een actieve standpuntbepaling.

5.3.2. (...) Eiseres(13) heeft niet aannemelijk gemaakt dat deze(14) drie aangiften fysiek door verweerder zijn gecontroleerd. Er heeft in die gevallen dan ook geen actieve standpuntbepaling ten aanzien van de indeling van het product plaatsgehad. Voorts volgt de rechtbank verweerder in zijn standpunt dat het product bij de controle van de aangifte eindigend op nummer 4687, door een fout bij de monstername, niet is beoordeeld in zijn (oorspronkelijk) aangeleverde staat. Hier is weliswaar sprake van een vergissing van verweerder maar één die eiseres redelijkerwijze had kunnen ontdekken. Eiseres had namelijk kunnen en moeten beseffen dat hier sprake was van een vergissing nu het laboratorium kennelijk is uitgegaan van knoflook met een temperatuur van - 18 graden Celcius.(15) Onder die omstandigheden is geen sprake van gewekt vertrouwen en is de inspecteur niet gehouden op grond van artiel(16) 220 CDW af te zien van navordering.

3.2.2 Het Hof hanteerde - voor zover in cassatie van belang - de volgende geschilomschrijving:

"3.1. Primair is in geschil of navordering achterwege had moeten blijven omdat de voorwaarden van artikel 220, tweede lid, aanhef en letter b, van het CDW zijn vervuld (...).

3.2. Voor zover het gelijk met betrekking tot 3.1 aan de inspecteur is, is in geschil of navordering achterwege had moeten blijven omdat is gehandeld in strijd met het gelijkheids-, rechtszekerheids- en zorgvuldigheidsbeginsel (...).

(...)"

3.2.3 Het Hof oordeelde ten aanzien van twee van de elf aangiften dat navordering achterwege had moeten blijven omdat de voorwaarden van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW ten aanzien van die aangiften naar zijn oordeel vervuld waren. Het Hof overwoog daartoe:

6.2.4. Aangifte 3767 is geverifieerd aan de hand van bescheiden. Deze verificatie heeft niet geleid tot een correctie van de aangegeven tariefpost 0710 (bevroren). Naar 's Hofs oordeel heeft de inspecteur zich daarmee vergist in de zin van artikel 220 CDW. Het Hof overweegt ter zake als volgt. Blijkens het onder 2.3 aangehaalde controlerapport is de bestreden navordering, voor alle betrokken aangiften, uitsluitend gebaseerd op de vervoerstemperatuur welke op de bills of lading is vermeld. De inspecteur heeft ter zitting uitdrukkelijk bevestigd dat deze vrachtpapieren ook bij aangifte 3767 zijn overgelegd ten behoeve van de verificatie.

De inspecteur heeft ter zitting daarenboven gesteld dat hij ten tijde van de onderwerpelijke invoeren een grens van -7°C hanteerde voor de kwalificatie van knoflook als "bevroren".

Naar 's Hofs oordeel had, gelet op deze omstandigheden, de onjuiste tariefindeling reeds bij de verificatie van aangifte 3767 op eenvoudige wijze onderkend kunnen worden.

Hetzelfde heeft te gelden voor aangifte 4561, welke aangifte - naar de inspecteur in zijn pleitnota uitdrukkelijk heeft bevestigd - eveneens is geverifieerd aan de hand van bescheiden.

(...)

6.3. De inspecteur heeft voor het Hof niet betwist dat de overige voorwaarden voor toepassing van artikel 220, lid 2, letter b, van het CDW zijn vervuld, zodat ten aanzien van de aangiften 3767 en 4561 is voldaan aan alle (...) voorwaarden voor het afzien van navordering."

3.2.4 Ten aanzien van de overige negen in geschil zijnde aangiften oordeelde het Hof dat geen sprake was van een vergissing in de zin van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW, zodat terecht is nagevorderd:

"6.2.1. De containers welke zijn aangegeven met de aangiften 3656 en 4376 zijn door de douane geïnspecteerd met behulp van een containerscan in het kader van de zgn. "stopfunctie" van de douane. Naar de inspecteur ter zitting onweersproken heeft gesteld is op een containerscan niet zichtbaar wat de temperatuur is van goederen welke zich in de container bevinden. Nu de betreffende aangiften overigens niet aan enige verificatie zijn onderworpen dient naar 's Hofs oordeel reeds om die reden de stelling dat de inspecteur zich bij de behandeling van deze aangiften heeft vergist in de zin van artikel 220 CDW, te worden verworpen.

6.2.2. Aangifte 4519 maakt geen deel uit van de bestreden navordering. Voormelde aangifte is aanvaard op 18 mei 2006, doch de verificatie is pas op 14 december 2006 beëindigd. Gelet op deze omstandigheid is aangifte 4519 niet van betekenis voor de beoordeling of de inspecteur zich heeft vergist ten aanzien van de onderwerpelijke 11 aangiften, welke zijn aanvaard in de periode 12 november 2004 tot en met 26 juli 2006, nog daargelaten dat bij de beëindiging van de verificatie de tariefpost is gecorrigeerd van post 0710 (bevroren) naar 0703 (gekoeld).

6.2.3. Aangifte 4687 maakt geen deel uit van de bestreden navordering. Voormelde aangifte is ingediend op 10 augustus 2006, derhalve eerst nadat de aangiften zijn ingediend welke onderwerp vormen van de bestreden navordering. Reeds om die reden is deze aangifte niet van betekenis voor de beoordeling of de inspecteur zich heeft vergist ten aanzien van de 11 aangiften welke het onderwerp van de bestreden navordering zijn.

(...)

6.2.5. Naar 's Hofs oordeel kan, anders dan belanghebbende bepleit, aan het vorenoverwogene [MvH: dat de inspecteur zich heeft vergist bij de behandelingen van de aangiften 3767 en 4561] niet de gevolgtrekking worden verbonden dat de inspecteur zich ten aanzien van alle aangiften heeft vergist. Het Hof volgt belanghebbende evenmin in haar stelling dat een begane vergissing bij de behandeling van één aangifte doorwerkt alle in(18) daarop volgende aangiften. Deze stelling vindt geen steun in het recht, ook niet in het door belanghebbende aangehaalde arrest van de Hoge Raad van 25 september 2009, 07/10290 (LJN BD4373)."

