Rechtbank Noord-Holland, 26-06-2023, ECLI:NL:RBNHO:2023:6869, AWB - 22 _ 4664

9. Voor het overige verwijst de rechtbank naar de gedingstukken.

10. Op grond van artikel 1, eerste lid, aanhef en onder 1°, van de Successiewet 1956 (SW) wordt krachtens deze wet erfbelasting geheven over de waarde van al wat krachtens erfrecht wordt verkregen door het overlijden van iemand die ten tijde van het overlijden in Nederland woonde. Waar iemand woont, wordt op grond van artikel 4, eerste lid, van de AWR naar de omstandigheden beoordeeld. Het komt er volgens vaste rechtspraak op aan of deze omstandigheden van dien aard zijn, dat een duurzame band van persoonlijke aard bestaat tussen de betrokkene en Nederland. Die duurzame band hoeft niet sterker te zijn dan de band met enig ander land, zodat voor een woonplaats hier te lande niet noodzakelijk is dat het middelpunt van iemands maatschappelijke leven zich in Nederland bevindt (vgl. bijv. Hoge Raad 21 januari 2011, ECLI:NL:HR:2011:BP1466, Hoge Raad 4 maart 2011, ECLI:NL:HR:2011:BP6285, en Hoge Raad 12 april 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ6824).

11. Op verweerder rust de last om te bewijzen dat erflater ten tijde van het overlijden zijn woonplaats in Nederland had.

12. Verweerder heeft gesteld dat de woonplaats van erflater voorafgaand aan en op het moment van het overlijden Nederland was. Erflater had een persoonlijke, financiële en economische band van duurzame aard met Nederland, omdat erflater:

- Nederlandse ouders had;

- zijn zussen in Nederland wonen;

- de Nederlandse nationaliteit had;

- Nederlands sprak;

- in Nederland heeft gestudeerd;

- meerdere Nederlandse bankrekeningen had en die ook gebruikte;

- voorafgaand en op het moment van overlijden in Nederland ingeschreven stond in de GBA van de gemeente [plaats 2] ;

- voorafgaand aan zijn overlijden voor langere tijd opgenomen was in een Nederlandse zorginstelling;

- zijn fysieke, sociale en maatschappelijke contacten voorafgaand aan zijn overlijden in Nederland waren;

- een Nederlandse zorgverzekering had;

- zijn testament door een Nederlandse notaris heeft laten opmaken;

- in zijn testament heeft laten opnemen dat hij woonachtig is in Nederland;

- in zijn testament het Nederlands (erf)recht op de gehele erfopvolging van toepassing heeft laten verklaren, en

- AOW heeft opgebouwd en ontving.

13. Eiseres heeft aangevoerd dat gelet op alle feiten en omstandigheden de woonplaats van erflater ten tijde van zijn overlijden niet in Nederland was. Door eiseres is aangevoerd dat erflater:

- een eigen woning had in [plaats 1] ;

- ten tijde van zijn verblijf in het [zorginstelling] voor gas, water en licht voor zijn woning in [plaats 1] betaalde en daar ook een vaste telefoonlijn en internetabonnement aanhield;

- werkzaam was bij een [bedrijf 2] in [plaats 1] ;

- een National Insurance number had;

- State Pension had opgebouwd (en ontving);

- zijn vriendenkring zich in [plaats 1] bevond, wat mede volgt uit het feit dat er veel bezoekers uit het VK op zijn crematie in Nederland waren;

- inkomstenbelasting, gemeentelijke belastingen en erfbelasting in het VK verschuldigd was;

- ingeschreven stond bij het [bedrijf 1] in [plaats 1] en de gemeentelijke zorglijn;

- bankrekeningen had zowel in het VK als in Nederland. Drie van de vier Nederlandse bankrekeningen had erflater al een zeer lange periode. De vierde bankrekening is enkel geopend voor ‘leefgeld’ tijdens zijn verblijf in het [zorginstelling] ;

- enkel in de GBA in Nederland stond ingeschreven om een Nederlandse zorgverzekering te kunnen afsluiten, zodat hij in het [zorginstelling] behandeld kon worden;

- de keuze heeft gemaakt om zijn Nederlandse adres in het testament op te laten nemen, Nederlands recht van toepassing te verklaren en het testament op te laten stellen door een Nederlandse notaris, maar dat deze omstandigheden niet van belang zijn voor de beoordeling van erflaters fiscale woonplaats;

- enkel AOW heeft opgebouwd in de periode dat hij ingeschreven stond in Nederland en hiervan ‘slechts’ € 54 per maand ontving, hetgeen in vergelijking met het Engelse State Pension vele malen lager is;

- altijd de wil heeft gehad om na zijn behandeling in het [zorginstelling] terug te keren naar [plaats 1] , hetgeen mede blijkt uit het feit dat de loodgieter in 2016 nog werkzaamheden aan het huis in [plaats 1] heeft verricht;

- zijn behandeling in het [zorginstelling] gericht was op terugkeer naar het VK, hetgeen ook door een medewerker van het [zorginstelling] is verklaard.

