Hoge Raad, 13-06-2014, ECLI:NL:HR:2014:1373, 12/05479

Belanghebbende, een logistiek dienstverlener, heeft op 3 juli 2006, op 13 augustus 2007 en op 18 december 2007, elektronisch aangifte gedaan tot plaatsing van goederen onder de douaneregeling extern communautair douanevervoer. Als douanekantoor van bestemming waren op deze aangiften vermeld respectievelijk Bremerhaven, Antwerpen en Bremerhaven. De onder de regelingen extern communautair douanevervoer geplaatste goederen betroffen voedingsmiddelen (zakken basmatirijst en/of taartvullingen en/of instant noedels).

De bevoegde douaneautoriteiten van het kantoor van vertrek hebben op 4 augustus 2006, 26 september 2007 respectievelijk 24 januari 2008 aan belanghebbende bericht dat het noodzakelijke terugzendingsexemplaar dan wel de elektronische terugmelding niet was ontvangen van de hiervoor in 3.1.1 vermelde kantoren van bestemming. Daarbij werd belanghebbende in de gelegenheid gesteld bewijs te leveren dat de douaneregeling op regelmatige wijze was beëindigd, dan wel informatie te verschaffen teneinde een nasporingsprocedure te kunnen inleiden.

Belanghebbende heeft in reactie op de hiervoor in 3.1.2 bedoelde berichten diverse bescheiden, waaronder vervoersdocumenten van de vervoerder, zogenoemde bills of lading, aan het kantoor van vertrek overgelegd.

De Inspecteur heeft met betrekking tot de drie aangiften voor douanevervoer verzoeken tot nasporing aan de kantoren van bestemming Bremerhaven respectievelijk Antwerpen gericht. Deze kantoren van bestemming hebben daarop bericht dat noch de goederen noch het bijbehorende document aldaar zijn aangeboden, en dat zij geen nadere inlichtingen konden verstrekken. De Inspecteur heeft zich op het standpunt gesteld dat de door belanghebbende overgelegde bescheiden geen bewijsstukken vormen als bedoeld in de artikelen 365 en 366 van de Uitvoeringsverordening Communautair douanewetboek (hierna: de UCDW) en dat de regeling extern communautair douanevervoer in alle drie gevallen niet als beëindigd kan worden beschouwd. Omdat de goederen niet overeenkomstig de wettelijke bepalingen bij het douanekantoor van bestemming zijn aangebracht en de goederen daarom volgens de Inspecteur aan het douanetoezicht zijn onttrokken in de zin van artikel 203, lid 1, van het Communautair douanewetboek (hierna: het CDW), heeft hij uitnodigingen tot betaling van douanerechten en omzetbelasting uitgereikt aan belanghebbende, zijnde de aangever, met betrekking tot de hiervoor in 3.1.1 vermelde aangiften voor douanevervoer.

Belanghebbende heeft met betrekking tot twee douaneaangiften bezwaar gemaakt tegen de uitnodigingen tot betaling en met betrekking tot de derde douaneaangifte een verzoek om terugbetaling gedaan, een en ander onder overlegging van aanvullende bescheiden zoals bills of lading en bevestigingen van ontvangst van de goederen in derde landen teneinde te bewijzen dat de goederen bij het douanekantoor van bestemming zijn aangebracht en dat de goederen het grondgebied van de Europese Unie hebben verlaten. De bevestigingen van ontvangst van de goederen zijn afgegeven door respectievelijk voor de Verenigde Naties aanwezige strijdkrachten in Abidjan, Ivoorkust, voor de NAVO aanwezige strijdkrachten in Kabul, Afghanistan, en voor de Verenigde Naties aanwezige strijdkrachten in Port au Prince, Haïti.

Het Hof heeft in de eerste plaats geoordeeld dat de Inspecteur zich op goede gronden op het standpunt heeft gesteld dat geen van de goederen bij het kantoor van bestemming is aangebracht in de zin van artikel 92 en artikel 96 van het CDW. Het Hof heeft voorts geoordeeld dat geen van de door belanghebbende overgelegde bescheiden en verklaringen voldoet aan de dwingend voorgeschreven voorwaarden die artikel 365, lid 3 (tekst tot 1 juli 2009), en artikel 366, leden 2 en 3 (tekst vanaf 1 juli 2008) van de UCDW stellen aan het bewijs voor de beëindiging van het douanevervoer.

