NTFR 2006/1372 - Hoe werkt de fiscus?
Aflevering 40, gepubliceerd op 05-10-2006 geschreven door mr. J.B.H. RöbenIn de jaren vijftig tot zeventig van de vorige eeuw verschenen drie drukken van een boek genaamd: ‘Hoe werkt de fiscus?‘ De laatste druk is van mei 1978. Het boek probeert een compleet overzicht te geven van de toenmalige organisatie van het Ministerie van Financiën en van de Belastingdienst en in grote lijn ook van het proces van het vaststellen van aanslagen door grote aantallen belastingambtenaren. In de genoemde periode was de Nederlandse belastingdienst al pionier op het terrein van het inzetten van automatisering bij belastingheffing. Delegaties van buitenlandse belastingdiensten kwamen regelmatig in Apeldoorn de computers van de Nederlandse fiscus bewonderen. Toch werd een groot deel van de werkzaamheden nog handmatig uitgevoerd. In het bijzonder de vaststelling van aanslagen was nog mensenwerk. Speciaal daarvoor door de Belastingdienst zelf opgeleide ambtenaren en academisch gevormde inspecteurs besnuffelden persoonlijk de gegevens in de leggers van vele miljoenen belastingplichtigen en zij stelden vervolgens hoogstpersoonlijk de aanslag vast. In het licht van de huidige gang van zaken – waarover hierna meer – bevat het boek aandoenlijke passages. Passages ook die sommigen met een gevoel van heimwee nog zouden lezen: ‘De aanslagregeling bestaat uit het beoordelen door ambtenaren van de juistheid van een aangifte.‘ (…) ‘De aanslagregelaar bestudeert de in de legger aanwezige informatie en vormt zich een beeld van de belastingplichtige en diens financiële positie.‘ (…) ‘Hij kan de belastingplichtige of diens adviseur uitnodigen voor een gesprek.‘ (…) ‘De aanslagregelaar is, als de man die beslist of de aangifte wel of niet wordt gevolgd, of al dan niet bijbetaald moet worden, een machtig man.‘