3.2.5 Aangezien het gelijk met betrekking tot negen aangiften naar het oordeel van het Hof aan de Inspecteur was, kwam het Hof toe aan behandeling van het subsidiaire standpunt van belanghebbende. De vraag of de inspecteur het gelijkheids-, rechtszekerheids- of zorgvuldigheidsbeginsel heeft geschonden heeft het Hof ontkennend beantwoord:

"6.4. In haar indelingsverordening 902/2007 van 27 juli 2007 heeft de Europese Commissie verduidelijkt dat de knoflook op een temperatuur tussen 0ºC en -5ºC als 'gekoelde knoflook' onder post 0703 moet worden ingedeeld, omdat deze niet geheel bevroren is. Belanghebbende heeft gesteld dat de inspecteur het gelijkheids-, rechtszekerheids- en zorgvuldigheidsbeginsel heeft geschonden door een controle na invoer in te stellen nadat de indelingskwestie reeds was aangekaart bij de Europese Commissie en door de indelingsverordening met terugwerkende kracht toe te passen op de onderwerpelijke aangiften. (...) De omstandigheid dat een indelingskwestie door een lidstaat bij de Europese Commissie is aangekaart, vormt geen beletsel voor het instellen van administratieve nacontroles op de betreffende goederensoort. Uit de dagtekening van het controlerapport volgt dat de inspecteur zijn controle reeds heeft afgerond op 23 mei 2007. Blijkens de onder 2.3 aangehaalde tekst van dit rapport was de inspecteur op genoemde datum, ruim twee maanden voor de publicatie van de verordening, de mening toegedaan dat knoflook met een temperatuur van -0,5°C, -1 °C of -1,5°C niet als "bevroren" kan worden aangemerkt. De stelling dat de inspecteur de verordening met terugwerkende kracht heeft toegepast mist daarmee feitelijke grondslag, nog daargelaten dat op het aanslagbiljet op geen enkele wijze wordt gerefereerd aan verordening 902/2007. Ook anderszins is niet aannemelijk gemaakt dat sprake is van een schending van het gelijkheids-, rechtszekerheids- of zorgvuldigheidsbeginsel."

4.1 Belanghebbende heeft tijdig en ook overigens op regelmatige wijze beroep in cassatie ingesteld, waarbij zij twee cassatiemiddelen heeft voorgesteld. Ik citeer:

"Cassatiemiddel 1: Schending van het recht, in het bijzonder onjuiste toepassing van Europese regelgeving en jurisprudentie, waaruit blijkt dat verordeningen waarin de voorwaarden voor de indeling onder een post of een postonderverdeling worden vastgesteld, constitutief van aard is en geen terugwerkende kracht kan hebben.

4.1.1 In de toelichting op middel 1 stelt belanghebbende onder meer:

"Theoretisch heeft het Hof Amsterdam gelijk als zij stelt dat de Nederlandse Douane geen terugwerkende kracht heeft verleend aan de Verordening omdat deze ten tijde van de totstandkoming van het controlerapport nog niet bestond.

Uit de feiten blijkt echter dat de lidstaten vóór de totstandkoming van het controlerapport, overeenstemming(20) hadden bereikt over bij welke temperatuur er sprake is van bevroren en bij welke temperatuur niet.

(...)

Uit voorgaande feiten blijkt duidelijk dat hoewel de Verordening nog niet formeel tot stand was gekomen, er toch overeenstemming was bereikt tussen de lidstaten over de voorwaarden voor de indeling van bevroren knoflook(teentjes). Deze overeenstemming hoefde alleen nog maar geformaliseerd te worden in een Verordening.

Gelet op het voorgaande ben ik van mening dat in casu toch sprake is van het verlenen van terugwerkende kracht aan Verordening 902/2007, die op het moment van het controlerapport nog niet formeel van kracht was, maar waar over de inhoud al wel overeenstemming was bereikt.

Ik verzoek de Hoge Raad daarom ook de rest van de UTB à € 108.006,88 te vernietigen."

5.2 Op grond van artikel 1 van, en de bijlage bij de verordening moeten "hele knoflookbollen (Allium sativum)(24) op een temperatuur tussen 0 °C en - 5 °C maar niet geheel bevroren" worden ingedeeld in tariefpostonderverdeling 0703 20 00. De indeling is als volgt gemotiveerd (kolom 3 van de bijlage bij de verordening):

"(...) Het product moet niet onder post 0710 worden ingedeeld aangezien het niet bevroren is in de zin van hoofdstuk 7 (zie ook de GS-toelichting op hoofdstuk 7, algemene opmerkingen, derde alinea). Het product wordt ingedeeld onder post 0703 als gekoelde knoflook."

5.4 Het is vaste jurisprudentie van het HvJ dat een zogenoemde 'indelingsverordening' zoals de verordening geen terugwerkende kracht heeft. Zo overwoog het HvJ onder verwijzing naar eerdere arresten in punt 21 van zijn arrest van 18 juni 2009, Kloosterboer Services, C-173/08 (cursivering MvH):

"(...) dat een verordening waarin de voorwaarden voor de indeling onder een post of een postonderverdeling worden vastgesteld, constitutief van aard is en geen terugwerkende kracht kan hebben (...)."

5.5 Dat betekent, aldus het HvJ in punt 11 van zijn arrest van 28 maart 1979, Biegi, 158/78, dat een dergelijke verordening de nationale rechter (dus) niet kan binden ten aanzien van aangiften die zijn gedaan vóór de inwerkingtreding van zo'n verordening (cursivering MvH):

"(...) Een verordening waarin de voorwaarden voor indeling onder een post of postonderverdeling worden vastgesteld, is constitutief van aard en kan geen terugwerkende kracht hebben. Mitsdien kan Verordening nr. 1669/77 van de Commissie van 25 juli 1977 de nationale rechter die heeft te beslissen over de tarifering van goederen welke voor de inwerkingtreding ervan zijn ingevoerd, niet binden."

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

1 Verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad van 12 oktober 1992, PB L 302, blz. 1.

2 De inspecteur van de Douane P. Het verweerschrift in beroep is ondertekend door de inspecteur van de Belastingdienst/R. Het verweerschrift in hoger beroep is door de inspecteur van de Belastingdienst P ondertekend. Hierna noem ik deze inspecteurs "Inspecteur".

3 Verordening (EG) nr. 902/2007 van de Commissie van 27 juli 2007, PB L 196, blz. 33.

4 Hoge Raad 25 september 2009, nr. 07/10290, LJN BD4373, BNB 2009/284, NTFR 2010, 53 m.nt. Schippers en

V-N 2009/47.5.

5 Het Hof gaat in punt 1.1 van zijn uitspraak, evenals de Rechtbank in haar uitspraak, uit van 17 november 2004. In de punten 2.1 en 2.2 van zijn uitspraak vermeldt het Hof mijns inziens ten onrechte 12 november 2004. Ik leid dat af uit het volgende. Belanghebbende heeft op blz. 9 van de conclusie van repliek voor de Rechtbank aangegeven dat de eerste aangifte is gedaan op 17 november 2004. De Inspecteur heeft in de pleitnota voor het Hof aangegeven: "De eerste aangifte met het nummer 3356 werd gedaan op 17 november 2004 en de verificatie werd diezelfde dag zonder enige controle beëindigd." Dit volgt ook uit het bij die pleitnota gevoegde schema.

6 In deze periode is ten minste nog één aangifte gedaan, die niet in de nader te melden utb is opgenomen (aangifte van 18 mei 2006, eindigend op nummer 4519). Ook in augustus 2006 is nog een aangifte voor het vrije verkeer van knoflook gedaan. Ook deze is niet in de utb opgenomen.