14. Vaststaat dat erflater tussen zijn vertrek uit Nederland in 1975 tot en met – in ieder geval – 2014 niet in Nederland woonde en dat hij in 2014 enkele maanden en vanaf 5 januari 2015 tot aan zijn overlijden alleen naar Nederland is gekomen in verband met zijn ziekte MS, om hier de benodigde medische zorg te kunnen krijgen.

15. Naar het oordeel van de rechtbank bestond ten tijde van het overlijden van erflater een duurzame band van persoonlijke aard tussen erflater en Nederland en moet gelet daarop worden aangenomen dat erflater in Nederland woonde. Daarbij acht de rechtbank het geloofwaardig dat erflater de wil en het gevoel had dat zijn verblijf in Nederland tijdelijk was, maar dat is niet doorslaggevend voor de vraag of iemand in Nederland woonde. De wil heeft alleen betekenis voor zover deze uit de waarneembare feiten blijkt of daaruit kan worden afgeleid (Hoge Raad 18 juni 1952, B. 9247). Aan het bestaan van een duurzame band van persoonlijke aard staat de wil om terug te keren naar het land van herkomst dus niet in de weg. In het licht hiervan overweegt de rechtbank dat erflater niet de wil heeft gehad om ziek te zijn, maar wel de keuze heeft gemaakt om zich (uiteindelijk: langdurig) in Nederland te laten behandelen, waardoor hij ook de keuze heeft gemaakt om in Nederland te verblijven. Dit volgt onder meer ook uit de omstandigheden dat erflater zich in de GBA in de gemeente [plaats 2] heeft ingeschreven, een Nederlandse zorgverzekering heeft afgesloten en meerdere Nederlandse bankrekeningen had die, zoals verweerder heeft gesteld en hetgeen niet door eiseres is betwist, ook gebruikt werden door erflater, ook tijdens zijn verblijf in het [zorginstelling] gelet op de wisselende standen van de bankrekeningen in die periode. Dat erflater in de GBA van de gemeente [plaats 2] ingeschreven moest worden en een Nederlandse zorgverzekering moest afsluiten omdat hij in het [zorginstelling] anders niet behandeld kon worden, doet daar niet aan af. Uiteindelijk heeft het laatste verblijf van erflater in Nederland vanaf zijn opname in januari 2015 tot aan zijn overlijden op [datum] 2019 meer dan vier jaar geduurd, waardoor naar het oordeel van de rechtbank ook gesproken kan worden van een duurzame band met Nederland.

16. Gelet op hetgeen hierboven is overwogen en alle feiten en omstandigheden tezamen bezien is naar het oordeel van de rechtbank door verweerder aannemelijk gemaakt dat erflater ten tijde van zijn overlijden in Nederland woonde. Hierbij merkt de rechtbank nog op dat, gezien alle feiten en omstandigheden, niet valt uit te sluiten dat erflater óók een duurzame band van persoonlijke aard met het VK had en dus mogelijk ten tijde van zijn overlijden ook woonachtig was in het VK. Nu eiseres echter (expliciet) enkel het standpunt heeft ingenomen dat erflater zijn woonplaats niet in Nederland had op grond van artikel 4 van de AWR, gaat de rechtbank hier verder niet op in.

17. De website van de Belastingdienst vermeldt de volgende tekst:

“Ik heb een erfenis gekregen uit het buitenland. Betaal ik erfbelasting in Nederland?

18. Gelet op deze tekst heeft eiseres subsidiair gesteld dat de aanslag erfbelasting vernietigd dient te worden, omdat zij met succes een beroep op het vertrouwensbeginsel kan doen. Volgens eiseres is de informatie op de website van de Belastingdienst onjuist, dan wel onvolledig. De tekst vermeldt dat geen erfbelasting verschuldigd is in Nederland, indien de overledene Nederlander was en langer dan 10 jaar buiten Nederland woonde. Dat het erom ging dat de overledene direct voorafgaand aan zijn overlijden langer dan 10 jaar buiten Nederland moest wonen om geen erfbelasting verschuldigd te zijn, volgt niet uit de tekst en wordt ook nergens (op de website van de Belastingdienst) nader gespecificeerd.

19. Verweerder heeft dit betwist en gesteld dat de tekst op de website niet onjuist of onvolledig is, omdat het toetsingsmoment van de SW het moment van overlijden is. De tekst op de website dient in samenhang hiermee gelezen te worden. Volgens verweerder had eiseres zich dat moeten beseffen. Daarnaast dient voor een geslaagd beroep op het vertrouwensbeginsel ook voldaan te worden aan het dispositievereiste en kan volgens verweerder (ook) niet gesproken worden van een handelen of nalaten waardoor een hoger bedrag aan belasting is geheven, omdat een overlijden een bloot rechtsfeit is waar geen invloed op uitgeoefend kan worden.

