Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 26-05-2020, ECLI:NL:GHARL:2020:4155, 17/00357 tm 17/00370

De FIOD-ECD is in contact gekomen met een persoon (hierna: de tipgever) die stelde over informatie te beschikken betreffende bankrekeningen van ingezetenen van Nederland bij drie in het buitenland gevestigde banken, waaronder [A] . Met de tipgever is overeengekomen dat hij deze informatie tegen vergoeding aan de Belastingdienst verstrekt. Een en ander is vastgelegd in een overeenkomst tussen de tipgever en de Belastingdienst, gesloten op 16 september 2009 (hierna: de tipgever-overeenkomst).

Naar aanleiding van de informatie die van de tipgever is verkregen, is de Belastingdienst een project gestart onder de naam “Derde Categorie”. In dat kader is belanghebbende bij de Inspecteur in beeld gekomen als houder van een rekening bij [A] met nummer [00000] , welke niet in de aangiften IB/PVV en de aangiften VB is verantwoord.

Met dagtekening 12 oktober 2009 heeft de Inspecteur belanghebbende een brief gestuurd waarin wordt gesteld dat uit onderzoek is gebleken dat zij houder zou zijn (geweest) van in het buitenland aangehouden bankrekeningen. Gevraagd wordt hierover gegevens en inlichtingen te verstrekken. Belanghebbende heeft de bijgevoegde “Verklaring in het buitenland aangehouden bankrekening(en)” op 14 oktober 2009 ondertekend en aan de Inspecteur geretourneerd. Bij “Buitenlandse bankrekening(en)” heeft belanghebbende ingevuld: “N.V.T.”

In een gesprek op 2 november 2009 heeft belanghebbende aangegeven bereid te zijn medewerking te verlenen aan het opvragen van gegevens bij de desbetreffende bank(en). Op 30 november 2009 heeft de Inspecteur aan belanghebbende een voorbeeldbrief gestuurd om te gebruiken bij het opvragen van die gegevens.

Bij brief van 11 februari 2010 heeft de Inspecteur belanghebbendes gemachtigde verzocht aan te geven in hoeverre er bericht is ontvangen van de bank in Luxemburg. Zo nog geen bericht is ontvangen, wordt in het belang van de voortgang van het onderzoek verzocht de bank te rappelleren.

Bij brief van 16 maart 2010 heeft de gemachtigde verzocht om inzage in het boetedossier. Bij brief van 23 maart 2010 heeft de Inspecteur hierop geantwoord dat van een boetedossier nog geen sprake is, omdat het onderzoek nog niet is afgerond.

Hierop heeft de gemachtigde bij brief van 25 maart 2010 wederom verzocht om inzicht te verstrekken in de op dat moment aan de Inspecteur ter beschikking staande stukken. Daarbij wordt opgemerkt dat in het kader van het project “Derde Categorie” door andere inspecteurs wel inzicht wordt verschaft in de desbetreffende gegevens. In zijn reactie hierop van 29 maart 2010 schrijft de Inspecteur over zodanig gedetailleerde gegevens te beschikken dat volstrekt duidelijk is dat belanghebbende houder is (geweest) van een of meerdere buitenlandse bankrekeningen en dat, alvorens sprake kan zijn van inzage in de omvang en inhoud van die gegevens, eerst belanghebbendes eigen opgave omtrent die buitenlandse vermogensbestanddelen gewenst is. Belanghebbende heeft hieruit geconcludeerd dat de Inspecteur in strijd met wettelijke verplichtingen weigert inzage te verlenen in het boetedossier.

Vervolgens heeft de gemachtigde bij brief van 14 april 2010 een door de Inspecteur opgestelde verklaring van 21 december 2009, waarin belanghebbende akkoord is gegaan met een verlenging van de termijn voor het opleggen van navorderingsaanslagen over de jaren 1997 en 2004 (IB/PVV) alsmede over het jaar 1998 (VB), met onmiddellijke ingang herroepen. Wanneer navorderingsaanslagen worden opgelegd na 1 mei 2010, behoudt belanghebbendes gemachtigde zich alle rechten voor om een beroep te doen op termijnoverschrijding. In overleg met de Inspecteur is die datum vervolgens door belanghebbendes gemachtigde gewijzigd in 14 mei 2010 en later in 11 juni 2010, omdat belanghebbende wat meer tijd nodig zou hebben om voor zichzelf een aantal zaken op een rijtje te zetten. Vervolgens heeft belanghebbendes gemachtigde opnieuw verzocht om die termijn op te schorten tot half juli 2010.