7 Onder deze tariefpostonderverdeling worden ingedeeld 'andere groenten, bevroren'.

8 Blijkens het controlerapport heeft de controle plaatsgevonden op 9 oktober 2006, 4 december 2006 en 6 april 2007.

9 De optelsom van de hierna vermelde correcties komt op € 152.256,06, hetgeen (op één cent na) overeenkomt met het nagevorderde bedrag.

10 In de uitspraak van het Hof staat hier mijns inziens ten onrechte "12" (zie voetnoot 5).

11 In de utb staat onder het kopje Beslissing: "Doordat de goederen met een onjuiste goederencode en douanewaarde zijn aangegeven is er in totaal € 152.256,05 te weinig aan douanerechten in rekening gebracht. (...)"

12 MvH: Bedoeld wordt de Inspecteur.

13 MvH: Bedoeld wordt belanghebbende.

14 MvH: Bedoeld zijn de aangiften eindigend op 4486, 4487 en 4561. De aangiften met nummers eindigend op 4486 en 4487 maken geen deel uit van de utb.

15 MvH: Dit zal een verschrijving van 'Celsius' zijn.

16 MvH: Verschrijving in origineel.

17 MvH: Dit zal een verschrijving van 'Celsius' zijn.

18 MvH: 'in' zal bedoeld zijn vóór het woord 'alle', in plaats van daarna.

19 MvH: Hier stopt het cassatiemiddel in het beroepschrift in cassatie. Uit de toelichting op het middel valt af te leiden dat belanghebbende met dit cassatiemiddel 's Hofs oordeel over artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW bestrijdt (zie punt 4.1.2 van deze conclusie).

20 MvH: In een andere passage in de toelichting noemt belanghebbende de datum 10 april 2007.

21 OLAF (l'Office européen de Lutte AntiFraude) staat voor Europees Bureau voor fraudebestrijding.

22 Dan moet de utb volgens belanghebbende worden verminderd tot € 39.963,23.

23 Zie zijn brief van 21 maart 2013.

24 Ik merk op dat is vastgesteld dat belanghebbende telkens aangifte heeft gedaan van 'knoflooktenen' en niet zozeer van 'knoflookbollen'. Nu daarover in de procedure geen opmerkingen zijn geplaatst, laat ik dit (mogelijke) verschil tussen aangiften en de verordening rusten.

25 De verordening is op 28 juli 2007 gepubliceerd in PB L 196, blz. 33 en is op grond van artikel 3 daarvan in werking getreden op 17 augustus 2007.

26 Opgemerkt dient te worden dat het Hof in punt 6.4 van zijn uitspraak heeft geconstateerd dat de Inspecteur in casu op het aanslagbiljet niet heeft gerefereerd aan de verordening.

27 Voor de aangiften met nummers eindigend op 3767 en 4561 heeft het Hof geoordeeld dat het bepaalde in artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW aan navordering in de weg staat.

28 Becommentarieerd opgenomen in V-N 2009/47.5 en NTFR 2010, 53 m.nt. Schippers.

MR. M.E. VAN HILTEN

ADVOCAAT-GENERAAL

2.2 Is er een lager bedrag geboekt (en meegedeeld) dan het wettelijk verschuldigde bedrag, dan geldt op grond van artikel 220, lid 1, van het CDW, als hoofdregel dat de douaneautoriteiten het aanvullend in te vorderen bedrag alsnog boeken,(3) welke handeling als 'boeking achteraf' wordt aangeduid. Op deze hoofdregel bestaat een aantal uitzonderingen, die zijn opgenomen in artikel 220, lid 2, van het CDW. Voor de zaken waarbij ik deze bijlage schrijf, is de uitzondering van artikel 220, lid 2, aanhef en onder b, van het CDW van belang. Op grond van die bepaling wordt - voor zover hier van belang - niet tot boeking achteraf overgegaan, wanneer:

"het wettelijk verschuldigde bedrag aan rechten niet was geboekt, ten gevolge van een vergissing van de douaneautoriteiten zelf die de belastingschuldige redelijkerwijs niet kon ontdekken en waarbij deze laatste zijnerzijds te goeder trouw heeft gehandeld en aan alle voorschriften van de geldende bepalingen inzake de douaneaangifte heeft voldaan."

2.3 Het bepaalde in artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW kan worden gezien als een soort gecodificeerd vertrouwensbeginsel: als is voldaan aan de voorwaarden van de bepaling, mag de douaneschuldenaar erop vertrouwen dat boeking achteraf achterwege blijft. In zijn arrest van 18 oktober 2007, Agrover, C-173/06, formuleert het Hof van Justitie (hierna: HvJ) het aldus:

"31 (...) dat artikel 220, lid 2, sub b, van het douanewetboek de bescherming beoogt van het gewettigd vertrouwen van de belastingschuldige in de juistheid van alle factoren die een rol spelen bij het besluit om al dan niet tot navordering van douanerechten over te gaan. (...)"(4)

2.4 Ook het arrest van het HvJ van 20 november 2008, Heuschen & Schrouff Oriental Foods Trading, C-375/07, BNB 2009/112 m.nt. Van Brummelen, ademt het 'vertrouwensbeginsel' waar het HvJ in punt 57 overweegt dat de betaling achteraf van in- en uitvoerrechten op grond van het doel van de procedures in de artikelen 220 en 239 van het CDW moet worden beperkt:

"(...) tot die gevallen waarin een dergelijke betaling gerechtvaardigd is en verenigbaar met een zo fundamenteel beginsel als het vertrouwensbeginsel (...)."

2.5 Kortom, (na)betaling van rechten is kennelijk niet verenigbaar met het vertrouwensbeginsel indien aan drie, in artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW vermelde (zie punt 2.2) cumulatieve voorwaarden is voldaan:

1. er is sprake van een vergissing(5) van de douaneautoriteiten zelf;

2. die de belastingschuldige, die te goeder trouw is, redelijkerwijze niet kon ontdekken; en

3. waarbij de belastingschuldige heeft voldaan aan alle voorschriften inzake de douaneaangifte.

3.1 De (mogelijke) gevolgen van een vergissing mogen uit artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW blijken, maar wat een vergissing is, vinden we niet in de bepaling. In de voorloper van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW, artikel 5, lid 2, van Verordening (EEG) 1697/79 van de Raad van 24 juli 1979, (PB 1979, L 179, blz. 1; hierna: Verordening navordering)(10) was evenmin aangegeven wat onder een 'vergissing' in de zin van die bepaling moest worden verstaan. Hooguit zou uit de considerans van laatstgenoemde verordening kunnen worden afgeleid dat de Raad bij het opstellen van die verordening gevallen voor ogen heeft gehad waarin de douaneautoriteiten aanvankelijk min of meer uitdrukkelijk een verkeerd standpunt als het juiste aannemen. Ik citeer uit de considerans van de Verordening navordering (cursivering MvH):

"(...) dat navordering (...) geenszins gerechtvaardigd lijkt wanneer de oorspronkelijke betalingen van de rechten bij invoer (...) hebben plaatsgevonden (...) op basis van heffingsgrondslagen waarvan genoemde autoriteiten uitdrukkelijk hebben erkend dat zij in overeenstemming zijn met de door de belastingschuldige aangevoerde belastinggrondslagen (...)."

