NTFR 2023/1761 - Democratische legitimatie van internationale belastinghervorming
Aflevering 42, gepubliceerd op 18-10-2023 geschreven door prof. mr. S.C.W. DoumaDe afgelopen jaren hebben veel verandering gebracht in het internationale fiscale landschap. Ik doel hier natuurlijk op de resultaten van het BEPS-project, de ondertekening van het multilaterale instrument en de Europese richtlijnen ATAD1 en ATAD2, die deze resultaten implementeren (en op onderdelen verder gaan). Door de ratificatie van het multilaterale instrument en de basis van de richtlijnen in de Europese verdragen is democratische legitimatie gewaarborgd. Dat is ook het geval bij de voorgenomen invoering van Amount A van Pijler 1. Op 11 oktober 2023 werd immers het multilaterale verdrag gepubliceerd dat hiertoe moet dienen. Bij de invoering van Pijler 2 is het echter anders gegaan. De internationale naleving van deze minimumbelasting voor grote multinationals wordt niet verzekerd door een internationaal verdrag, maar door een onderbelastewinstbijheffing (UTPR) die nationale parlementen die Pijler 2 niet willen invoeren in feite dwingt dit tóch te doen. Wenst een land Pijler 2 immers niet in te voeren – en dus de mogelijkheid wil blijven behouden een effectief belastingtarief te hanteren dat lager ligt dan 15% zonder een binnenlandse bijheffing in te voeren – dan zullen andere jurisdicties de in dat land onderbelast gebleven winst alsnog belasten. Van een soevereine, vrije keuze Pijler 2 al dan niet in te voeren, is aldus geen sprake meer – en dat zal ongetwijfeld ook een rol hebben gespeeld bij de aanvaarding van de Europese richtlijn terzake.1 Problemen van democratische legitimatie doen zich evenzeer voor bij het recente Europese voorstel voor een geharmoniseerde grondslag voor de vennootschapsbelasting. Dit komt door de dynamische doorwerking van standaarden voor de jaarverslaggeving die rechtstreeks van invloed zullen zijn op de hoogte van de verschuldigde vennootschapsbelasting. Dat dit een constitutioneel probleem kan opleveren, volgt uit een arrest van de Hoge Raad van vorig jaar.2