In verband met wederzijdse vakanties zijn de gemachtigde en de Inspecteur medio augustus 2010 weer met elkaar in overleg getreden. Uitkomst daarvan is geweest dat opnieuw een “Verklaring in het buitenland aangehouden bankrekening(en)” en een “Opgaaf in het buitenland aangehouden bankrekening(en)” worden toegezonden, dat deze door belanghebbende worden ingevuld (met “ja” of “nee”), waarna - bij een bevestigende beantwoording - inzage in het boetedossier zal worden verleend. Die afspraken zijn door belanghebbendes gemachtigde neergelegd in een brief van 14 oktober 2010, welke brief door de Inspecteur voor akkoord is getekend.

Op 9 november 2010 heeft de gemachtigde van belanghebbende inzage gekregen in het dossier.

Bij brieven van 11 november 2010 heeft de Inspecteur aangekondigd voornemens te zijn om aan de hand van de bankstukken navorderingsaanslagen met boetes op te leggen over de jaren 1997 tot en met 2007 (IB/PVV) respectievelijk 1998 tot en met 2000 (VB), alsmede af te wijken van de aangifte IB/PVV voor het jaar 2008 en ook voor dat jaar een boete op te leggen. Op dit voornemen is niet gereageerd, waarna de Inspecteur bij brieven van 26 november 2010 heeft meegedeeld de (navorderings)aanslagen en de boetes overeenkomstig zijn voornemen op te zullen leggen.

Met dagtekening 31 december 2010 zijn navorderingsaanslagen IB/PVV 1997 en VB 1998 met boetes opgelegd. Telkens is heffingsrente in rekening gebracht.

Bij brief van 17 januari 2011 heeft de Inspecteur aan belanghebbende meegedeeld dat geen navorderingsaanslagen IB/PVV over het jaar 1998 en VB over het jaar 1999 zullen worden opgelegd, aangezien de termijn voor het opleggen ervan is verlopen.

Met dagtekening 18 maart 2011, 19 maart 2011 en 31 maart 2011 zijn vervolgens (navorderings)aanslagen IB/PVV over de jaren 1999 tot en met 2008 en VB over het jaar 2000 met boetes opgelegd. Tevens is telkens heffingsrente in rekening gebracht.

Met dagtekening 7 juni 2012 is ten slotte een aanslag IB/PVV voor het jaar 2009 opgelegd, met heffingsrente. Een boete is evenwel niet opgelegd.

Tegen de hiervoor vermelde (navorderings)aanslagen en beschikkingen inzake de heffingsrente en de boetes heeft belanghebbende tijdig bezwaar gemaakt.

Op 28 november 2012 heeft de Inspecteur bij in één geschrifte vervatte uitspraken op bezwaar de (navorderings)aanslagen en beschikkingen inzake de heffingsrente gehandhaafd. De boetes zijn met 10% verminderd wegens overschrijding van de redelijke termijn met zes tot twaalf maanden, zodat de boetes 45% van de verschuldigde belasting komen te bedragen.

Belanghebbende is van die uitspraken tijdig in beroep gekomen bij de Rechtbank.

In zijn verweerschrift voor de Rechtbank heeft de Inspecteur zich op het standpunt gesteld dat gedeelten van stukken die onderdeel vormen van het project “Derde Categorie” niet openbaar mogen worden gemaakt. De Rechtbank heeft dit opgevat als een verzoek om geheimhouding dan wel beperkte kennisneming als bedoeld in artikel 8:29 van de Awb.

Bij beslissing van 15 januari 2014 heeft de geheimhoudingskamer van de Rechtbank de verzoeken van de Inspecteur tot geheimhouding van de identiteit van de tipgever en beperkte kennisneming van alle stukken waarop het verzoek ziet, toegewezen. De Inspecteur heeft nadien, bij zijn pleitnota voor de zitting van 13 december 2016, opnieuw geschoonde stukken ingebracht ter vervanging van de eerder ingebrachte geschoonde versies. In die stukken zijn meer passages vrijgegeven, maar niet die betreffende de identiteit van de tipgever. Dit naar aanleiding van een beslissing van de geheimhoudingskamer van Rechtbank Zeeland-West-Brabant (ECLI:NL:RBZWB:2016:561).