Het Hof heeft onder verwijzing naar de arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie van 12 februari 2004, Hamann International GmbH, C‑337/01, ECLI:EU:C:2004:90, Douanerechtspraak 2004/29, en van de Hoge Raad van 21 januari 2005, nr. 38528, ECLI:NL:HR:2005:AI0754, BNB 2005/141, geoordeeld dat de goederen aan het douanevervoer zijn onttrokken en dat op grond van artikel 203, lid 1, van het CDW een douaneschuld is ontstaan. Of de goederen het douanegebied hebben verlaten is volgens het Hof in dit verband niet relevant. Het Hof heeft verworpen de stelling van belanghebbende dat ingeval de goederen in het derde land zijn aangekomen en aldaar worden geconsumeerd, geen douaneschuld kan ontstaan.

Met betrekking tot de verschuldigdheid van omzetbelasting heeft het Hof onder verwijzing naar het arrest van het Hof van Justitie van 11 juli 2002, Liberexim B.V., C‑371/99, ECLI:EU:C:2002:433, BNB 2003/158, geoordeeld dat op dezelfde plaats en op hetzelfde tijdstip waarop de onttrekking in de zin van artikel 203 van het CDW plaatsvindt, tevens een onttrekking plaatsvindt in de zin van artikel 61 van BTW‑richtlijn 2006 en artikel 18, lid 1, letter c, van de Wet op de omzetbelasting 1968. Onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad van 21 januari 2005, nr. 38529, ECLI:NL:HR:2005:AS3538, BNB 2005/142, heeft het Hof geoordeeld dat aan voormeld oordeel niet afdoet dat naar nationale maatstaven is bewezen dat de goederen het douanegebied hebben verlaten.

Gelet op de hiervoor in 3.1 omschreven feiten is juist ’s Hofs oordeel dat de regeling douanevervoer voor de onderhavige zendingen niet is beëindigd in de zin van artikel 92 van het CDW noch beschouwd kan worden als zijnde beëindigd in voormelde zin.

De vraag rijst of aan de hiervoor in 3.4.2 gedane constatering dat de regeling douanevervoer niet is beëindigd in de zin van artikel 92 van het CDW, waaronder de vaststelling dat goederen niet bij een kantoor van bestemming zijn aangebracht, zonder meer de conclusie moet worden verbonden dat goederen zijn onttrokken in de zin van artikel 203 van het CDW. Of laat die vaststelling onverlet dat sprake kan zijn van slechts het niet hebben voldaan aan een van de verplichtingen welke voortvloeien uit het gebruik van de douaneregeling als bedoeld in artikel 204, lid 1, van het CDW, in welk geval van heffing moet worden afgezien indien sprake is van een verzuim zonder werkelijke gevolgen als bedoeld in artikel 204, lid 1, laatste zinsdeel, van het CDW in verbinding met artikel 859 van de UCDW?

De Rechtbank heeft in hoger beroep onbestreden geoordeeld dat aan de hand van de commerciële documenten aannemelijk is geworden dat de goederen feitelijk via de havens van Antwerpen en Bremerhaven het douanegebied per schip hebben verlaten. De vraag rijst of op de onderhavige situaties artikel 859, aanhef en onder 6, van de UCDW van toepassing is, in het bijzonder rijst de vraag op welke verzuimen artikel 859, aanhef en onder 6, van de UDCW precies het oog heeft. Gaat het hier uitsluitend om verzuimen van (één van) de verplichtingen die samenhangen met de (weder)uitvoer van goederen zoals omschreven in de artikelen 182 tot en met 183 van het CDW of dient de zinsnede “zonder dat de vereiste formaliteiten zijn vervuld” zo te worden opgevat dat daaronder mede worden begrepen de formaliteiten die bij het kantoor van uitgang moeten worden vervuld om de in artikel 859, onder 6, van de UCDW bedoelde douaneregeling waaronder de goederen zijn geplaatst, te beëindigen met het oog op het vervolgens doen verlaten van het douanegebied? Zo dit laatste niet is uitgesloten, rijst de vraag of voor de toepassing van deze wetsbepaling volstaat dat belanghebbende aantoont dat de goederen, die onder de douaneregeling extern communautair douanevervoer waren gesteld, het douanegebied hebben verlaten alsmede of aan dit bewijs bijzondere eisen zijn gesteld. Ook is niet duidelijk hoe in dit kader het vereiste, omschreven in artikel 859, aanhef en derde gedachtestreepje, van de UCDW, inhoudende dat “alle formaliteiten voor het regulariseren van de situatie van de goederen alsnog worden vervuld” moet worden opgevat in samenhang gelezen met hetgeen als situatie in artikel 859, onder 6, van de UCDW is omschreven te weten dat de goederen het douanegebied hebben verlaten zonder dat de vereiste formaliteiten zijn vervuld.