3.3 Omdat het communautaire begrip 'vergissing' in de regelgeving niet nader is geëxpliciteerd, moeten we het bij de invulling van dit begrip vooral doen met de handvaten die het HvJ in de loop der jaren in zijn jurisprudentie over het begrip 'vergissing' heeft aangereikt, en de wijze waarop in de nationale jurisprudentie deze handvaten zijn aangevat. Die nationale jurisprudentie is met name ook van belang omdat het HvJ de daadwerkelijke beoordeling of in een concreet geval sprake is van een vergissing, overlaat aan de nationale rechter - die daarbij het doel van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW (zie punten 2.3 en 2.4 hiervóór) in het oog moet houden. Ik citeer in dit verband uit punt 46 van het arrest van het HvJ van 14 november 2002, Ilumitrónica, C-251/00 (verder: arrest Ilumitrónica):

"(...) het in beginsel aan de nationale rechter staat om vast te stellen of er sprake is van een vergissing van de bevoegde autoriteiten (...)."

3.4 Aan de tekst van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW en de (hierna geciteerde passage uit punt 2 van de) verklaring voor recht van arrest van het HvJ van 27 juni 1991, Mecanarte, C-348/89 (hierna: arrest Mecanarte), ontleen ik de drie hoofdhandvaten die bij de vaststelling van een vergissing van belang zijn: (i) de vergissing moet zijn begaan door de bevoegde autoriteiten, (ii) bij het begaan van de vergissing beschikten de bevoegde autoriteiten over de juiste gegevens en (iii) de vergissing is het gevolg van een actieve gedraging van de bevoegde autoriteiten, (cursiveringen MvH):

"de (...) vergissingen omvatten alle vergissingen inzake de uitlegging of de toepassing van de voorschriften betreffende de rechten bij invoer of bij uitvoer, die de belastingschuldige niet redelijkerwijze kon ontdekken, wanneer zij het gevolg zijn van een actieve gedraging, hetzij van de tot navordering bevoegde autoriteiten, hetzij van de autoriteiten van de Lid-Staat van uitvoer. Uitgesloten zijn derhalve de vergissingen die zijn veroorzaakt door onjuiste verklaringen van de belastingschuldige, behoudens de gevallen waarin de onjuistheid van die verklaringen slechts het gevolg zou zijn van door de bevoegde autoriteiten verstrekte onjuiste gegevens waaraan die autoriteiten gebonden zijn."

4.2 Voorts ligt voor de hand dat autoriteiten alleen dan als 'bevoegd' hebben te gelden, indien zij in het kader van hun bevoegdheden handelen. Ik citeer in dit verband A-G Trstenjak die in punt 184 van haar conclusie van 13 maart 2008 voor het arrest van het HvJ 25 juli 2008, C.A.S./Commissie, C-204/07 opmerkte dat een vergissing (cursivering MvH):

"(...) dwingend een (zij het ook objectief onjuist) handelen van de douaneautoriteiten binnen het kader van hun bevoegdheden veronderstelt (...)"(11)

5.2 Als de douane is misleid of onjuiste feitelijke gegevens als juist heeft aanvaard, is van een vergissing geen sprake. Ook niet als de importeur te goeder trouw onjuiste gegevens(12) heeft overgelegd, bijvoorbeeld omdat hij is afgegaan op hem door de exporteur verstrekte gegevens, die onjuist bleken. Met name in de sfeer van oorsprongscertificaten speelt deze problematiek een rol. Behalve naar de eerder al vermelde arresten Mecanarte, Faroe Seafood en Ilumitrónica, kan hier gewezen worden op het arrest van 17 juli 1997, Pascoal & Filhos, C-97/95, en - recenter - op het arrest Afasia Knits, van welk arrest ik hier uit punt 54 citeer:

"(...) kan de afgifte van onjuiste EUR.1-certificaten niet als een vergissing van de autoriteiten van de staat van uitvoer zelf worden aangemerkt wanneer deze autoriteiten zijn misleid door de exporteurs. In dit verband volgt uit vaste rechtspraak dat enkel de vergissingen die aan een actieve gedraging van de bevoegde autoriteiten zijn toe te schrijven, recht op niet-navordering van douanerechten geven (...)".

5.3 Het begaan van een vergissing veronderstelt derhalve dat de 'bevoegde autoriteiten' beschikten over alle correcte gegevens om tot een juiste toepassing van de regelgeving te komen. Anders gezegd: er kan slechts sprake zijn van een vergissing als de douane in een concrete zaak op basis van de (volledige set) juiste gegevens tot een verkeerde toepassing of uitlegging van de regelgeving komt. Aan het arrest Mecanarte ontleen ik de volgende overweging (met mijn cursivering):

"20. (...) dat het begrip vergissing niet kan worden beperkt tot gewone rekenfouten of foutieve boekingen, maar elke soort vergissing omvat die het genomen besluit onwettig maakt, zoals met name het geval is bij een onjuiste uitlegging of toepassing van de geldende rechtsregels."

6.1 Het derde relevante aspect voor de vaststelling van de vergissing - de actieve gedraging - is het meest lastige om vast te stellen. Het is vaste jurisprudentie van het HvJ dat alleen een vergissing die is toe te schrijven aan een actieve gedraging van de bevoegde autoriteiten onder het bereik van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW valt. Zo overwoog het HvJ in het arrest Afasia Knits (cursivering MvH):

"54 (...) uit vaste rechtspraak [volgt] dat enkel de vergissingen die aan een actieve gedraging van de bevoegde autoriteiten zijn toe te schrijven, recht op niet-navordering van douanerechten geven. (...)"

6.4 Een evident actieve gedraging is ook de verstrekking van onjuiste inlichtingen door de douane (op basis van correcte en volledige informatie uiteraard). Wat dit betreft valt te wijzen op het arrest van het HvJ van 26 november 1998, Covita, C-370/96, waarin het HvJ overweegt:

"25 (...) Voorts is er sprake van een aan de bevoegde autoriteiten toe te rekenen vergissing, wanneer die autoriteiten onjuiste inlichtingen hebben verstrekt die bij de belastingschuldige een gewettigd vertrouwen hebben gewekt, (...)."

6.5 Aan de andere kant van het spectrum van actief-zijn staat de douaneambtenaar die zonder enige verificatie of controle een aangifte aanvaardt. Het is niet heel verrassend dat het HvJ - in 1984 al - oordeelde dat het aanvaarden van een aangifte op zichzelf nog geen beletsel vormt voor latere (controle(14) en) navordering. Verwezen zij naar HvJ 13 november 1984, Van Gend & Loos, gevoegde zaken 98/83 en 230/83, punt 20:

"(...) Een douane-expediteur kan een gewettigd vertrouwen in de geldigheid van certificaten niet baseren op het feit, dat de douane van een Lid-Staat ze voorshands heeft aanvaard. De rol van de douane bij de eerste aanvaarding van een aangifte vormt immers geen beletsel voor latere controles door de douane-autoriteiten van de Lid-Staten noch voor de gevolgen die daaruit kunnen voortvloeien; (...)."