20. De rechtbank overweegt als volgt. De informatie op de website van de Belastingdienst dient ter voorlichting en is algemeen van aard en kan in beginsel niet worden aangemerkt als een uitdrukkelijke standpuntbepaling door verweerder waaraan vertrouwen kan worden ontleend. Verweerder wordt als uitgangspunt door onjuistheden of onvolledigheden in die voorlichting niet gebonden. Hiervan kan worden afgeweken indien een belastingplichtige de onjuistheid of onvolledigheid niet had hoeven te beseffen en hij, afgaande op – achteraf bezien onjuiste – informatie, een handeling heeft verricht of nagelaten ten gevolge waarvan een hoger bedrag van hem wordt geheven dan hij op basis van die informatie meende als gevolg van die handeling of dat nalaten te moeten betalen (dispositievereiste) (zie Hoge Raad 5 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1654).

21. Bij haar oordeel of het beroep op het vertrouwensbeginsel slaagt, ziet de rechtbank noch in het arrest van de Hoge Raad van 5 november 2021 (ECLI:NL:HR:2021:1654), noch in de feiten en omstandigheden van dit geval, aanleiding om als voorwaarde voor een geslaagd beroep op het vertrouwensbeginsel niet de eis te stellen dat sprake is van een handelen of nalaten van eiseres. In zoverre toetst de rechtbank ook nog steeds aan het dispositievereiste zoals dat luidt sinds het arrest van 5 november 2021. Zij volgt dus het standpunt van eiseres niet dat zij enkel dient te beoordelen of eiseres af kon en mocht gaan op de op de website van de Belastingdienst vermelde informatie. Eiseres heeft tijdens de zitting herhaald dat geen sprake is geweest van enig handelen of nalaten. Er kan dan ook niet gezegd worden dat de informatie op de website van de Belastingdienst aanleiding is geweest voor een handelen of nalaten, waardoor een hoger bedrag aan belasting is geheven. Gelet hierop kan een beroep op het vertrouwensbeginsel dan ook niet slagen.

22. Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep ongegrond te worden verklaard.

23. Eiseres heeft verzocht om een vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn en heeft daarbij gesteld dat geen sprake is van bijzondere omstandigheden die leiden tot een verlenging van de redelijke termijn van twee jaar.

24. De rechtbank gaat bij de beoordeling van het verzoek van eiseres uit van de regels die de Hoge Raad hiervoor heeft gegeven in het overzichtsarrest van 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252. De Hoge Raad overweegt in dit arrest als volgt: de redelijke termijn bedraagt in principe twee jaar voor de behandeling van het bezwaar en het beroep samen. Als de totale procedure langer heeft geduurd, geldt dat de bezwaarfase onredelijk lang heeft geduurd voor zover die langer dan zes maanden heeft geduurd en de beroepsfase voor zover deze meer dan 18 maanden heeft geduurd. Vervolgens wordt als uitgangspunt voor de schadevergoeding een tarief gehanteerd van € 500 per half jaar dat de procedure langer dan de redelijke termijn heeft geduurd, waarbij het totaal van de overschrijding naar boven wordt afgerond.

25. Vaststaat dat het door eiseres ingediende bezwaarschrift op 12 mei 2021 door verweerder is ontvangen. De uitspraak op bezwaar is gedagtekend 12 juli 2022. Het beroepschrift is op 22 augustus 2022 bij de rechtbank ontvangen. De rechtbank doet op

26 juni 2023 uitspraak in deze zaak. Daarmee is in beginsel de redelijke termijn voor de beslechting van het geschil met (afgerond) 2 maanden overschreden. Van bijzondere omstandigheden die een langere termijn dan twee jaar rechtvaardigen, is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake.

26. In verband met deze overschrijding heeft eiseres recht op een vergoeding van

€ 500. De overschrijding van de redelijke termijn is geheel toe te rekenen aan verweerder.

27. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, zal de rechtbank verweerder veroordelen tot het betalen van een schadevergoeding van € 500 voor de overschrijding van de redelijke termijn.

28. Er is aanleiding voor een proceskostenvergoeding. Deze kosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb) voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vast op € 837, namelijk 1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 837 en, omdat de proceskostenvergoeding slechts wordt toegekend vanwege de toekenning van een immateriële schadevergoeding, een wegingsfactor van 0,5.

29. Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen veroordeelt de rechtbank verweerder op grond van het Bpb tot vergoeding van een bedrag van € 837 aan proceskosten. Dit bedrag dient te worden gedeeld door twee, nu sprake is van twee (HAA 22/4664 en HAA 22/4665) samenhangende zaken in de zin van artikel 3, tweede lid, van het Bpb, zodat de proceskostenvergoeding voor iedere zaak € 418,50 bedraagt.

30. Ook het door eiseres betaalde griffierecht dient door verweerder te worden vergoed.

- verklaart het beroep ongegrond;

- veroordeelt verweerder tot vergoeding van de door eiseres geleden immateriële schade, vastgesteld op € 500;

- veroordeelt verweerder in de proceskosten van eiseres tot een bedrag van € 418,50, en

- draagt verweerder op het betaalde griffierecht van € 50 aan eiseres te vergoeden.