Rechtbank Noord-Holland, 28-10-2016, ECLI:NL:RBNHO:2016:9942, AWB 15/3458

1. Eiser is aangesteld als militair ambtenaar in de zin van de Militaire ambtenarenwet 1931 (hierna: de MAW). Hij is bij de Koninklijke Luchtmacht werkzaam als vlieger op een helikopter van het type [A TYPE] .

2. Nadat eiser zijn initiële opleiding had afgerond, heeft de Commandant Luchtstrijdkrachten hem op grond van artikel 12k, tweede lid, aanhef en letter b, van de MAW een dienverplichting van tien jaar opgelegd. Op 30 juli 2014 heeft de Commandant Luchtstrijdkrachten besloten dat de datum van eisers zogenoemde fase 1 (zijnde de periode van zijn dienverplichting) is aangepast en dat deze fase zal duren tot 17 juni 2024.

3. Eiser heeft tegen dit besluit vergeefs bezwaar gemaakt. Omdat de Minister van Defensie (hierna: de Minister) niet tijdig op het bezwaar heeft beslist, heeft hij op grond van artikel 4:17 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de Awb) een dwangsom verbeurd van € 100. Deze dwangsom is in het onderhavige tijdvak aan eiser uitbetaald.

4. Van het bedrag aan loonheffing dat over het onderhavige tijdvak ten laste van eiser is ingehouden, heeft € 44,38 betrekking op de dwangsom.

6. Eiser is werkzaam als militair ambtenaar bij het Ministerie van Defensie (hierna: het Ministerie) na een daaraan voorafgaande ambtelijke aanstelling. Daarmee vervult eiser een publiekrechtelijke dienstbetrekking. In dit verband zij gewezen op het arrest van de Hoge Raad van 24 september 1997, nr. 32567, ECLI:NL:HR:1997:AA3260, BNB 1997/389, waarin de Hoge Raad overweegt dat voor de beantwoording van de vraag of sprake is van een publiekrechtelijke dienstbetrekking doorslaggevend is of sprake is van een ambtelijke aanstelling.

7. Op grond van artikel 6, eerste lid, aanhef en letter a, van de Wet wordt als inhoudingsplichtige aangemerkt degene tot wie eiser in dienstbetrekking staat. De aanstelling van eiser heeft plaatsgevonden op grond van de MAW en wordt ook beheerst door het (militair) ambtenarenrecht zoals neergelegd in die wet. In de rechtspraak van de Centrale Raad van Beroep, zijnde de hoogste bestuursrechter op het gebied van het (militair) ambtenarenrecht, wordt steevast tot uitgangspunt genomen dat de (militair) ambtenaar in dienst is van (en dus in dienstbetrekking staat tot) het Ministerie (zie onder meer CRvB 16 januari 2014, nrs. 13/1908 MAW, 13/1909 MAW, 13/1910 MAW, 13/1911 MAW, ECLI:NL:CRVB:2014:57, AB 2014/238 en CRvB 26 mei 2016, nr. 15/1847 MAW, ECLI:NL:CRVB:2016:1954). Dat het Ministerie geen rechtspersoonlijkheid heeft, doet hieraan niet af. Nu het hebben van rechtspersoonlijkheid voorts geen vereiste is om als inhoudingsplichtige in de zin van de Wet te kunnen worden aangemerkt, staat eiser naar het oordeel van de rechtbank in dienstbetrekking tot het Ministerie. Het andersluidende standpunt van eiser moet daarom worden verworpen.

8. De aan eiser uitbetaalde dwangsom is verbeurd op grond van de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen. Over de achtergrond van deze wet is in de parlementaire geschiedenis het volgende opgemerkt:

9. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat een dwangsom niet (mede) een vergoeding behelst van door een belanghebbende geleden (immateriële) schade:

10. Bij de beantwoording van de vraag of een dwangsom in een geval als hier aan de orde tot het loon moet worden gerekend, stelt de rechtbank het volgende voorop. Op grond van artikel 9 van de Wet wordt loonbelasting geheven over het loon. Artikel 10, eerste lid, van de Wet luidt – voor zover van belang – als volgt:

11. Uit het arrest van de Hoge Raad van 24 juni 1992, nr. 28156, ECLI:NL:HR:1992:ZC5026, BNB 1993/19, volgt dat loon uit dienstbetrekking de voordelen zijn die de werkgever aan de werknemer als zodanig in welke vorm of onder welke benaming ook verstrekt. Daarbij moet worden aangetekend dat de enkele omstandigheid dat een oorzakelijk verband bestaat tussen een voordeel enerzijds en de door de werknemer vervulde dienstbetrekking anderzijds, niet reeds met zich brengt dat het desbetreffende voordeel moet worden aangemerkt als uit de dienstbetrekking te zijn genoten en daarmee tot het loon moet worden gerekend. Ondanks het bestaan van een dergelijk verband kunnen betalingen door een werkgever aan een werknemer immers niet zozeer hun grond vinden in de dienstbetrekking dat zij als daaruit genoten moeten worden aangemerkt (vgl. HR 29 juni 1983, nr. 21435, ECLI:NL:HR:1983:AW9439, BNB 1984/2).

12. In het kader van de vervulling van zijn dienstbetrekking staat eiser als militair ambtenaar in een rechtsverhouding tot de Minister die mede wordt beheerst door de regels die zijn neergelegd in de Awb. Het gevolg hiervan is dat de Minister in geval van niet-tijdige besluitvorming op de voet van artikel 4:17 van de Awb een dwangsom kan verbeuren, hetgeen ook is gebeurd. De aanspraak op die dwangsom, die niet kan worden aangemerkt als een vergoeding van geleden (immateriële) schade, vloeit naar het oordeel van de rechtbank dan ook voort uit de rechtspositie die eiser als militair ambtenaar heeft ten opzichte van de Minister. Dientengevolge komt de dwangsom aan eiser toe in zijn hoedanigheid van werknemer en niet in enige andere hoedanigheid.

13. In dit verband acht de rechtbank niet van belang het feit dat die rechtspositie voor zover in dezen van belang voortvloeit uit de Awb en niet uit een andere regeling zoals de MAW of het Algemeen militair ambtenarenreglement. Evenmin komt betekenis toe aan het feit dat de dwangsomregeling, nu zij ertoe strekt bestuursorganen aan te sporen tijdig beslissingen te nemen, niet is beperkt tot het (militair) ambtenarenrecht. Deze omstandigheden leiden immers niet ertoe dat in het geval van eiser de aan hem betaalde dwangsom niet zozeer haar grond vindt in de door hem vervulde dienstbetrekking dat zij als daaruit genoten moet worden aangemerkt.

14. Dat het niet-tijdig genomen besluit ter zake waarvan de dwangsom is verbeurd, is genomen naar aanleiding van een verzoek van eiser strekkende tot verkorting van de vastgestelde periode van zijn dienverplichting, voert de rechtbank niet tot een ander oordeel. Die omstandigheid brengt immers niet mee dat de dwangsom die in het kader van de besluitvorming naar aanleiding van dat verzoek door de Minister verschuldigd is geworden, niet kan worden aangemerkt als loon in de zin van artikel 10, eerste lid, van de Wet zoals uitgelegd door de Hoge Raad in de hiervoor bedoelde rechtspraak.

15. Dat niet de inhoudingsplichtige zelf (zijnde het Ministerie) maar de Minister in zijn hoedanigheid van bestuursorgaan de dwangsom heeft verbeurd, doet aan het voorgaande niet af. In geschillen als de onderwerpelijke tussen een (militair) ambtenaar en het Ministerie treedt namens laatstgenoemde ingevolge het (militair) ambtenarenrecht immers de Minister op als procespartij (en dus niet het Ministerie zelf). Voor toepassing van de Wet moeten de Minister en de inhoudingsplichtige dan ook worden vereenzelvigd. Van een situatie als aan de orde in het door eiser in zijn subsidiaire standpunt aangehaalde arrest van de Hoge Raad van 10 augustus 2001, nr. 36061, ECLI:NL:HR:2001:AB3150, BNB 2001/354, is dan ook geen sprake aangezien het in dit arrest ging om een voordeel dat werd genoten van derden.

16. Op het voorgaande stuiten zowel het primaire als het subsidiaire standpunt van eiser af. Het beroep dient derhalve ongegrond te worden verklaard.

17. De rechtbank ziet geen aanleiding voor een proceskostenveroordeling.