De Rechtbank heeft de beroepen bij haar uitspraak van 14 februari 2017 gegrond verklaard voor zover deze gericht zijn tegen de boetes en de uitspraken op bezwaar in zoverre vernietigd. De boetes die zijn opgelegd bij de navorderingsaanslagen IB/PVV over het jaar 1997 en VB over het jaar 1998 zijn vernietigd. De Rechtbank heeft overigens geen aanleiding gezien om de door belanghebbende verstrekte bankstukken buiten beschouwing te laten voor boetedoeleinden, omdat sprake zou zijn van gedwongen zelfincriminatie. Ook heeft de Rechtbank opzet aannemelijk geacht. Wel heeft de Rechtbank in aanmerking genomen dat de redelijke termijn is overschreden en daarin aanleiding gevonden om de boetes voor de andere jaren verder te matigen tot 40%. De beroepen zijn voor het overige ongegrond verklaard. Volgens de Rechtbank hoeft de tipgever niet te worden gehoord omtrent de wijze van verkrijging van de gewraakte informatie, aangezien de Inspecteur ter zitting het standpunt heeft ingenomen dat veronderstellenderwijs ervan kan worden uitgegaan dat de tipgever de informatie op onrechtmatige wijze heeft verkregen en de Rechtbank over de bruikbaarheid van het door de tipgever verstrekte bewijsmateriaal een oordeel kan geven. Ook omtrent het voortvarendheidsvereiste heeft de Rechtbank zich in staat geacht een oordeel te geven, zonder de tipgever hieromtrent te horen. De Rechtbank heeft het horen van de tipgever daarom niet zinvol geacht voor de beoordeling van het geschil en belanghebbendes verzoek daartoe afgewezen. Volgens de Rechtbank heeft de Inspecteur voorts het inzagerecht niet geschonden, gezien de beslissing van de geheimhoudingskamer van de Rechtbank en de wijze waarop hieraan gevolg is gegeven. De Rechtbank heeft geen enkele reden gezien om aan te nemen dat de Staat betrokken is geweest bij het vergaren van de informatie door de tipgever of de tipgever tot dat vergaren heeft uitgelokt. Dat de tipgever achteraf voor zijn informatie is betaald, maakt dat niet anders. Van wetenschap van de Staat omtrent een onrechtmatige verkrijging door de tipgever is de Rechtbank evenmin gebleken. Het enkele feit dat de Belastingdienst niet heeft doorgevraagd naar de wijze waarop de tipgever zijn informatie heeft verkregen, kan niet leiden tot de conclusie dat jegens belanghebbende is gehandeld op een wijze die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht dat het gebruik van de informatie van de tipgever ontoelaatbaar moet worden geacht. De Rechtbank heeft aannemelijk geacht dat de tipgever eerst na ondertekening van de tipgever-overeenkomst de gewraakte informatie aan de Belastingdienst beschikbaar heeft gesteld. Uit de gedingstukken is genoegzaam gebleken dat de Inspecteur op geen enkel moment langer dan zes maanden heeft stilgezeten en dat het tijdsverloop vanaf de ontvangst van de informatie van de tipgever tot aan het opleggen van de navorderingsaanslagen niet te lang is geweest. Zelfs indien zou worden aangenomen dat de informatie die de tipgever voorafgaand aan het sluiten van de tipgever-overeenkomst aan de Belastingdienst heeft verstrekt op 30 maart 2009 op belanghebbende zag, is volgens de Rechtbank geen sprake van een schending van het voortvarendheidsvereiste, gelet op de noodzaak om vast te stellen of de informatie betrouwbaar was en de zorgvuldigheid die daarbij betracht moest worden. Er bestaat geen reden om de navorderingsaanslagen om die reden te vernietigen, aldus nog steeds de Rechtbank. De Inspecteur is ten slotte opgedragen het griffierecht ten bedrage van € 84 (2 x € 42) te vergoeden en veroordeeld in de proceskosten van belanghebbende tot een bedrag van € 928,13.

Belanghebbende heeft tegen de uitspraak van de Rechtbank hoger beroep ingesteld.