6.7.3 De zaak Top Hit draaide om de invoer van houten rekken die als complete, in krimpfolie verpakte sets werden geleverd en ingevoerd. De rekken waren aangegeven onder de tariefpost 'andere houtwaren', met de omschrijving 'houten constructiedelen vuren/dennen', 'vurehouten rekken, ongemonteerd' en 'vurehouten lijstenconstructies'. Het HvJ kwam tot het oordeel dat de douane, die de aangegeven tariefpost niet had gecorrigeerd maar een aantal zendingen wel had geverifieerd, zich had vergist:

"19 (...) Dienaangaand zij slechts opgemerkt dat vaststaat dat bij het in het vrije verkeer brengen ten minste 60 partijen van de in geding zijnde goederen zijn onderzocht en dat in 42 gevallen de juistheid van de tariefindeling werd bevestigd onder uitdrukkelijke verwijzing naar de bewoordingen van de douaneaangifte. Voorts hebben de met de formaliteiten belaste ambtenaren in 17 andere gevallen vastgesteld, dat de onderzochte goederen ongemonteerde rekken waren. Aangezien de goederen evenwel onder een andere postonderverdeling vielen dan de in vorenstaande douaneaangiften vermelde, zijn de in geding zijnde rechten niet geheven ten gevolge van die vergissing van de bevoegde autoriteiten."(15)

6.7.4 De zaken Foto-Frost en Hewlett Packard betreffen een iets andere situatie, namelijk één waarin - anders dan in de zaak Top Hit - kennelijk bij de aanvaarding van de aangiften geen verificatie had plaatsgevonden. In de eerstgenoemde zaak ging het om de West-Duitse onderneming Foto-Frost die prismakijkers van oorsprong uit de DDR had ingevoerd. De bevoegde douaneautoriteiten hadden de kijkers aanvankelijk met toepassing van een vrijstelling van invoerrechten ingeklaard. Na een controle stelde de douane zich echter op het standpunt dat ten onrechte een vrijstelling was toegepast, maar dat sprake was van een (navordering belemmerende) vergissing. Na tussenkomst van de Europese Commissie(16) kwam de zaak bij het HvJ, dat overwoog (cursivering MvH):

"24. De eerste (...) voorwaarde is, dat de rechten niet zijn geheven ten gevolge van een vergissing van de bevoegde autoriteiten. Niet aanvaardbaar is in dit verband het argument van de Commissie, dat de douaneautoriteiten niet zelf een vergissing hebben begaan, doch aanvankelijk enkel de opgaven van Foto-Frost in de douaneaangifte als juist hebben beschouwd, (...). Wanneer de rechten zijn berekend op basis van ongecontroleerde mededelingen in de douaneaangifte, kan volgens deze bepaling(17) de aangifte later worden gecontroleerd en het bedrag van de vastgestelde rechten worden gewijzigd. Zoals de Commissie in haar schriftelijke opmerkingen en in haar antwoord op een vraag van het Hof zelf heeft erkend, bevatte de douaneaangifte van Foto-Frost in casu alle voor de toepassing van de desbetreffende regeling vereiste feitelijke gegevens en waren deze gegevens juist. Onder deze omstandigheden konden bij de latere controle door de Duitse douaneautoriteiten geen nieuwe feiten aan het licht komen. Dat bij de invoer van de goederen geen rechten zijn geheven, moet in feite dus worden toegeschreven aan een vergissing van de douaneautoriteiten bij de aanvankelijke toepassing van de betrokken regeling."

6.7.5 In het arrest Hewlett Packard had de gelijknamige Franse ondernemer tussen 1986 en 1988 toetsenborden uit Singapore ingevoerd met toepassing van een onjuiste tariefpost (één waarvoor een schorsing van invoerrechten gold). De aangiften waren altijd gevolgd, ondanks dat een vergelijking van de aangegeven tariefpost met de uitdrukkelijk vermelde handelsbenaming van de goederen de tegenstrijdigheid aan het licht zou hebben gebracht (punt 14 van het arrest Hewlett Packard). Omtrent de kwalificatie van het 'blind' aanvaarden van de aangiften overwoog het HvJ (de cursivering is van mijn hand)

"19 Wat de omstandigheid betreft dat de bevoegde autoriteiten geen bezwaar hebben gemaakt tegen de tariefindeling van de goederen door de belastingschuldige in zijn douaneaangifte, volgt uit het arrest Foto-Frost (reeds aangehaald, r.o. 24), dat er in een dergelijk geval sprake is van een vergissing van de bevoegde douaneautoriteiten indien de douaneaangifte van de belastingschuldige alle voor de toepassing van de betrokken regeling vereiste feitelijke gegevens bevatte, zodat een latere controle waartoe de bevoegde instanties eventueel zouden overgaan, geen nieuwe gegevens aan het licht kan brengen.

20 Dit is met name het geval, wanneer alle door de belastingschuldige ingediende douaneaangiften volledig waren in die zin, dat zij met name, naast de aangegeven tariefpost, de beschrijving van de goederen volgens de specificaties van de nomenclatuur bevatten, en wanneer gedurende een betrekkelijk lange periode een groter aantal importen heeft plaatsgevonden, zonder dat er met betrekking tot de tariefpost ooit bezwaar is gemaakt.

21 Mitsdien moet op de gestelde prejudiciële vraag worden geantwoord, (...) dat er echter wel sprake is van een vergissing van de tot navordering bevoegde autoriteiten in de zin van die bepaling, wanneer die autoriteiten, ondanks het aantal en de omvang van de door de belastingschuldige verrichte importen, geen bezwaar hebben gemaakt tegen de tariefindeling van de betrokken goederen, ofschoon een vergelijking van de aangegeven tariefpost met de uitdrukkelijke omschrijving van de goederen volgens de specificaties van de nomenclatuur de verkeerde tariefindeling aan het licht zou hebben gebracht."

