Hoge Raad, 10-04-2015, ECLI:NL:HR:2015:858, 14/00554

In de periode van 29 november 2006 tot en met 29 januari 2008 heeft belanghebbende 49 aangiften gedaan voor het in het vrije verkeer brengen van kleding (hierna: de kleding). In de aangiften is vermeld dat de kleding in aanmerking komt voor toepassing van een preferentieel tarief op de grond dat deze de oorsprong Bangladesh heeft. Ten bewijze van de oorsprong Bangladesh heeft belanghebbende bij de aangiften telkens een certificaat van oorsprong, formulier A, overgelegd. De kleding is met toepassing van het preferentiële tarief vrijgegeven voor het vrije verkeer zonder dat de bijgevoegde certificaten van oorsprong op juistheid zijn onderzocht.

Het antifraudebureau van de Europese Commissie heeft in 2009 in Bangladesh onderzoek gedaan naar de geldigheid van – onder meer - de hiervoor in 2.1.1 vermelde, door de autoriteiten van Bangladesh afgegeven certificaten van oorsprong. Op basis van de bevindingen van dat onderzoek hebben de autoriteiten van Bangladesh en de Europese Commissie vastgesteld dat ten tijde van de afgifte van de certificaten de daarop vermelde exporteurs al geruime tijd geen kleding meer produceerden dan wel al geruime tijd waren opgehouden te bestaan en op die gronden geconcludeerd dat de certificaten niet kunnen dienen ten bewijze van de oorsprong Bangladesh. De Inspecteur heeft daarop ter zake van de invoer van de kleding de meer verschuldigde douanerechten bij de onderwerpelijke uitnodigingen tot betaling nagevorderd.

Het Hof heeft geoordeeld dat de uitnodigingen tot betaling zijn vastgesteld door daartoe bevoegde ambtenaren, in die zin dat deze – blijkens een door de Inspecteur overgelegd mandaatbesluit van de algemeen directeur Belastingdienst/Douane en een bij dit besluit behorend register van medewerkers - rechtsgeldig door de algemeen directeur van de Belastingdienst/Douane zijn gemandateerd om de bevoegdheid van inspecteur uit te oefenen.

Voorts heeft het Hof geoordeeld dat de afgifte van de certificaten van oorsprong geen vergissing als bedoeld in artikel 220, lid 2, letter b, van het Communautair douanewetboek (hierna: het CDW) is geweest van de autoriteiten in Bangladesh. Daartoe achtte het Hof van belang dat deze autoriteiten de certificaten hebben afgegeven terwijl zij niet wisten of hadden moeten weten dat de kleding niet voor een preferentiële behandeling in aanmerking kwam. Het Hof heeft voorts geoordeeld dat de omstandigheid dat de Inspecteur bij geen van de hiervoor in 2.1.1 vermelde aangiften het overgelegde formulier A voor een nacontrole heeft gezonden naar de autoriteiten in Bangladesh evenmin een vergissing vormt als bedoeld in artikel 220, lid 2, letter b, van het CDW.

Volgens artikel 220, lid 2, letter b, eerste alinea, van het CDW wordt niet tot boeking achteraf van douanerechten overgegaan, wanneer het wettelijk verschuldigde bedrag aan rechten niet is geboekt ten gevolge van een vergissing van de douaneautoriteiten zelf die de belastingschuldige redelijkerwijze niet kon ontdekken en waarbij deze laatste zijnerzijds te goeder trouw heeft gehandeld en aan alle voorschriften van de geldende bepalingen inzake de douaneaangifte heeft voldaan. De tweede alinea bepaalt dat wanneer de preferentiële status van de goederen aan de hand van een systeem van administratieve samenwerking wordt vastgesteld waarbij instanties van een derde land betrokken zijn, de afgifte door deze instanties van een onjuist certificaat wordt aangemerkt als een vergissing in de in de eerste alinea bedoelde zin, die redelijkerwijze niet kon worden ontdekt. Volgens de derde alinea wordt de afgifte van een onjuist certificaat echter niet als een vergissing aangemerkt, wanneer het certificaat is gebaseerd op een onjuiste weergave van de feiten door de exporteur, behalve indien met name de instanties die het certificaat afgaven klaarblijkelijk wisten of hadden moeten weten dat de goederen niet voor preferentiële behandeling in aanmerking kwamen.

Voor zover middel II is gericht tegen het oordeel van het Hof dat de autoriteiten van Bangladesh geen vergissing hebben gemaakt in de zin van artikel 220, lid 2, letter b, tweede alinea, van het CDW, faalt het. Uitgaande van de in ’s Hofs uitspraak besloten liggende vaststelling dat de certificaten waren gebaseerd op onjuiste weergaven van de feiten door de exporteur zonder dat de instanties die de certificaten hebben afgegeven klaarblijkelijk wisten of hadden moeten weten dat de goederen niet voor preferentiële behandeling in aanmerking kwamen, geeft dit oordeel geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en kan het, als verweven met waarderingen van feitelijke aard, voor het overige in cassatie niet op juistheid worden getoetst. Het is ook niet onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd.

Voor zover middel II voor het overige betoogt dat de Inspecteur een vergissing in de zin van artikel 220, lid 2, letter b, eerste alinea, van het CDW heeft gemaakt, faalt het op grond van de hiervoor in 2.4.3 vermelde jurisprudentie van het Hof van Justitie. Dit is – naar redelijkerwijs niet voor twijfel vatbaar is – niet anders in het geval de bevoegde autoriteiten van een lidstaat hebben onderkend dat certificaten van oorsprong worden overgelegd die zijn opgemaakt in een land waarvan in het verleden (meermalen) is vastgesteld dat certificaten van oorsprong zijn afgegeven op basis van een onjuiste weergave van de feiten, en zij niettemin het preferentiële tarief toepassen zonder in een concreet geval gebruik te maken van de in artikel 94 van de Uitvoeringsverordening CDW geboden mogelijkheid certificaten van oorsprong te laten controleren door de autoriteiten van het land van uitvoer. Ook indien ervan zou moeten worden uitgegaan dat de Inspecteur en/of de Europese Commissie ernstig tekort zijn geschoten in de uitoefening van hun toezichthoudende en controlerende taak met het oog op het verzekeren van een juiste toepassing van de preferentiële regeling voor goederen afkomstig uit Bangladesh, kan navordering van douanerechten met een beroep op artikel 220, lid 2, van het CDW niet met vrucht worden bestreden, wanneer de navordering erop is gegrond dat gebruik is gemaakt van een onjuist certificaat. Het ligt dan op de weg van de belanghebbende aan de inspecteur een verzoek te doen tot terugbetaling of kwijtschelding van de op basis van het onjuiste certificaat geheven douanerechten op de voet van artikel 239 van het CDW dat een algemene billijkheidsclausule behelst voor onder meer gevallen waarin een marktdeelnemer te goeder trouw aannemelijk maakt dat hij schade lijdt die verder gaat dan het hiervoor in 2.4.3 beschreven normale handelsrisico (vgl. HvJ 25 juli 2008, C.A.S. SpA, C-204/07 P, ECLI:EU:C:2008:446, en HvJ 22 maart 2012, Transnáutica - Transportes e Navegação SA, C-506/09 P, ECLI:EU:C:2012:156).