In zijn verweerschrift heeft de Inspecteur zijn beroep op artikel 8:29 van de Awb gehandhaafd voor de geschoonde passages/delen van de stukken waarvoor het beroep op geheimhouding/beperkte kennisneming door de geheimhoudingskamer van de Rechtbank is toegewezen. Het gaat om de volgende stukken:

De geheimhoudingskamer van het Hof heeft bij beslissing van 29 januari 2019, ECLI:NL:GHARL:2019:734, - voor zover van belang - als volgt overwogen:

Voor volledige geheimhouding van de persoonsgegevens van de tipgever heeft de Inspecteur de volgende redenen aangevoerd:

a. Er is een aanmerkelijke kans aanwezig dat bedreigingen en represailles zich zullen voordoen tegen de persoon van de tipgever en/of zijn gezins- en familieleden. De tipgever kan zijn normale leven niet hervatten zonder dat hij hoeft te vrezen voor zijn leven, zijn gezondheid of zijn veiligheid dan wel voor de ontwrichting van zijn gezinsleven of zijn sociaal-economisch bestaan, indien zijn identiteit bekend wordt.

b. De tipgever zou zijn normale leven door de grote (negatieve) media-aandacht niet meer kunnen voortzetten op de wijze die hij gewend is, indien zijn identiteit bekend wordt.

c. Het staatsbelang en/of de financiële en economische belangen van de Staat.”

Gelet op het voorgaande is het Hof van oordeel dat de Inspecteur zijn stelling dat de tipgever zijn normale leven niet kan hervatten zonder te moeten vrezen voor zijn leven, zijn gezondheid of zijn veiligheid dan wel voor de ontwrichting van zijn gezinsleven of zijn sociaal-economisch bestaan, indien zijn identiteit bekend wordt, niet aannemelijk heeft gemaakt. Voor zover de Inspecteur in dit verband met zijn verwijzing naar de verklaring van de tipgever (van 15 juni 2017) dat zijn gezondheid door de stress van deze zaak achteruit is gedaan, heeft bedoeld te stellen dat voor de gezondheid van de tipgever moet worden gevreesd in de hiervoor bedoelde zin, is het Hof van oordeel dat de Inspecteur ook deze stelling in het geheel niet met verifieerbare gegevens heeft onderbouwd.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de Inspecteur niet aannemelijk heeft gemaakt dat de onder 2.6, onder a, genoemde reden aanzienlijk zwaarder weegt dan het verdedigingsbelang van belanghebbende bij kennisneming van de identiteit van de tipgever. Daaraan doet niet af dat de Inspecteur ter zitting van het Hof het aanbod heeft gedaan dat de tipgever als getuige door (de hoofdkamer van) het Hof gehoord mag worden en dus door de gemachtigde van belanghebbende bevraagd kan worden, onder de voorwaarde dat de identiteit alleen aan het Hof bekend zal worden gemaakt. Indien in belastingzaken al een mogelijkheid zou worden aanvaard tot het horen van anonieme getuigen, past het binnen de overigens in Nederland geldende regels om die mogelijkheid sterk te begrenzen. Het horen van een anonieme getuige leidt immers voor een partij die de identiteit van de getuige niet kent, tot een aanzienlijke beperking van de mogelijkheden om de geloofwaardigheid van die getuige ter discussie te stellen. Beginselen van behoorlijk procesrecht brengen mee dat een zodanige beperking slecht toelaatbaar is indien zij strikt noodzakelijk is. In overeenstemming daarmee maakt de regeling van de artikelen 226a e.v. Sv het horen van een anonieme getuige alleen mogelijk indien, met het oog op de door de getuige af te leggen verklaring, voor het leven, de gezondheid of de veiligheid dan wel de ontwrichting van het gezinsleven of het sociaal-economische bestaan van die getuige of van een andere persoon moet worden gevreesd (zie HR 24 november 2017, nr. 16/04810, ECLI:NL:HR:2017:2986). Nu, gelet op het voorgaande, deze noodzakelijkheid niet aannemelijk is gemaakt, kan het aanbod van de Inspecteur hem reeds om deze reden niet baten.”