6.7.6 In de bijlage bij mijn conclusies van 30 mei 2008 gaf ik (in punt 3.2.14) al als mijn mening dat uit het arrest Hewlett Packard niet moet worden afgeleid dat pas sprake kan zijn van een vergissing, indien de douaneautoriteiten 'gedurende een betrekkelijk lange periode een groter aantal importen hebben doorgelaten'. Nu de feiten in de arresten Foto-Frost en Hewlett Packard niet veel van elkaar verschilden en het HvJ in punt 19 van zijn arrest Hewlett Packard juist uitdrukkelijk aan zijn beslissing in arrest Foto-Frost refereert, gaf ik aan (3.2.15 van die bijlage) van mening te zijn, dat het HvJ met hetgeen in punt 20 van het arrest Hewlett Packard wordt overwogen ('Dit is met name het geval, wanneer...') niet méér heeft willen zeggen dan dat in de voorgelegde situatie sprake was van een vergissing. Het HvJ laat mijns inziens de mogelijkheid open dat ook bij een kleiner aantal importen gedurende een kortere periode, sprake is van een vergissing. In dezelfde zin betoogt Alexander(18) naar aanleiding van het arrest Hewlett Packard:

"(...) nimmt der EuGH einen Irrtum sogar dann an, wenn die Unrichtigkeit der Anmeldung für eine vollständig angemeldete Ware bei einem Vergleich zwischen der angemeldeten Tarifposition und der ausdrücklichen Warenbezeichnung entsprechend dem Tarifschema erkennbar war, ohne dass es auf die Zahl und die Bedeutung der vom Zollschuldner getätigten Einfuhren ankommt. Dieser Auslegung vertritt auch der BFH(19), der in Fällen antrags- und anmeldungsgemä?er Abfertigung nicht befundgerechter Zollanmeldungen einen Irrtum annimmt (...)"

6.8.2 Een dergelijk geval was aan de orde in de zaak die heeft geleid tot het arrest van het HvJ van 19 oktober 2000, Hans Sommer GmbH, C-15/99 (hierna: arrest Sommer). De GmbH had - zo valt uit met name de conclusie van A-G Mischo van 14 maart 2000 af te leiden - in haar aangiften voor het vrije verkeer van honing al jarenlang de overeengekomen prijs vermeld, zonder daarbij de afwikkelingskosten op te tellen, die de verkoper afzonderlijk in rekening had gebracht. Bij een controle in de jaren tachtig van de twintigste eeuw had de Duitse douane tegen deze handelwijze geen bezwaar gemaakt.(21) De GmbH continueerde haar handelwijze. In 1992 vond weer een controle plaats. Ditmaal stelden de douaneautoriteiten zich op het standpunt dat de afwikkelingskosten in de douanewaarde moesten worden opgenomen. Desgevraagd verklaarde het HvJ voor recht dat de douaneautoriteiten moeten afzien van boeking achteraf:

"wanneer zij bij een controle ter plaatse van de importen in een eerder tijdvak voor gelijksoortige transacties geen bezwaar hebben gemaakt tegen de niet-opneming van de forfaitaire kosten in de douanewaarde en wanneer niet blijkt dat de ondernemer (...) twijfels kon hebben over de juistheid van de resultaten van die controle."

6.9.1 In de zaak die heeft geleid tot het arrest van het HvJ van 15 november 2005, Commissie/Denemarken, C-392/02, deed de situatie zich voor waarin de douaneautoriteiten ten onrechte een terechte correctie rectificeerden. De Deense douaneautoriteiten te Ballerup hadden vanaf 1 januari 1996 aangiften voor het vrije verkeer van een Deense ondernemer aanvaard, zonder na te gaan of deze beschikte over de voor toepassing van het aangegeven nultarief vereiste vergunning. Vervolgens gebeurde het volgende (cursivering MvH):

"23. Op 12 mei 1997 hebben de douaneautoriteiten te Vejle (...) vastgesteld dat de invoerende onderneming niet over de genoemde vergunning beschikte, waarop zij twee douaneaangiften rectificeerde, met toepassing van een tarief van 16,8%. De invoerende onderneming wendde zich nog diezelfde dag tot de douaneautoriteiten te Ballerup, die de rectificaties hebben gecorrigeerd en opnieuw het nultarief hebben toegepast, zonder overlegging te eisen van de vergunning tot eindgebruik van de goederen.

6.9.2 Nadat zij hadden vastgesteld dat de correctie van de op 12 mei 1997 aangebrachte rectificaties bij de onderneming een gewettigd vertrouwen had kunnen wekken dat de gevolgde douaneprocedure correct was, hebben de Deense douaneautoriteiten(23) aan de Commissie gevraagd of zij op grond van artikel 220, lid 2, aanhef en onder b, van het CDW mochten afzien van boeking achteraf van de invoerrechten die van de importeur waren gevorderd voor de na die datum (MvH: 12 mei 1997) ingediende aangiften. De Commissie beantwoordde die vraag in haar beschikking bevestigend (cursivering MvH):

"26. (...) dat de correctie die de douaneautoriteiten te Ballerup op 12 mei 1997 hebben aangebracht op de rectificaties door de douaneautoriteiten te Vejle, moest worden aangemerkt als een door de bevoegde Deense autoriteiten begane vergissing, die de belanghebbende redelijkerwijs niet kon ontdekken"(24)

Juiste gegevens

6.10.2 Met betrekking tot het beschikken over de juiste en volledige gegevens is de 'tweevoudige' cassatieprocedure over babyfoons het vermelden waard. Ik doel hier op de arresten van de Hoge Raad van 8 juni 2007, nr. 42349, LJN BA6555, BNB 2009/256, NTFR 2007, 1047 m.nt. Benning en 19 maart 2010, nr. 08/03239, LJN BL7964, BNB 2010/169, NTFR 2010, 910 m.nt. Benning (hierna: HR BNB 2010/169).

6.10.4 De (tweede) cassatie, leidend tot het vermelde arrest HR BNB 2010/169, mocht de belanghebbende niet baten. De Hoge Raad overwoog voor zover van belang (cursivering MvH):

"4.2. (...) De middelen zijn - onder verwijzing naar het arrest (...) Hewlett Packard (...) - gestoeld op de opvatting dat alleen al het feit dat de douaneautoriteiten jarenlang duizenden douaneaangiften voor het vrije verkeer hebben aanvaard en op basis van een in die aangiften onjuist vermelde tariefpost te weinig douanerechten hebben geheven, voldoende is om aan te nemen dat de douaneautoriteiten een vergissing hebben begaan als bedoeld in artikel 220, lid 2, aanhef en letter b, van het CDW. Deze opvatting kan, gelet op punt 19 van het hiervoor vermelde arrest Hewlett Packard, niet als juist worden aanvaard. Voor het aannemen van een vergissing van de douaneautoriteiten is ook vereist dat de douaneautoriteiten (op enig moment) onmiddellijk en met zekerheid aan de hand van hun op dat moment ter beschikking staande gegevens moeten hebben kunnen vaststellen dat de voor de goederen in de douaneaangiften vermelde tariefpost niet de juiste was, zodat een latere controle waartoe de bevoegde instanties eventueel zouden overgaan, geen nieuwe gegevens omtrent de van toepassing zijnde tariefpost aan het licht kon brengen.