Uit overweging 2.17 volgt dat de passages in bijlage B14 die zijn geschoond om reden A dienen te worden vrijgegeven. Dit oordeel ziet niet op de volgende gegevens: het fiscaalnummer, entiteitsnummer, dossiernummer en rekeningnummer. Deze gegevens zijn voor de identificatie niet van direct belang, maar de bekendmaking daarvan raakt wel de privacy van de tipgever. Dit geldt ook voor de in deze bijlage opgenomen inkomens- en vermogensgegevens, rentegegevens en WOZ-gegevens van de tipgever, waarvoor de Inspecteur, naar het Hof begrijpt, een beroep doet op reden B [Hof: privacy derden]. Naar het oordeel van het Hof weegt het beschermen van de privacy van deze derde (de tipgever) in het onderhavige geval aanzienlijk zwaarder dan het belang van belanghebbende bij kennisneming van die gegevens.”

Bij brief van 11 februari 2019 heeft de Inspecteur het Hof bericht dat, op de grond dat hij de redenen om de identiteit van de tipgever te beschermen als zeer zwaarwegend beschouwt, de rechtstreekse identiteitsgegevens van de tipgever nog niet zullen worden verstrekt. Voor het overige wordt wel gevolg gegeven aan de beslissing van de geheimhoudingskamer, met dien verstande dat:

1. van Bijlage B1 en Bijlage B4 meer is vrijgegeven dan op grond van de beslissing van de geheimhoudingskamer van het Hof noodzakelijk zou zijn, vanwege de tussenbeslissing van de geheimhoudingskamer van gerechtshof ’s-Hertogenbosch (ECLI:NL:GHSHE:2018:4846).

2. in Bijlage B1, op pagina 4, en in Bijlage B6, op pagina 2 en 3, de initialen van een collega van de tipgever niet zijn vrijgegeven, om reden van “privacy derden”. Vergeten is hierop een beroep te doen, terwijl bescherming van de privacy van deze derde een zwaarwegend belang is, zoals ook uit de beslissing blijkt.

3. in Bijlage B14 het behandelend kantoor is vrijgegeven.

Tot de gedingstukken behoren voorts onder meer de navolgende stukken.

Op 1 juli 2014 is ten overstaan van de rechter-commissaris van rechtbank Zeeland-West-Brabant (ECLI:NL:RBZWB:2014:5503) een vijftal getuigen gehoord in een andere tipgever-zaak. [G] , ambtenaar van de Belastingdienst, heeft tijdens dat verhoor het volgende verklaard:

Uit de stukken van het geding komt naar voren dat [getuige 1] moet zijn: [H] (hierna: [H] ), destijds werkzaam als opsporingsambtenaar bij de FIOD-ECD. Tijdens het getuigenverhoor ten overstaan van de rechter-commissaris van Rechtbank Zeeland-West-Brabant, heeft [H] het volgende verklaard (ECLI:NL:RBZWB:2014:5503):

Uit de stukken van het geding komt naar voren dat [getuige 2] als bedoeld in de getuigenverklaring van [H] moet zijn: [C] . Tijdens het getuigenverhoor ten overstaan van de rechter-commissaris van Rechtbank Zeeland-West-Brabant, heeft [C] op vragen van de gemachtigde in die zaken het volgende verklaard (ECLI:NL:RBZWB:2014:5503; tussen accolades de vragen):

3. Voorjaar 2009, ongeveer april.

8. Ja. De naam [H] zegt mij niets. De tipgever is door de CIE aan mij overgedragen zonder additionele informatie, tijdens een persoonlijk gesprek.

16. Op 30 maart was de CIE aanwezig, plus iemand van het DG belastingdienst ([collega]) De CIE is snel vertrokken. Ik weet niet meer wie er op 19 mei 2009 bij waren.

17. De informatie die op 30 maart 2009 is gegeven was zeer beperkt: één deel van een Excelsheet met een mondelinge toelichting. De tipgever heeft toen gezegd over welke bank het ging. De informatie was niet uitsluitend van één financiële instelling, het betrof 3 instellingen. Ik wil niet zeggen welke instellingen buiten de [a-bank] . (…)”

- Bij het eerste gesprek is kennis gemaakt, verder zijn de aard van de informatie en de kennis die de tipgever had aan de orde geweest. Daarna is de CIE vertrokken. Zij speelden geen rol meer in dit dossier omdat de tipgever niet als informant in het kader van de CIE-regeling kwalificeerde. De zaak is overgedragen aan de Belastingdienst.”

Uit de stukken van het geding valt niet met zekerheid op te maken wie in het proces-verbaal van de getuigenverhoren ten overstaan van de rechter-commissaris van Rechtbank Zeeland-West-Brabant wordt aangeduid met [H].