Passieve gedraging

6.10.5 Omtrent de wat 'passieve' actieve gedraging die voor rekening van de douaneautoriteiten moet blijven is ook nationale rechtspraak voorhanden. Zo overwoog de Hoge Raad in zijn arrest van 25 september 2009, nr. 07/10290, LJN BD4373, BNB 2009/284(26) (hierna: HR BNB 2009/284) onder verwijzing naar de vorenvermelde arresten Top Hit en Sommer dat:

"3.3.3. (...) de douaneautoriteiten ingevolge artikel 220, lid 2, letter b, van het CDW moeten afzien van navordering indien zij bij een controle ter plaatse van importen in een eerder tijdvak voor gelijksoortige transacties geen bezwaar hebben gemaakte tegen de - achteraf gezien onjuiste - vermelding van een tariefpost in de aangifte, mits niet blijkt dat de ondernemer, die voor zijn douaneaangifte aan alle voorschriften van de geldende douaneregeling heeft voldaan, twijfels kon hebben over de juistheid van de resultaten van de controle."(27)

6.10.6 Om vervolgens (punt 3.3.4 van het arrest) te constateren dat 'de feiten' tot geen andere conclusie konden leiden dan dat de onjuiste boekingen het gevolg waren geweest van een vergissing (cursivering MvH):

"(...) Zij [MvH: de feiten] kunnen (...) tot geen andere conclusie leiden dan dat de onjuiste boekingen welke op de onderhavige aangifte zijn gevolgd, het gevolg zijn geweest van een vergissing in de zin van artikel 220, lid 2, letter b, van het CDW."

6.10.9 Tot dezelfde conclusie komt Schippers in zijn noot op het arrest in NTFR 2010, 53:

"Het daadwerkelijk onderzoeken van de goederen van de voorafgaande zendingen, moet welhaast de doorslag hebben gegeven. In dat geval kunnen wij - weliswaar a contrario - constateren (...) dat de omschrijving van de goederen in de aangifte voldeed aan de daaraan te stellen eisen."

6.10.10 Rechtbank Haarlem leidt uit de vorenbedoelde overwegingen uit HR BNB 2009/284 af (zie punt 5.13 van haar uitspraak van 30 augustus 2012, nrs. 11/3101 en 11/3102, LJN BX7213, NTFR 2012, 2216) dat één actieve gedraging kennelijk voldoende is om van een vergissing te kunnen spreken:

"(...) dat één actieve gedraging voldoende is om van een vergissing te kunnen spreken. (...) De Hoge Raad haalt in r.o. 3.3.3 het Sommer-arrest (punt 36 en 40) aan waarin wordt gesproken van een (enkele) controle voor soortgelijke transacties. Dat er in het door de Hoge Raad beoordeelde geval sprake was van meerdere daadwerkelijk gecontroleerde aangiften, doet aan het gehanteerde criterium niet af. De Hoge Raad oordeelt immers in punt 3.3.4 dat boekingen welke zijn gevolgd op de aangifte waarbij de vergissing is gemaakt, het gevolg zijn geweest van een vergissing (...). De rechtbank is voorts van oordeel dat voor de beantwoording van de vraag of sprake is van een vergissing, geen onderscheid moet worden gemaakt tussen de diverse handelingen die een actieve gedraging kunnen vormen."

6.10.12 Het Hof Amsterdam leest - in zijn aan zaak nr. 12/02517 ten grondslag liggende uitspraak - in het arrest HR BNB 2009/284 overigens iets anders dan Rechtbank Haarlem in vorenvermelde uitspraak, waar het overweegt (cursivering MvH):

"6.4 (...) De Hoge Raad heeft in zijn arrest [BNB 2009/284] de werking van voormeld arrest(28) in zoverre verruimd dat van een vergissing ook sprake is indien een belanghebbende jarenlang een repeterende stroom van aangiften van soortgelijke goederen heeft gedaan en de douane regelmatig tot daadwerkelijke opname van de goederen is overgegaan, zonder dat dit tot correcties heeft geleid."

7.6 Tot slot nog een enkel woord over de bewijslast. Wat dat betreft, lijkt het mij dat deze rust op degene die zich beroept op toepassing van artikel 220, lid 2, aanhef en onder b, van het CDW. Hoofdregel is immers dat ingeval van een te lage 'primaire' boeking, boeking achteraf volgt. Het zal dan ook in beginsel de (aangesproken) douaneschuldenaar zijn op wie (niet alleen) de last rust te bewijzen (i) dát de douaneautoriteiten zich vergist hebben - dat wil zeggen, een fout hebben gemaakt terwijl zij bevoegd waren én over alle juiste gegevens beschikten (vgl. HR BNB 2010/169, punt 4.2) -, (maar ook) (ii) dat hij de vergissing redelijkerwijze niet kon ontdekken en (iii) dat hij te goeder trouw was en heeft voldaan aan alle geldende voorschriften inzake die douaneaangifte. In dit verband wijs ik op het - overigens met betrekking tot de derde alinea van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW - gewezen arrest van het HvJ van 9 maart 2006, Beemsterboer, C-293/04, alsmede het arrest van het HvJ van 1 juli 2010, DSV Road, C-358/09. In laatstgenoemd arrest lichtte het HvJ het arrest Beemsterboer - ten aanzien van de bewijslastverdeling althans - als volgt toe:

"59 Met zijn antwoord (...) bevestigt het Hof dus gewoon de regels inzake de verdeling van de bewijslast, volgens welke de partij die een vermoeden wil weerleggen, het daartoe nodige bewijs dient aan te leveren, en het Hof heeft de aard van het daartoe te leveren bewijs niet gepreciseerd. (...)"

1 Cicero, Philippicae.

2 Verordening (EEG) nr. 2913/92 van de Raad van 12 oktober 1992, PB L 302, blz. 1.

3 ... en aan de douaneschuldenaar mededelen. Ik ga er althans van uit dat het bepaalde in artikel 221, lid 1, van het CDW evenzeer geldt voor de boeking achteraf.

4 Zie in dezelfde zin, doch onder de werking van artikel 5, lid 2, van de Verordening navordering (Verordening (EEG) 1697/79 van de Raad van 24 juli 1979, PB 1979, L 179, blz. 1), de vrijwel gelijkluidende voorganger van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW en het arrest van het HvJ van 27 juni 1991, Mecanarte, C-348/89, punt 19.

5 In punt 54 van zijn arrest van 15 december 2011, Afasia Knits Deutschland, C-409/10, overwoog het HvJ onder meer: "Indien geen sprake is van een dergelijke vergissing, kan de belastingschuldige geen gewettigd vertrouwen ontlenen aan artikel 220, lid 2, sub b, van het douanewetboek (zie onder meer (...) arresten Faroe Seafood, punten 91 en 92, en Agrover, punt 31)." Met de verwijzing naar het arrest Faroe Seafood wordt het arrest van het HvJ van 14 mei 1996, gevoegde zaken C-153/94 en C-204/94, bedoeld.

6 De bijlage is (integraal) opgenomen onder LJN BD4373, BNB 2009/284 en LJN BD4432.

7 Gepubliceerd op/in LJN BI6107, NTFR 2009, 1393 m.nt. Sanders, V-N 2009/27.11.

8 Gepubliceerd op/in LJN BD4373, BNB 2009/284, NTFR 2010/53 m.nt. Schippers, V-N 2009/47.5.

9 Dit arrest is niet gepubliceerd.

10 Dit artikel luidde: "De bevoegde autoriteiten behoeven niet over te gaan tot navordering van het bedrag van de rechten bij invoer of uitvoer dat niet is geheven ten gevolge van een vergissing van de bevoegde autoriteit zelf die de belastingschuldige redelijkerwijze niet kon ontdekken, waarbij deze laatste zijnerzijds te goeder trouw heeft gehandeld en voldaan heeft aan alle voorschriften van de geldende regeling inzake de douaneaangifte."

11 Zie in dit verband ook het voor de btw gewezen arrest van het HvJ van 14 september 2006, Elmeka, C-181/04 -

C-183/04, V-N 2006/49.19, NTFR 2006, 1362 m.nt. Sanders, waarin de vraag aan de orde was of de belastingplichtige redelijkerwijs mocht aannemen dat de belastingdienst die haar (onjuiste) informatie had verstrekt, bevoegd was zich uit te spreken over de daar aan de orde zijnde kwestie (toepassing van het nultarief).

12 Dat wil zeggen onjuiste gegevens, waarvan hij de onjuistheid niet hoefde te kennen.

13 Uit de arresten Foto-Frost en Hewlett Packard leid ik af dat de vermelding van een onjuiste tariefpostonderverdeling kennelijk niet betekent dat niet is voldaan aan alle voorschriften van de geldende bepalingen (de derde voorwaarde waaronder op grond van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW moet worden afgezien van boeking achteraf). Dat lijkt anders te zijn, indien een goed alleen op grond van de bestemming of het uiterlijk niet voldoende nauwkeurig kan worden ingedeeld. In dat geval moet de aangever elke andere ter zake dienende inlichting geven (betreffende kenmerken en gebruik van het goed) om geacht te worden te hebben voldaan aan alle voorwaarden van de geldende bepalingen. Zie in dit verband het arrest van het HvJ van 23 mei 1989, Top Hit Holzvertrieb, 378/87.

14 Die controle kan er mijns inziens wel toe leiden dat geconstateerd moet worden dat wel degelijk een vergissing werd begaan bij de aanvaarding van de aangifte.

15 Top Hit bleek naar het oordeel van het HvJ echter niet te hebben voldaan aan alle voorwaarden van de geldende bepalingen, zodat de navordering uiteindelijk toch in stand bleef, ondanks de vergissing.

16 Met de invoer was een zodanig bedrag gemoeid dat de Duitse douaneautoriteiten niet zelf konden beslissen over niet-navordering. De Commissie was van oordeel dat geen sprake was van een vergissing in de zin van artikel 5, lid 2, van de Verordening navordering, waarna de Duitse douane overging tot navordering. In de daarop volgende procedure stelde de Duitse rechter prejudiciële vragen.

17 MvH: bedoeld is artikel 10 van de Richtlijn 79/695/EEG van de Raad van 24 juli 1979, PB L 205, blz. 19.

18 S. Alexander in Witte, Zollkodex, Art. 220, onder 15 'Ausnahmen'; Beck, München, 2009. Anders dan waarvan ik in mijn conclusies van 30 mei 2008 uitging, stond een vergelijkbare passage ook al in de druk uit 2002.

19 MvH: bedoeld wordt het Bundesfinanzhof

20 Bijvoorbeeld omdat bij de aanvaarding van de aangifte geen sprake was van een vergissing of omdat weliswaar wel van een vergissing kon worden gesproken, maar deze eenvoudig te ontdekken was, dan wel niet aan alle voorwaarden inzake de douaneaangifte was voldaan.

21 Zie met name de punten 10 en 115 van de conclusie van A-G Mischo.

22 Waarin het HvJ overweegt: "In de eerste plaats moet inning van de rechten achterwege zijn gebleven ten gevolge van een vergissing van de bevoegde autoriteiten (...). In dit verband wijst de verwijzende rechter (...) uitdrukkelijk op de omstandigheid, dat de betrokken autoriteiten bij een controle (...) in een eerder tijdvak voor gelijksoortige transacties geen bezwaar hebben gemaakt tegen de niet-opneming van de forfaitaire kosten in de douanewaarde."

23 Uit de uitspraak valt niet op te maken of dit de autoriteiten van Ballerup, van Vejle of nog anderen waren. Uit de conclusie van A-G Geelhoed van 10 maart 2005, punt 21, valt wel af te leiden dat het in ieder geval niet ging om de douaneautoriteiten van Ballerup.

24 De procedure draaide vervolgens om de vraag of de Deense douane het betrokken bedrag als eigen middelen aan de Commissie ter beschikking had moeten stellen (welke vraag het HvJ bevestigend beantwoordde).

25 Opgemerkt zij dat op grond van artikel 242 van het CDW een ten onrechte kwijtgescholden of gerestitueerde douaneschuld opnieuw opeisbaar wordt. Het lijkt mij evenwel dat het bepaalde in artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW daaraan afdoet indien voldaan is aan de voorwaarden voor toepassing van die bepaling. Zie in dit verband ook Alexander a.w., art. 242, onder 3 'Wiederaufleben der Zollschuld. Nacherhebung'; Beck, München, 2009.

26 Becommentarieerd verschenen in NTFR 2010, 53 m.nt. Schippers en in V-N 2009/47.5. In het arrest van dezelfde datum, in zaak nummer 07/10476, niet gepubliceerd, besliste de Hoge Raad in dezelfde zin: "(...) op de gronden die zijn vermeld in het heden in de zaak met nummer 07/10290 (...) uitgesproken arrest van de Hoge Raad." De derde zaak waarop de bijlage bij mijn eerdervermelde conclusies van 30 mei 2008 zag, was eerder, bij het arrest van 5 juni 2009, nr. 43621, LJN BI6107, NTFR 2009, 1393 m.nt. Sanders, V-N 2009/27.11, een min of meer 'stille dood gestorven'.

27 De Hoge Raad haalt hier de woorden van het HvJ in het arrest Sommer aan. Opgemerkt zij dat de laatste zinsnede mijns inziens ziet op de ontdekbaarheid van de vergissing (de tweede voorwaarde voor toepassing van het bepaalde in artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW).

28 MvH: bedoeld is het arrest Sommer.

29 In mijn meervermelde conclusies van 30 mei 2008 (punt 3.2.24) formuleerde ik het aldus: 'De vergissing ten gevolge waarvan in deze tussen de controles gelegen periode aanvaarde aangiften te weinig douanerechten zijn geboekt, is dan gelegen in het 'stilzwijgen' bij de eerste controle. De vergissing wordt derhalve niet bij de aanvaarding van die aangiften begaan, maar reeds voorafgaand daaraan."

30 Een andere uitlegging zou meebrengen dat nooit aan toepassing van artikel 220, lid 2, onder b, van het CDW kan worden toegekomen, indien de douane controleert bij de importeur en navordert van de aangever. Dat kan mijns inziens niet de bedoeling zijn.